Zuid-Sudan: nieuw land, nieuw conflict

Op 9 juli 2011 werd de wereldkaart hertekend: nieuweling Zuid-Sudan meldde zich aan. Maar staat de jongste staat ter wereld nu al aan de rand van de afgrond?

Na 50 jaar durende onlusten en burgeroorlogen tussen het islamitische, Arabische noorden en het christelijke en animistische zwarte zuiden die aan zo’n 1,5 miljoen mensen het leven gekost hebben, was de strijd beslecht: Zuid-Sudan scheidde zich onlangs af van Sudan en werd Republiek Zuid-Sudan, een gebied 20 keer groter dan België. Het volk durfde weer dromen van rust en vrede. IJdele hoop, zo blijkt.

In 1972 had het zuiden eerder al verregaande autonomie verworven, maar toen die in 1983 weer werd geschrapt, namen de 10 zuidelijke stammen van Sudan hun toevlucht tot rebellie onder leiding van de Sudan People’s Liberation Movement (SPLM). Het conflict kwam aan zijn einde door een vredesdeal uit 2005 waarbij de zuidelijke staten regionale autonomie verwierven. Een referendum, waarin bijna 99 procent van de bevolking de onafhankelijkheid eiste, maakte het in 2011 mogelijk om Zuid-Sudan van Sudan te scheiden. De eer van eerste president van Zuid-Sudan was aan Salva Kiir, de leider van de SPLM nadat de geestelijke vader van de vrijheidsbeweging John Garang omkwam in een helikoptercrash luttele uren nadat hij het vredesakkoord in de wacht had gesleept.

Uitdagingen

Bij de splitsing zijn er nog heel wat nationale leemtes in te vullen. Onder meer de grenzen blijven een enorm twistpunt. Zo wordt de omstreden regio Abyei nog altijd geclaimd door beide kanten. Een referendum dat de bewoners van Abyei zelf laat beslissen, moet soelaas bieden. Dat referendum blijft echter uitgesteld worden omdat er onenigheid blijft bestaan over wie mag stemmen en wie niet. Ook een totale afwezigheid van infrastructuur staat de welvaart van de jongste natie ter wereld in de weg. Door het minieme aantal geasfalteerde wegen zijn grote verplaatsingen en hulp ter plaatse krijgen een zeer moeilijke bevalling. Ondanks dat Zuid-Sudan zo’n 75% van de Sudanese oliereserves in zijn grondgebied heeft, blijft het een land in armoede dat het vooral van primitieve veeteelt en landbouw moet hebben. Hoewel het alles in huis heeft om een van de grootste voedselvoorzieners van Afrika te worden door de gevierde vruchtbaarheid en de overvloed aan rijke grondstoffen, kan de zwakke regering weinig zoden aan de dijk zetten.

In een land waar 80% van de bevolking analfabeet is, blijft de mogelijkheid om een goed functionerend ambtenarenapparaat uit te bouwen beperkt. Analfabete belastingontvangers, beperkt opgeleide ambtenaren en een tekort aan computers vertragen de werking van de staat.

Beperkte houdbaarheid

Van in het begin lijkt de levensvatbaarheid van Zuid-Sudan grote twijfels op te wekken. Terecht, want Zuid-Sudan staat weer op voet van oorlog. Twee rivaliserende stammen, de Lou Nuer stam en de Murle stam, willen de staat Jonglei omtoveren tot een slagveld. De strijd tussen beide stammen is te wijten aan schaarse levensmiddelen. De Lou Nuer en de Murle wijzen beschuldigend in elkaars richting en betwisten graaslanden en waterbronnen. De onenigheid mondde al uit tot de ontvoering van vrouwen en kinderen en veeroof. Het bezitten van koeien is een statussymbool en in verschillende staten vitaal om te overleven. Koeien zijn een munteenheid, zo is het bijvoorbeeld noodzakelijk om er enkele af te geven als bruidsschat als een Zuid-Sudanees zich ooit getrouwd wilt noemen.

De VN heeft de staat Jonglei ondertussen uitgeroepen tot humanitair rampgebied en roept de Zuid-Sudanezen op om te rennen voor hun leven terwijl duizenden stamleden de strijd aanbinden met hun etnische rivalen. Na een spoor van moord en vernieling zijn strijders van de Lou Nuer stam ondertussen verder opgetrokken naar Pibor, een belangrijke stad in Jonglei. In een week tijd vielen zo’n 3.000 doden, aldus de lokale overheid. Maar noch de VN, noch het leger van Zuid-Sudan kan die dodenbalans bevestigen. Hoe dan ook, de geboorte van de nieuwe staat kon onder geen slechter gesternte. (MVB)