‘Vreemde kostgangers in een nest zijn meestal verwekt door een man die ouder is dan de officiële vader’

Bioloog en Knack-journalist Dirk Draulans verkneukelt zich in het feit dat bij huismussen vooral oudere mannen voor extra kinderen in een nest zorgen.

Trouw en (vooral) ontrouw houdt de mensen bezig. De mythe dat het vooral mannen zijn die scheve schaatsen rijden, is gelukkig stilaan onderuit gehaald – dat was vooral een maatschappelijk gegeven, geen biologisch: nu vrouwen mondiger en economisch onafhankelijker van mannen geworden zijn, komt hun ware biologische aard naar boven.

Er zijn trouwens geen biologische redenen om aan te nemen dat mannen ontrouwer zouden zijn dan vrouwen. Integendeel: omdat vrouwen meer in de voortplanting investeren dan mannen kunnen ze er groter belang bij hebben om af en toe seks te hebben met een andere vent dan de officiële partner.

Zo gaat het in ieder geval in de vogelwereld. Veel zangvogels, zoals onze mezen en mussen, zijn wat biologen ‘sociaal monogaam maar genetisch polygaam’ noemen: ze hebben een vaste partner om mee voor de kinderen te zorgen, maar een variabel deel van de kroost in hun nest is verwekt door een andere man dan de uitslover van dienst. Biologisch gesproken zou dat de gunstigste strategie zijn, zeker voor vrouwtjes die niet het gevoel hebben dat ze de beste partner aan de haak geslagen hebben.

Onderzoek in de vogelwereld heeft uitgewezen dat de vreemde kostgangers in een nest meestal verwekt zijn door een man die ouder is dan de officiële vader. Gezien mijn gevorderde leeftijd vond ik dat een prikkelende gedachte. De vraag is dan: wie werkt dat in de hand? Vallen vrouwen meer voor oudere mannen (de hypothese van de vrouwelijke keuze)? Of zijn oudere mannen handiger in het versieren van wulpse vrouwen dan jongere (de hypothese van de mannelijke manipulatie)?

Zo’n dilemma is niet gemakkelijk te bestuderen, maar men heeft het toch geprobeerd door heel intensief naar een (Britse) mussenpopulatie te kijken. Uit de resultaten blijkt dat oudere mannen niet verweten kan worden actief achter jonge vrouwen aan te gaan – dat is alvast een geruststelling. Het waren vooral vrouwen die ‘extra-paar-copulaties’ (zoals dat in het biologisch jargon heet) bij de buren solliciteerden.

Helaas voor de onderzoekers en hun hypothesen lijken ze daarbij geen merkbaar onderscheid te maken tussen jonge en oude mannen. Maar genetisch onderzoek wijst wel uit dat buitenechtelijke jongen in een nest bijna uitsluitend door oudere mannen werden verwekt. Dat mondde uit in een nieuw biologisch raadsel: hoe kan dat?

De hypothese die uit de resultaten gepuurd werd, luidt dat zaad van oudere mannen vruchtbaarder zou zijn dan dat van jongere. Vrouwelijke mussen kunnen het zaad verkregen bij hun paringen een tijdlang in hun buik ‘bewaren’, waardoor competitieve verschillen in slagkracht van zaad een rol kunnen spelen. Ze hoeven in die optie dus niet actief jongere mannen te vermijden, de oudere halen hun competitief voordeel in de vrouwenbuik zelf.

Anders dan de mens hebben mussen niet echt ‘bejaarde’ mannen. Mussenmannen die wat ouder zijn dan gemiddeld, zullen doorgaans als succesvoller geëvalueerd worden – anders zouden ze op jongere leeftijd zijn weg geselecteerd. Het gaat dus niet (altijd) op om gegevens over de vogelwereld naar mensen te transplanteren. Maar als je als man een zekere leeftijd hebt bereikt, kun je wel genoegen puren uit het spelen met het spiegelen van zulke resultaten naar je eigen leefomgeving. Zeker als de gegevens naadloos in je eigen leven kunnen worden ingepast.

De mussenstudie verscheen in het gereputeerde vakblad Scientific Reports.