Zal Spanje de Catalaanse urnen die moeten ingezet worden in het onafhankelijkheidsreferendum vernietigen? Daarvoor pleit alvast een oud-minister. ‘Het is misdadig van Spanje om de dialoog niet aan te gaan.’
De spanningen tussen de Catalaanse en Spaanse regeringen lopen op. De Generalitat, de Catalaanse regering geleid door Carles Puigdemont, is vastberaden om een onafhankelijkheidsreferendum te organiseren. Sinds zijn aanstelling in 2016 heeft Puigdemont herhaaldelijk duidelijk gemaakt te willen doorzetten, ondanks dreigementen van Madrid. Zo verbood het Grondwettelijk Hof in februari de resolutie die een referendum mogelijk moet maken.
Een datum voor de stembusgang heeft de Catalaanse minister-president nog niet. Een concrete vraag voor het stembiljet is er ook niet. Toch nemen de Catalanen al praktische stappen om het referendum te organiseren.
De Generalitat heeft enveloppes, stembiljetten en urnen nodig. Via een openbare aanbesteding zoekt men leveranciers. De vraag is welke bedrijven geassocieerd willen worden met een illegaal referendum?
In maart schreef Puigdemont de eerste aanbesteding uit. Gezocht: een fabrikant van enveloppes en stembiljetten voor een periode van vier jaar. Twee dagen later opende het parket een onderzoek naar de voorbereidingen van een referendum. Die zouden ‘een frontale schending zijn van de beslissingen van het Grondwettelijk Hof.’
Peter Luykx (N-VA) volgt het proces al bijna een decennium op. ‘Het Grondwettelijk Hof is een gepolitiseerde instelling, gebruikt door de Spaanse regering. Zo wil men de Catalanen in het gareel houden,’ aldus het federaal parlementslid.
De Catalanen wijzen erop dat de biljetten niet zouden dienen voor het referendum. Ze zeggen dat ze die zullen gebruiken voor hypothetische verkiezingen na een ‘ja’ bij de volksraadpleging. Volgens de Spaanse krant El País volstaat die uitleg niet voor het gerecht. Zodra speurders een ‘ja’ en een ‘nee’ op de biljetten zien verschijnen zullen ze ingrijpen.
Toch boden er zich kandidaten aan. Opvallend: van de vier kanshebbers komt er maar één uit Catalonië. Twee zijn gevestigd in Madrid, eentje in het Baskenland.
‘Misdadig Spanje’
Dan zijn er nog de urnen: de Catalaanse regering zoekt een fabrikant die er 8000 kan leveren. Ook hier maakt de regering overigens geen gewag van het geplande referendum. Als de urnen gevonden wordt, zou het de eerste keer zijn dat Catalonië over eigen urnen beschikt. In dat geval ziet
José Manuel García-Margallo, ex-minister van Buitenlandse Zaken, de urnen liefst zo snel mogelijk verdwijnen. Hij stelt daarom voor om ze op te vorderen en indien nodig te vernietigen. ‘Een dergelijk referendum mag niet plaatsvinden,’ aldus de partijgenoot van Spaans premier Mariano Rajoy.
‘Dat zegt veel over zijn democratische gehalte,’ zegt Europees parlementslid Bart Staes (Groen). ‘We kennen dat soort mensen. Ik herinner me een Spaanse collega in het Europees Parlement die pleitte voor militaire interventie. Ze leven niet in een reële wereld.’ Peter Luykx kan de uitspraken evenmin smaken: ‘Dit zijn dreigementen. Het is misdadig van Spanje om de dialoog niet aan te gaan.’
Uitgestoken hand
Ondertussen kondigde Catalaans minister-president Puigdemont een conferentie aan in Madrid. Zijn regering zal premier Rajoy daar opnieuw vragen om tot een onderhandeld referendum te komen.
De kans dat Rajoy de uitgestoken hand van Puigdemont aanneemt is echter klein. De conservatieve premier herhaalde al meermaals dat een referendum onbespreekbaar is, maar Puigdemont probeert toch een opening te forceren. Aanvankelijk wilde hij de volksraadpleging in september organiseren, maar een latere datum is bespreekbaar als Madrid in dialoog wil treden, schrijft El País.
‘Madrid kan een voorbeeld nemen aan de vorige Britse regering, die de uitslag van het Schots onafhankelijkheidsreferendum beloofde te accepteren’, aldus Luykx. De N-VA’er heeft het over Europese hypocrisie: ‘We hebben de mond vol van democratie en uiten kritiek op Turkije, maar we blijven stil over wat er in onze achtertuin gebeurt.’
De vraag die op het stembiljet zou komen te staan is voorlopig nog onbekend. In april gaf Puigdemont nog drie mogelijkheden aan tv-zender al-Jazeera: ‘Wilt u dat Catalonië een onafhankelijke staat wordt?’, ‘Wilt u dat Catalonië een onafhankelijke republiek wordt?’ en ‘Wilt u dat Catalonië deel blijft van Spanje?’.
De belangrijkste vraag is daarentegen hoe het verdeelde Spanje uit deze impasse kan geraken. Op termijn zal een van de twee partijen moeten toegeven. ‘”De Catalanen zijn vastberaden om het referendum te laten doorgaan’, zegt Bart Staes. Peter Luykx is nog zekerder van zijn stuk: ‘De kans op dialoog is voorbij, het referendum zal plaatsvinden.’
