Waarom we zo gefascineerd zijn door de planeet Mars

Is de race naar Mars enkel een prestigeproject of is het meer dan dat?

Het is een beeld dat we nog niet vaak hebben gezien: de anders zo ernstige ingenieurs van de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA vlogen elkaar in de armen na de succesvolle landing van de Marsrover Curiosity.

Ze werden bovendien omarmd door hun landgenoten als de nieuwe helden van Amerika, want diezelfde landing en de nasleep ervan werden door duizenden mensen gevolgd via livestreams op het internet en zelfs via een groot scherm op Times Square in New York.

Onlangs kondigde ook India aan dat het Mars wil gaan exploreren. Maar is de race naar Mars niet meer dan een prestigeproject of is er iets anders aan de hand?

Verkenningsdrang

Mars is met zekerheid de meest Aarde-achtige planeet die de mens tot nog toe heeft ontdekt en de kans dat er ooit leven op de planeet is geweest, en we dus niet alleen in dit universum ronddwalen, is zo goed als zeker. Vorige bezoekjes aan Mars hebben ons immers geleerd dat de planeet lang geleden, zo’n 4 miljard jaar, warmer en natter was en mogelijk vloeibaar water en zelfs leven bevatte. Maar de Marswedloop heeft ook te maken met de verkenningsdrang van de mens.

‘De mens is gemaakt om te verkennen’, zei Nancy Vermeulen, wetenschappelijk medewerker van het KMI daarover afgelopen week op Radio 1. ‘Door grenzen te verleggen, breng je een hele samenleving een stapje vooruit. Het verruimt de blik van de mensen.’ Vermeulen vindt dat de ruimte de mensen ook samenbrengt. ‘We zouden beter onze energie steken in het verkennen van buitenaards leven in plaats van in wapens en oorlogen.’

Bovendien is het ook een fascinerend project, meent Vermeulen. ‘Mars is zo’n klein stipje aan de sterrenhemel. Het moet dan ook adembenemend zijn om als mens op Mars te staan en beelden van dat kleine stipje dat de Aarde is te kunnen doorsturen.’

Lang verhaal
De succesvolle landing van het veelbesproken Marswagentje Curiosity is het meest recente hoofdstuk in een lang verhaal van Marsmissies die het de mensheid de voorbije decennia hebben mogelijk gemaakt de rode planeet beter te bestuderen dan eender welke andere planeet, behalve onze eigen Aarde.

Het had heel wat voeten in de aarde om tot bij Mars te komen. Rusland faalde in het begin van de jaren 60, met onder andere Sputnik 24, een Marslander die er zelfs niet in slaagde zijn baan rond de Aarde te verlaten. Ook de Verenigde Staten begonnen met een mislukte poging met de Mariner 3 in 1964.

De eerste succesvolle Marslanding van de mens gebeurde in mei 1971 met de Russische Mars 3-lander. De NASA kondigde datzelfde jaar aan dat het voor het eerst een ruimtetuig in een baan rond een andere planeet dan de Aarde gestuurd had. De verwachtingen waren dus hooggespannen voor de Viking-missie van de NASA in 1975, die 2 Marslanders bevatte, die op zoek moesten gaan naar kleine organismen.

Daarna volgden echter twee decennia van inactiviteit op Mars omdat de NASA zich wou toeleggen op de bemande ruimtevaart. Toen in 1984 op Antarctica een meteoriet werd gevonden, die wellicht afkomstig was van Mars, keek men opnieuw richting rode planeet. Enkele wetenschappers beweerden namelijk sporen van kleine fossielen te zien in de meteoriet. Hoewel niemand met zekerheid kon stellen dat de meteoriet daadwerkelijk van Mars kwam, groeide de interesse om terug te keren naar de planeet en vooral om bodemstalen naar de Aarde te halen voor verder onderzoek.

Eerste Marswagentje Het eerste Marswagentje dat op de planeet landde, in 1997, had toen nog de grootte van een grote microgolfoven. De Marsjeeps Spirit en Opportunity, die in 2004 op Mars landden, hadden al de omvang van een golfwagentje. Het was Spirit die voor een doorbraak zorgde, toen het een bodemstaal ontdekte dat rijk was aan sulfaten. Deze ontdekking zou een aanwijzing kunnen zijn dat er op Mars ooit omstandigheden zijn geweest die leven mogelijk maakten.

Spirit hield het voor bekeken in 2010. Maar Opportunity rijdt nog altijd rond op Mars. In juli stuurde het zijn 100.000e foto door naar de Aarde. De rover ontdekte bovendien sporen van calciumsulfaat, wat aantoont dat er ooit water stroomde op Mars. De Mars Reconnaissance Orbiter, die in 2005 gelanceerd werd, ontdekte in 2008 een mineraal dat erop wijst dat er 2 miljard jaar geleden nog water stroomde op Mars, dat is een miljard later dan eerst werd aangenomen.

De veelbesproken Marsrover Curiosity zal de wetenschappers de komende jaren helpen in het verder zoeken naar mogelijk microbiologisch leven op Mars. Maar wat gebeurt er daarna? Niet veel, zo blijkt. Het budget van de NASA voor ruimtelijke exploratie is zodanig geslonken dat de toekomst van de Marsexploratie hoogst onzeker is. De volgende Marsmissie is de Mars Atmosphere and Volatile Evolution Mission (MAVEN), die gepland is voor eind 2013. Wat er daarna gebeurt, zal afhangen van de verkenningsdrang van de mens. (TE)