Parasieten lappen genetische regels aan hun laars

© Science Photo Library

Het genetisch materiaal van parasieten blijkt uitermate flexibel te zijn.

Mensen die geen 46 chromosomen hebben, zijn uitzonderingen. In principe krijgt elk zich voortplantend organisme twee kopies van elk chromosoom: eentje van de vader, een ander van de moeder. Meestal hebben mensen met een afwijkend chromosomenaantal medische problemen, als ze het euvel al overleven.

Maar de eencellige parasiet leishmania, die zich ongeslachtelijk voortplant, blijkt al die genetische regels aan zijn laars te lappen. Sommige chromosomen zijn drie tot zelfs vijf keer aanwezig in het mormeltje. Het aantal kan daarenboven van individu tot individu variëren. Het is de eerste keer dat zoiets in de natuur wordt aangetroffen, melden Jean-Claude Dujardin van het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen en zijn collega’s in het vakblad Genome Research.

De parasiet, die wordt overgedragen via de beet van zandvliegen, veroorzaakt bij mensen de potentieel dodelijke infectieziekte leishmaniase. Hij is een meester in het ontwijken van de middelen die de mens tegen hem inzet, zowel via de eigen lichaamsafweer als via de geneeskunde. De ontdekkers van zijn gegoochel met chromosomen gaan ervan uit dat het een zoveelste zet is om zijn eliminatie in een lichaam te vermijden.

Een andere aanpassing is dat de parasiet over losse cirkelvormige stukjes DNA beschikt, die kunnen fungeren als een soort kit voor eerste hulp bij een aanval met geneesmiddelen.

Hoe de parasiet precies omgaat met de variabele chromosomenaantallen is nog niet duidelijk. Dat wordt momenteel onderzocht.

Parasitoloog Peter Geldhof van de Universiteit Gent werkte mee aan het in kaart brengen van het genoom van de spoelworm: een parasiet die wereldwijd bloedarmoede en ondervoeding in de hand kan werken. Meer dan 1 miljard mensen zijn er drager van. Het vakblad Nature meldt dat het dier ongeveer 18.500 genen heeft – dat is bijna evenveel als de mens. Een groot deel daarvan dient om de strijd aan te gaan met het menselijk afweerstelsel, waardoor de parasiet zijn eigen overleving bevordert. Gehoopt wordt dat verdere studie van zijn genoom nieuwe wapens zal aanreiken in de strijd tegen het beestje. Er zijn, bijvoorbeeld, nog altijd geen vaccins tegen de spoelworm. (DD)

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content