Psycholoog Douwe Draaisma schreef een prachtig boek over vergeten. “De moeilijkste vragen die je over het geheugen kunt stellen, gaan over vergeten.”
In ‘Vergeetboek’ legt de Nederlandse psycholoog Douwe Draaisma uit hoe het geheugen werkt. ‘Pluk eens naar willekeur een foto uit je eigen album’, zegt hij. ‘En probeer dan te bedenken wat je de dag tevoren deed, of de dag erna, of zelfs maar een uurtje voordat de foto gemaakt werd. Dat is ontzettend moeilijk. In kwantitatieve zin wordt het geheugen meer geregeerd door vergeten dan door onthouden.’
Hoe komt dat?
Draaisma: Het voor de hand liggende antwoord zou zijn: ruimtegebrek. Het kan er niet allemaal in. Maar dat klopt niet, het geheugen kan nooit vol geraken. Het kan er wel mee te maken hebben dat informatie die gedateerd is, die we niet meer kunnen gebruiken in ons leven, dat die wel moet vervagen. Ons geheugen heeft de neiging om informatie te updaten, zodat het accuraat en bij de tijd blijft. Door dat mechanisme verdwijnt bijvoorbeeld de herinnering aan hoe je kinderen eruit zagen toen ze kleiner waren.
Omdat je die informatie niet meer nodig hebt?
Draaisma: Inderdaad, want zo kun je ze toch niet meer tegenkomen. Je zou dat de evolutionaire agenda van ons geheugen kunnen noemen. Het geheugen houdt er zijn eigen prioriteiten op na. Dat betekent dat we ook dingen kwijtraken die we eigenlijk zouden willen houden. Ik zou graag nog een herinnering aan mijn ouders hebben van toen ze een jaar of veertig waren, los van de foto’s. Maar het geheugen is geen archief. Net zoals bij mijn kinderen zijn de oude edities van mijn ouders zoekgeraakt, omdat ze in mijn geheugen telkens vernieuwd zijn.
Hoeveel weten we al over de biologische werking van het geheugen?
Draaisma: Betrekkelijk veel. We weten welke chemische stoffen erbij betrokken zijn. We weten dat herinneringen opgeslagen liggen in de verbindingen tussen hersencellen. Dat betekent dat als er hersencellen verdwijnen, ook bepaalde associaties verdwijnen. Wij verliezen allemaal miljoenen hersencellen per jaar. Daardoor worden associaties geleidelijk aan vager.
Die cellen die verdwijnen, zijn dat geen cellen waar we toch niets mee doen?
Draaisma: Nee, zo werkt het helaas niet. Elke cel in onze hersenen doet iets. Er zijn geen cellen die werkloos toekijken. Het brein is geen machine, maar een organisme. Dingen sterven af, verbindingen vallen uit, nieuwe dingen beginnen te woekeren. Het geheugen lijkt op een regenwoud, niet op een harde schijf.
(JDC)
