Wetenschappers ontwikkelen ‘vaccin’ tegen fake news

Paus Franciscus tijdens de terugvlucht uit Zweden © REUTERS
Trui Engels
Trui Engels Journalist Knack

De opgang van zogenaamd ‘fake news’ op websites en sociale media heeft wetenschappers ertoe aangezet om een ‘vaccin’ te ontwikkelen die mensen immuun maakt tegen het probleem.

Fake news is een recent, maar prangend probleem. Valse verhalen over bijvoorbeeld het feit dat de ‘paus Donald Trump steunde’ als presidentskandidaat en over diens Democratische rivale Hillary Clinton die ‘wapens aan IS zou hebben verkocht’, werden als zoete broodjes gelezen en gedeeld door miljoenen Facebook-gebruikers tijdens de campagne voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Sommigen vermoeden zelfs dat fake news Trump aan het presidentschap heeft geholpen, alsook de wind in de zeilen heeft gegeven van het Leave-kamp bij het brexit-referendum.

Onderzoekers van de Britse universiteit van Cambridge beweren dat door mensen bloot te stellen aan de tactieken die fake news-organisaties gebruiken, ze hen beter kunnen leren om de waarheid te zien. Je kan het vergelijken met een echt vaccin: stel mensen bloot aan een kleine hoeveelheid van het probleem om ze te helpen om beter te reageren tegen grote hoeveelheden ervan. In het geval van fake news hoeft men natuurlijk geen gebruik te maken van een spuitje of een medicijn, maar wel van een conditioneringstechniek.

Fake news als virus

‘Desinformatie kan blijven hangen en zich verspreiden, net zoals een virus’, aldus Sander van der Linden van de universiteit van Cambridge. ‘We willen daarom een cognitief repertorium aanbieden die de weerstand tegen de desinformatie helpt op te bouwen, zodat de volgende keer dat mensen ermee in aanraking komen, ze er minder vatbaar voor zijn.’

In een studie, die gepubliceerd werd in het vakblad Global Challenges, werden meer dan 2.000 Amerikanen geconfronteerd met bekende feiten (’97 procent van de klimaatwetenschappers zijn het erover eens dat de opwarming van de aarde wordt veroorzaakt door de mens’) en mythes die zich voordoen als feiten (‘31.000 Amerikaanse wetenschappers hebben een petitie getekend die stelt dat de klimaatverandering niet veroorzaakt is door de mens’) over klimaatverandering. Wanneer de twee achtereenvolgens werden gepresenteerd, werden de feiten in de geesten van de lezers teniet gedaan door de mythes, wat alweer een bewijs van de kracht van fake news is.

Maar wanneer de feiten werden gecombineerd met het valse nieuws, maar dan in de vorm van een waarschuwing, zoals ‘slechts 1 procent van de ondertekenaars van bovenvermelde petitie heeft een achtergrond in klimaatonderzoek’, bleken de feiten wel te blijven hangen bij de lezer.

Ondertussen heeft Facebook zelf al aangekondigd dat het de strijd aangaat met valse berichtgeving. Zo wordt het eenvoudiger om fictief nieuws te melden. Daarnaast zal de sociaalnetwerksite ook met externe factcheckers samenwerken. Bovendien zullen inkomensbronnen van de auteurs van de valse nieuwsberichten worden drooggelegd.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content