Vergeten Zambiaanse ruimtedroom komt opnieuw tot leven

Het fotoboek ‘De Afronauten’ van de Spaanse Cristina De Middel vertelt het verhaal van het vergeten Zambiaanse ruimteproject. Een verhaal van dromen en ambitie.

De Spaanse fotografe Cristina De Middel werd met haar fotoboek ‘De Afronauten’ geselecteerd voor de Duitse Börse fotografieprijs 2013. In het boek verbeeldt ze de fascinerende visie op het leven van de Zambiaanse leerkracht Edward Makuka Nkoloso, die in de jaren zestig een Zambiaanse astronaut naar Mars wou sturen.

‘We gaan naar Mars’
Nkoloso, een leerkracht lager onderwijs, is de oprichter van de Academie voor Wetenschap en Ruimtetechnologie in Zambia. “We gaan naar Mars”, kondigde hij aan in een plaatselijke krant in 1964. Hij onthulde er zijn plannen om de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie te verslaan in de hevige strijd om de ruimte te veroveren. “Onze raket en crew staan klaar”, luidde het.

De ambitievolle ruimtereizigers waren volledig voorbereid op hun interstellaire reis, beweerde Nkoloso. In het hoofdkwartier van de academie, die opgericht was in de buitenwijken van de Zambiaanse hoofdstad Lusaka, hadden zij Mars bestudeerd met behulp van telescopen. En ook op de gewichtloze omgeving waren zij voorbereid. De astronauten in wording waren door de zelfverklaarde directeur Nkoloso immers van heuvels naar beneden gerold in lege olievaten.

Tijdens de eerste vlucht zouden een speciaal getrainde ruimtevrouw, twee katten en een missionaris de ruimte worden ingestuurd. De missionarissen mochten van Nkoloso trouwens het christendom niet opdringen aan de Marsbewoners als ze dat niet wilden.

Het programma werd, niet geheel onverwacht, niet ernstig genomen door de overheid van het pas onafhankelijke Zambia. Toen ook bleek dat de bijdrage van ruim 8,3 miljoen euro, die Nkoloso aan UNESCO had gevraagd, maar niet gestort werd, en het zeventienjarige ruimtemeisje zwanger werd, betekende dat meteen ook het einde van het Zambiaanse ruimteproject.

Eerbetoon aan grootse dromen

Geïnspireerd door de ambities van Makuka Nkoloso legt Cristina De Middel het verhaal van het onofficiële Zambiaanse ruimteprogramma stap voor stap bloot in ‘De Afronauten’. Het boek is een eerbetoon aan een tijd waar grootse dromen ongelimiteerd waren. “Ik vind dat de mooiste karaktertrek van de mens. Wij kunnen dromen om groots te worden. Je moet geen Amerikaan zijn die bij de NASA werkt om te kunnen dromen over een reis naar de maan”, verduidelijkt De Middel aan CNN.

Om dat gedachtegoed opnieuw tot leven te wekken, maakte De Middel een reeks beelden met weggegooide olievaten en geïmproviseerde ruimteschepen als decor. In het fotoboek zijn zowel cinematografische beelden terug te vinden van ruimtemannen die olifanten omhelzen en vliegende katten als vintage uitziende kaarten, documenten en krantenknipsels. Feiten en fictie zijn door elkaar verweven. “Ik wou mysterie toevoegen. Een fotografische taal gebruiken om de fascinatie voor grootste dingen tot uiting te brengen. Het mag niet duidelijk zijn wat echt is en wat niet. Anders is het plezier voor de lezer weg.”

Zo werd het merendeel van de foto’s bijvoorbeeld genomen in haar eigen omgeving van verlaten industrieterreinen en het dorre landschap van het Spaanse Allicante. De helmen van de astronauten zijn gemaakt van koepels van straatverlichtingen. En voor de ruimtepakken deed ze een beroep op het naaitalent van haar grootmoeder.

Universele fascinatie voor het universum
Ondanks deze speelse insteek, is het niet de bedoeling om Nkoloso en zijn surreële ideeën in het belachelijke te trekken, verduidelijkt de Spaanse fotografe. Door het gebruik van speculatieve foto’s wordt een nostalgisch gevoel gecreëerd. De stoutmoedige en tegelijk naïeve geest van Nkoloso vastleggen, dat was de bedoeling. “Hij had een fascinatie voor het universum die wij allemaal hebben”, zegt De Middel. “Naar de sterren kijken en zich afvragen of wij alleen zijn. Het is een universeel gevoel dat niet alleen behoort aan mensen die de technologie hebben om effectief naar de maan te gaan.”

Wat er uiteindelijk geworden is van Nkoloso en zijn enthousiaste ruimteontdekkers kon De Middel niet achterhalen. Maar zijn verlangen en zijn dromen van het onmogelijke hebben een nieuwe thuis gevonden in de beelden van De Middel. (LS)