Dankzij de eerste beelden van een thermonucleaire vuurbal van een nova, hebben wetenschappers vastgesteld dat de waargenomen explosie eigenlijk 15.000 jaar geleden plaatsvond.
In 2013 bespeurde de Chara Array infraroodtelescoop in de Verenigde Staten de nova in het kleine sterrenbeeld Dolfijn (Delphinus) aan de noordelijke hemel. Onderzoekers van zeventien instellingen, inclusief de Universiteit van Sydney en de Australische National University, hebben de gegevens geanalyseerd: de eerste beelden van de thermonucleaire vuurbal afkomstig van de nova, gaven aan dat de explosie eigenlijk 15.000 jaar eerder plaatsvond.
‘Theelepel goedje weegt tonnen’
Uit die analyse – gepubliceerd in het magazine Nature – bleek met ‘nooit geziene duidelijkheid’ hoe de vuurbal evolueert naarmate het gas dat deze aandrijft, uitbreidt en afkoelt. Zo zegt coauteur en professor aan de Universiteit van Sydney, Peter Tuthill, in The Guardian. ‘We hebben zulke grote beelden met hoge resolutie nooit eerder kunnen waarnemen, tot we deze krachtige Array-telescopen zijn gaan bouwen.’
De explosies zijn ongewone gebeurtenissen die door een witte dwergster – een uitgebrand overblijfsel van een ster uit zeer compact materiaal, ‘een theelepel van dit goedje weegt tonnen’, verduidelijkt Tuthill – veroorzaakt worden.
Massieve waterstofbom
‘De witte dwergster is als een mug die rond de partnerster zoemt. Traag zuigt die waterstof uit de partner via een zwaartekrachtrietje’, legt Tuthill in de krant uit.
Dat fenomeen leidde tot een waterstofoceaan van enkele honderden meters dik op het steroppervlak. ‘Uiteindelijk bereikte de druk op de bodem van die oceaan een kritieke massa, wat de thermonucleaire explosie die nova genoemd wordt, veroorzaakte’, aldus Tuthill. ‘Er ontstond een vuurbal, als een massieve waterstofbom, die zich naar buiten wierp.’
Ondanks die enorme explosie, kwam de witte dwerg er relatief ongeschonden uit, waarop het zijn baan rond de gastheer kon voortzetten om zo weer materie op te stapelen en de cyclus te herbeginnen.
600 kilometer per seconde
Door de expansie van de vuurbal te meten, konden wetenschappers vaststellen dat de nova ongeveer 14.800 lichtjaren van de zon verwijderd was. Dat betekent, dat de explosie die in augustus 2013 gezien werd, eigenlijk bijna 15.000 jaar geleden heeft plaatsgevonden.
Toen de nova voor het laatst 43 dagen na de explosie gemeten werd, was deze al bijna twintig keer uitgebreid aan een snelheid van meer dan 600 kilometer per seconde. Dat stelt astronoom Gail Schaefer van de Georgia State University in The Guardian.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier