Welkom in het belastingparadijs: uw gids naar het vuile geld

Onderzoeksjournalisten pakken uit met een wereldwijde lijst van bedrijven die hun geld parkeren in belastingparadijzen. Maar wat is dat eigenlijk, zo’n belastingparadijs? Wie zijn de mensen die er hun geld naartoe brengen? En hoe gaat dat in zijn werk, zo’n bom geld versluizen naar een tax haven? Welkom in het belastingparadijs: uw gids naar het vuile geld.

Eenvoudig gezegd is een belastingparadijs een land waar de belastingen erg laag of voor sommige zaken onbestaande zijn. Het gerenommeerde blad The Economist gebruikt deze definitie, van Geoffrey Colin Powell: “Wat een land een belastingparadijs maakt, is een belastingstructuur die speciaal gecreëerd werd om voordeel te halen uit, of misbruik te maken van, de wereldwijde vraag naar mogelijkheden om belastingen te ontduiken.” Volgens The Economist sluit deze definitie evenwel bepaalde zogenaamde belastingparadijzen uit. Anderen gebruiken een ruimere definitie. Dan zou elk land dat haar belastingen aanpast om buitenlands kapitaal aan te trekken, een belastingparadijs zijn. In dat geval is België met de notionele interestaftrek een belastingparadijs.

Bedrijven kunnen er zich vestigen, volledig of gedeeltelijk, om aldus gebruik te maken van die mogelijkheden om belastingen te ontduiken. Los van internationale regels terzake, zijn soevereine staten geheel vrij om deze of gene belastingregels in te voeren. Dat zorgt voor competitie tussen staten. De zogenaamde belastingparadijzen hebben uiteraard een streepje voor in de strijd om het grote kapitaal.

Wat maakt een land een belastingparadijs?

Die belastingparadijzen zijn vaak, niet altijd, landen met geen bijzonder groot economisch potentieel. Andere types zijn landen als Nederland, België en Luxemburg, die sterk afhankelijk zijn van de dienstensector. Het Amerikaanse Nationale Bureau voor Economisch Onderzoek schat dat 15 procent van de landen wereldwijd belastingparadijzen zijn. Volgens het bureau zijn ze vaak klein en gefortuneerd. Goed geleide landen zouden makkelijker een tax haven kunnen worden en daar bovendien beter in zijn, aldus nog dat bureau.

De OESO, de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling, heeft drie kenmerken gedefinieerd. Ten eerste: geen of enkel nominale belastingen (een gekend, vast, belastingtarief, waarbij echter bepaalde aftrekmogelijkheden zijn waardoor de effectieve belastingvoet lager lig. Zoals in België, red.). Als tweede kenmerk: de bescherming van persoonlijke financiële informatie (bankgeheim). Ten derde: gebrek aan transparantie.

Waarom een belastingparadijs worden?

Waarom zou een land lage belastingen heffen, die zorgen immers voor de inkomsten, kan een mens zich afvragen. Sommige landen vinden gewoon dat ze niet zoveel moeten heffen als de geïndustrialiseerde landen om aan hun budget te komen. Andere landen vragen in ruil voor de voordelige tarieven, dat een bedrijf ook in het belastingparadijs een vestiging opent. Dat creëert dan jobs en dus welvaart. Voor nog andere landen is zo’n gunstig fiscaal tarief de eenvoudigste en goedkoopste manier om de concurrentie met geïndustrialiseerde landen aan te gaan.

Kritiek: witwasserij en terrorisme

Het hoeft dan ook niet gezegd dat die geïndustrialiseerde landen vaak spreken over oneerlijke concurrentie. Zij vinden een bondgenoot in lobbygroepen die belastingbedrijven ervan beschuldigen de poorten open te zetten voor witwasserij. De Financial Action Task Force (on Money Laundering) (FATF), in 1989 opgericht in de schoot van de G7 om witwassen en het financieren van terrorisme tegen te gaan, lijstte belastingparadijzen op die niet meewerken in de strijd tegen het witwassen van ‘vuil geld’.

Vandaag staan geen belastingparadijzen meer op de lijst, wel nog landen die terrorisme zouden financieren. Deze landen stonden in 2000 nog op de lijst, wegens (te weinig acties tegen)witwassen: de Bahama’s, de Kaaimaneilanden, de Cookeilanden, Dominica (niet te verwarren met de Dominicaanse Republiek), Israël, Libanon, Liechtenstein, de Marshalleilanden, Naur, Niue, Panama, de Filippijnen, de Russische federatie, St. Kitts & Nevis en St Vincent & the Grenadines.

Andere kritiek op tax havens is dat het foute geld dat ze opstapelen, vaak moeilijk kan teruggevorderd worden. Of, zoals de lijst van het FATF al suggereert: dat veel belastingparadijzen banden hebben met fraudeurs, witwassers en terroristen.

