Nieuw geneesmiddel doodt malaria, maar je plast er wel blauw van

© iStock
Trui Engels
Trui Engels Journalist Knack

De kleurstof methyleenblauw doodt aan een ongeziene snelheid de malariaparasiet. Binnen de twee dagen zijn de patiënten genezen van de ziekte en kunnen ze de parasiet niet langer overdragen wanneer ze door een andere mug gebeten worden. Klein nadeel, de ogen en de urine kleuren blauw.

De ontdekking werd gedaan door wetenschappers van het Nederlandse Radboud University Medical Center en hun internationale collega’s van de University of California (UCSF) en het Malaria Research en Training Center (MRTC) tijdens een onderzoeksproject in Mali. De resultaten van dat onderzoek werden gepubliceerd in The Lancet Infectious Diseases.

Malariaparasieten worden steeds resistenter tegen de bestaande therapieën. Daarenboven dragen de huidige medicijnen die gebaseerd zijn op de stof artemisinine weinig bij tot het tegenhouden van de verspreiding van malaria omdat de parasieten een lange tijd in het bloed blijven, met als gevolg dat andere muggen besmet raken wanneer ze zich voeden met het bloed van de patiënt. De parasiet deelt zich immers in tweeën in de rode bloedcellen van de patiënt waardoor er mannelijke en vrouwelijke geslachtscellen gevormd worden (gametocyten). Wanneer een mug de patiënt bijt, zuigt het de geslachtscellen op die bevrucht worden in de maag van de mug. Het nageslacht vindt uiteindelijk zijn weg naar de speekselklieren van de mug en de cyclus kan opnieuw beginnen. De gametocyten kunnen na een behandeling gedurende verschillende weken in het lichaam van een persoon blijven.

In de nieuwe studie in Mali voegden de wetenschappers van de Radboud universiteit, methyleenblauw toe aan de artemisinine-medicijnen. Methyleenblauw is een blauwe kleurstof dat in laboratoria gebruikt wordt om dode cellen te onderscheiden van levende cellen. Soms wordt ze ook ingezet om urinebuisinfecties te behandelen. De stof zorgt ervoor dat de patiënten binnen de 48 uur niet langer andere muggen besmetten met de parasiet. Patiënten die de kleurstof niet kregen bleven nog minstens een week lang besmettelijk. ‘Methyleenblauw is veelbelovend omdat het de verspreiding van malaria binnen zo’n korte tijd na de behandeling kan teniet doen. Er zijn ook aanwijzingen dat methyleenblauw ook goed werkt bij soorten die resistent zijn voor bepaalde medicijnen’, zegt microbioloog Teun Bousema (Radboud University Medical Center), die de stof voor het eerst testte op de mens na goede resultaten in het labo.

Blauwe ogen

De kleurstof is veilig en wordt door de patiënt goed verdragen. Er is echter een vervelende bijwerking: je urine en het wit van je ogen worden er knalblauw van. Dat is ook de reden waarom de stof, die al sinds 1891 bekend staat als mogelijk malariamedicijn, tijdens de Pacifische Oorlog van de radar verdween omdat de Amerikaanse en geallieerde soldaten de bijwerkingen niet aangenaam vonden. ‘Dit is iets wat we moeten oplossen, want het zou mensen weleens afkerig kunnen maken om het medicijn te gebruiken’, aldus Bousema. Hij benadrukt dan ook dat de nevenwerkingen aan de patiënt duidelijk moeten worden gecommuniceerd om de patiënt van bij het begin gerust te stellen.

Malaria, waarvoor geen vaccin bestaat, veroorzaakt elk jaar 430.000 doden wereldwijd, zo’n 212 miljoen mensen worden ermee besmet. 90 procent van de dodelijke gevallen, meestal kinderen, bevinden zich in Afrika.

De mens loopt malaria op door een steek van een vrouwtjesmug uit het geslacht Anopheles. Malariapreventie gebeurt hoofdzakelijk via insecticidesprays ( op de muren), muskietennetten en geneesmiddelen. Dat de preventie werkt, blijkt uit het aantal doden door malaria dat de voorbije tien jaar bijna gehalveerd is.

Ook in België

In België leven ook drie soorten muggen van het geslacht Anopheles. De belangrijkste is Anopheles plumbeus of de bosmug: een diertje dat tot voor kort uitsluitend in bossen leefde, bijna uitsluitend vogels stak en zich voortplantte in kleine waterhoeveelheden in boomholtes, waarin maximaal een twintigtal larven groot kon worden. Maar het heeft zijn gedrag aangepast. De mug is waarschijnlijk in staat om malaria over te dragen. Het risico daarop is echter klein, maar als de mug iemand zou steken die zonder dat hij het beseft de ziekte in de tropen heeft opgedaan, zou ze de parasiet ook bij ons kunnen verspreiden door andere mensen te steken en te besmetten.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content