‘Zoveel jaar na 9/11 hebben we nog steeds geen antwoord op de jihadistische dreiging’

Gérald Papy, adjunct-hoofdredacteur van LeVif/L’Express, over de dood van het Britse model van omgaan met diversiteit en de belangrijkste uitdaging voor Europa vandaag.

‘Ons land moet zich verzamelen. […] We moeten niet als gescheiden en afgezonderde gemeenschappen leven, maar als een echt Verenigd Koninkrijk.’

Daags na de aanslag van Londen gebruikte de Britse premier Theresa May Churchilliaanse accenten om de schok te dempen die de ongeziene terroristische golf bij haar landgenoten teweegbracht.

De terroristische golf raakte eerst voorbijgangers en het Parlement – het symbool van de democratie in Westminster – en erna de Britse jeugd en een tempel van vermaak in Manchester, gevolgd door mensen die vrolijk samenkwamen in Borough Market.

Deze golf van aanslagen resulteerde meteen ook in de dood van het Britse model van omgaan met diversiteit, het samenwonen van autonome gemeenschappen zonder bijzondere aansporing om ervaringen uit te wisselen en aan een gezamenlijke natie te bouwen.

Nochtans dachten velen al dat het communitarisme sinds 2005 aan het verdwijnen was. Dat jaar had een andere aanslag in Londen gezorgd voor 56 doden.

De revelatie dat een dergelijke gruwel gepleegd kon worden door Britten – geboren en getogen in het land – had al een debat ontketend over de grote vrijheid waar haatpredikers van genoten om de waarden van de Britse democratie te bestrijden.

Tony Blair, Brits premier en Labourpoliticus, besliste om Prevent op poten te zetten, een antiradicaliseringprogramma voor de moslimgemeenschappen in de grote steden. In La Prévention du terrorisme en Grande-Bretagne (PUF) brengt onderzoekster Claire Arènes de ambiguïteit van die aanpak aan het licht: ‘versterking van een exclusieve moslimidentiteit in plaats van een burgerlijke Britse identiteit en herleiding van de banden tussen moslimgemeenschappen en instellingen tot veiligheidskwesties i.p.v. de bouw van een vertrouwensrelatie’.

De conservatieve Theresa May werd in 2010 minister van Binnenlandse zaken in een coalitieregering en heroriënteerde Prevent om meer te focussen op de ‘extremistische ideologie’, een volgens haar verwaarloosde strijd door haar voorgangers van Labour – een schijnbaar ongegronde hervorming.

Deze historische terugblik moet ons eerst en vooral aanzetten om nederigheid aan de dag te leggen in de strijd tegen het terrorisme. Daesh dreef de dodelijke praktijk richting een nooit gezien niveau van verfijndheid.

De organisatie is erin geslaagd op drie niveaus toe te slaan: via telegeleide commando’s vanuit het Iraakse-Syrische kalifaat, door officiële onderaannemers en zelfs door zelfstandige door de Islamitische staat gecoöpteerde medewerkers in een soort van ‘uber-terrorisme’.

Alle grote Europese landen faalden al en konden hun bevolking niet beschermen. Ook de modellen die een tegengestelde visie hebben van het multicultarisme: op zijn Brits (communitarisme) en Frans (Republikeinse integratie) hebben radicalisering niet kunnen tegenhouden.

Ook al slagen we erin Daesh uit de Iraaks-Syrische modderpoel te halen waarin de Amerikanen ons stortten met de oorlog van 2003, is er bijna twintig jaar na de aanslag van 11 september nog geen efficiënt antwoord op de jihadistische dreiging gevonden.

De dubbele uitdaging voor democratieën die eens te meer geconfronteerd worden met een dreiging van hun veiligheid en een existentiële maatschappelijke vraag (tot waar moet je de vrijheid van meningsuiting toelaten?) verklaart die moeilijkheid.

Met dat in het achterhoofd lijkt – ondanks de naderende brexit – vooral de onderlinge verdeling tussen de inlichtingendiensten van antiradicaliseringsinspanningen op Europees niveau vandaag de belangrijkste uitdaging.