5.000.000.000.000 dollar of eerder 32.000.000.000.000 dollar?

Wie belastingparadijs zegt, zegt geld. Uiteraard. Maar hoeveel geld circuleert eigenlijk wereldwijd in die oorden van fiscale pret? De OESO schatte in 2007 dat er tussen de 5 biljoen (5.000.000.000.000) en de 7 biljoen (7.000.000.000.000) dollar uitstaat op zo’n rekeningen. Goed voor 6 à 8 procent van de wereldwijde investeringen. Volgens een rapport uit 2012 van het Tax Justice Network, een groep die lobbyt tegen belastingparadijzen, ligt dat bedrag flink hoger: tussen de 21 en de 32 biljoen dollar. Of 24 à 32 procent van de wereldwijde investeringen.

Het IMF deed in 2000 ook een schatting, op basis van interbancaire gegevens. Het IMF kwam uit op 4,6 biljoen dollar – maar daar zaten ook de geldstromen van grote Amerikaanse en Europese financiële centra in.

Hoe werkt het?

Deel 1: Een zak met geld

Stel dat ik een miljoen euro vuil geld heb en ik wil niet dat het bestaan daarvan bekend wordt bij mijn familie, mijn vrienden en bovenal de Belgische staat. Hoe sluis ik dat dan naar bijvoorbeeld een bank op de Kaaimaneilanden?

“Als het om echt smerige inkomsten gaat, is de simpelste manier nog altijd om een zak geld af te geven bij de bank,” zegt Johan Van Overtveldt, hoofdredacteur van Trends. “Steek het geld in een sportzak, of beter nog, een beveiligde koffer en reis met je privéjet of je jacht naar de Kaaimaneilanden om persoonlijk een storting te doen. De bank zal het geld dan wel beleggen in de reguliere markten in bijvoorbeeld Londen, New York, Tokio of Shanghai, zodat je nog rendement op je geld hebt.”

Hoe werkt het?

Deel 2: De trucs van Al Capone

Dat is uiteraard een prima oplossing voor wie al eens een enkele keer in het bezit komt van duister geld, maar wie er zijn dagelijks brood mee verdient, moet zich beter organiseren. “Dat gebeurt vandaag nog altijd met exact dezelfde methoden als dewelke Al Capone gebruikte,” zegt hoogleraar fiscaal recht Michel Maus. “Hij stak al het geld dat hij verdiende met de illegale verkoop van alcohol in wassalons met de bedoeling om daar de omzet te verhogen en dan het geld in de reguliere economie te investeren.”

“Misdaadsyndicaten stoppen ook nu nog hun oneerlijk verdiende geld in normale vennootschappen om daar de omzet te verhogen. Dat gaat het gemakkelijkst in bedrijven waar veel met cash geld gewerkt wordt, waar de inkomsten moeilijk te controleren zijn zoals een wassalon, car wash, zwembad, bioscoop, kermisattracties of een kunsthandel.”

Hoe werkt het?

Deel 3: De weg van een misdaadsyndicaat is die van de multinational

Maus: “Zodra dit gebeurd is, loopt het parcours van een misdaadsyndicaat gelijk aan dat van een multinational. Ze leggen dezelfde weg af om te vermijden dat ze (te veel) belastingen moeten betalen.”

“Dat gebeurt met een opeenstapeling van vennootschappen die het geld door verschillende landen laten reizen. Ze volgen de weg van de minste belastingweerstand. Neem nu Ikea. Die laten drie procent van de inkomsten van al hun vestigingen in de hele wereld passeren via Nederland waar er een regeling bestaat omtrent het merkenrecht. Dat wordt belast aan 1,1 procent, zo goed als niets dus.”

“Zo zijn er veel landen die belastingvoordelen te bieden hebben aan bedrijven. In ons land is dat de notionele intrestaftrek. Zowel misdaadsyndicaten als multinationals laten hun geld via al die landen passeren. Aan het einde van de ketting zit een vennootschap, veelal opgericht op de Kaaimaneilanden of een vergelijkbaar belastingparadijs, waar de winst terecht komt in de handen van de aandeelhouders.” Het bedrag dat zo wereldwijd via deze wegen wordt ondergebracht in belastingparadijzen wordt geschat tot 32.000.000.000.000 dollar. Allemaal geld dat wordt onttrokken aan de reguliere economie.

Michel Maus: “Het verschil tussen 100.000 euro op de bankrekening van een misdaadsyndicaat en 100.000 euro op de rekening van een multinational is enkel de oorsprong. Het geld van de misdaad had er in de eerste plaats nooit mogen zijn. Dat van de multinational is afkomstig van een reguliere, legale activiteit.”