China daagt de Amerikaanse almacht steeds vaker uit, schrijft JONATHAN HOLSLAG. Presidentskandidaten Hillary Clinton en Donald Trump hebben beloofd dat ze daar bijzonder assertief op zullen reageren.

Een flink stuk van de wereldgeschiedenis wordt getekend door de machtstransities van opkomende mogendheden die de heersende grootmacht uitdagen. Zelden of nooit is zo een transitie vreedzaam verlopen. Al in de vijfde eeuw schreef de Griekse historicus Thucydides over hoe de groeiende macht van Athene leidde tot angst in Sparta. Ruim twee eeuwen later rapporteerde Polybius hoe de opkomst van Rome leidde tot een oorlog met de dominante macht op zee, Carthago. Er zijn nog honderden andere voorbeelden en steevast is de argwaan van de heersende macht even doorslaggevend als de ambitie van de nieuwkomer.

In de laatste twee decennia hebben we het voorspel gezien van een nieuwe machtstransitie tussen China en de Verenigde Staten. Toegegeven, China is nog niet in staat om de rol van Amerika als wereldwijde leider over te nemen, maar het zet wel degelijk een aantal belangen onder druk. De Amerikanen zijn vooral bezorgd over hun dominantie in de Stille Oceaan. Al sinds het begin van de vroege twintigste eeuw wordt die grote plas beschouwd als een buffer tegen buitenlandse agressie, zoals de gewelddadige interventies van Europese mogendheden in de achttiende en negentiende eeuw.

De Amerikanen maken zich ook zorgen om hun economische dominantie. Economische groei betekent geld en geld is invloed. In 1917 stelde president Woodrow Wilson het als volgt: ‘We kunnen onze bondgenoten gemakkelijk overtuigen van onze manier van denken want ze zijn financieel met handen en voeten aan ons gebonden.’Na de twee wereldoorlogen evolueerde die machtspositie tot ongeziene proporties. De Amerikanen domineerden de financiële markten, de grondstoffen en later ook de spitstechnologie en het internet. Op al die fronten wordt het nu uitgedaagd door de Chinezen.

Tot nog toe was dat vooral vervelend, maar voor de volgende Amerikaanse president wordt de Chinese uitdaging de belangrijkste strategische kwestie. Zelfs als de Russen het spel hard blijven spelen of het Midden-Oosten verder destabiliseert, zal Amerika die problemen steeds meer benaderen met de tweestrijd met China in gedachten.

En of nu de Republikein Donald Trump of de Democrate Hillary Clinton naar het Witte Huis trekt, beiden hebben ze aangegeven Amerika te zullen wapenen tegen de economische concurrentie. Trump is het meest stellig. Hij heeft al aangekondigd dat hij Chinese producten een taks van 45 procent zal opleggen om de Amerikaanse industrie kansen te geven. Ook wil hij de Amerikaanse technologie beter afschermen. Clinton lijkt misschien niet zo protectionistisch, maar haar team werkt hard aan een assertief economisch beleid. Aan de ene kant wordt dat een lik-op-stukbeleid. Spelen de Chinezen vals, dan komen er maatregelen. Aan de andere kant wil Clinton vooral de strijd om de economische invloed en de technologische suprematie op een beter gecoördineerde manier gaan voeren.

Nog veel gevoeliger ligt het militaire machtsevenwicht. Aan het einde van zijn termijn heeft president Barack Obama de militaire aanwezigheid in de Zuid-Chinese Zee flink opgedreven. Het idee daarachter is dat als China de Zuid-Chinese Zee domineert, het een kwestie van tijd is voor het Amerika in de Stille Oceaan gaat uitdagen. De voorbije weken kwam het daardoor al tot verschillende incidenten. Trump beloofde het Amerikaanse leger opnieuw sterk te zullen maken, maar vooral Clinton is zeer expliciet in de belofte dat ze harder wil optreden tegen de Chinese machtsopbouw.

De komende jaren worden bepalend voor de relaties tussen China en Amerika. We gaan er best niet van uit dat het bij zenuwoorlogen zal blijven zoals de laatste tijd. Machtstransities spinnen zich vaak uit over ettelijke decennia. Maar als ze zich doorzetten en het machtsevenwicht grondig verstoord wordt, dan zijn de gevolgen gigantisch.

Jonathan Holslag (1981) is professor internationale betrekkingen aan de VUB.

We gaan er best niet van uit dat het bij zenuwoorlogen zal blijven.