Waarom Neanderthalers niet goed konden tekenen

Een luipaard, getekend door de vroege moderne mens, zo'n 30.000 jaar geleden. © Wikipedia
Trui Engels
Trui Engels Journalist Knack

Neanderthalers waren hoegenaamd geen Picasso’s, hoewel ze grote hersenen hadden en complexe gereedschappen maakten. Hoe komt dat?

We kennen allemaal de rotstekeningen van onze voorouders, de Home sapiens, die duidelijk de figuren van dieren afbeelden zoals in de Grotte Chauvet Pont d’Arc in het zuiden van Frankrijk. Dergelijke tekeningen door Neanderthalers, die weliswaar ook behoorlijk intelligent waren, zijn tot dusver nog nooit gevonden.

Psychologie-professor Richard Coss van de University of California-Davis meent te weten hoe dat komt. Hij zocht de verklaring in de manier waarop de jacht bij de mens evolueerde. Zijn onder zoek verscheen in het vakblad Evolutionary Studies in Imaginative Culture.

Neanderthalers in Eurazië maakten gebruik van speren in de hand om hun tamme prooien van nabij dood te steken. Het ging daarbij om grote dieren als paarden, rendieren en bizons die nog geen natuurlijke angst voor de mens hadden ontwikkeld.

De Homo sapiens had het echter veel minder onder de markt in de open graslanden van Afrika waar het wild veel gevaarlijker en moeilijker te vangen was. Omdat hij dus niet te dichtbij mocht komen, moest de vroege mens een andere jachttechniek gebruiken door met de speer vanop een afstand te gooien. De prooien werden dan ook steeds meer beducht voor de mens wat leidde tot een kat-en-muis-spel, maar waarbij de mens wel rondere schedels en een grotere pariëtale cortex ontwikkelde.

De mogelijke factor die verklaart waarom de modern mens slimmer werd dan de Neanderthaler en dus ook beter kon tekenen is volgens Coss de hand-oog-coördinatie die zowel nodig was voor het gooien van speren als voor het tekenen van figuren. Het visuele geheugen dat in actie komt voor het tekenen van figuren regelt de armbewegingen op eenzelfde manier als de manier waarop jagers de boog visualiseren die hun speer moet maken om de prooi te raken.

Aan de andere kant konden Neanderthalers wel mentaal voorheen opgemerkte dieren visualiseren uit hun werkgeheugen, maar ze waren niet in staat om die beelden te vertalen in gecoördineerde handbewegingen die nodig zijn voor het tekenen.

De tekeningen waren overigens ook niet zomaar ter vermaak bedoeld. Mogelijk waren er educatieve redenen in het spel. ‘Misschien werden die tekeningen gemaakt om de observatietechnieken bij te schaven of om kwetsbare lichaamsdelen als doel te selecteren, maar ook als teambuilding via spirituele ceremonies’, schrijft Coss.

De opkomst van de tekening door de mens is volgens hem dan ook de start van culturele veranderingen. ‘Er zijn enorme sociale gevolgen af te leiden uit het talent om mentale beelden met groepsleden te delen.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content