Wat zou er gebeuren als ebola in West-Europa uitbrak?

© REUTERS
Wided Bouchrika
Wided Bouchrika Freelancejournaliste

De ebola-epidemie in West-Afrika heeft aan meer dan 1.500 mensen het leven gekost, nog eens 3.000 anderen zijn besmet. Het einde is nog lang niet in zicht en het is dan ook niet onwaarschijnlijk dat meer patiënten in Europa terecht zullen komen. ‘Maar de paniek in het Westen over een mogelijke uitbraak hier, is onterecht’, vindt viroloog Marc Van Ranst.

De ebola-epidemie in West-Afrika is de grootste ooit. Meer dan 1.500 mensen overleden er al aan de ziekte, nog eens 3.000 anderen raakten besmet. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) roept op tot internationale actie en vreest dat er nog tot 20.000 besmettingen zullen zijn voordat het de epidemie onder controle kan krijgen.

Logisch, dat er dan ook Europeanen besmet zullen raken. Zo werden hulpverleners en vrijwilligers al naar hun thuislanden gerepatrieerd voor verzorging. Een Spaanse priester overleed, een Britse vrijwilliger werd pas uit het ziekenhuis ontslagen. Maar volgens viroloog Marc Van Ranst is de huidige paniek in het Westen over een mogelijk uitbraak onterecht. ‘Door een besmet persoon in West-Europa binnen te halen, zal er hier heus geen epidemie ontstaan.’

‘Onmogelijk dat hier zomaar 1.000 slachtoffers vallen’

Luchtvaartmaatschappijen die hun vluchten naar de getroffen regio in West-Afrika opschortten, deden dat volgens Van Ranst uit ‘emotionele en commerciële overwegingen’. ‘Bijna lege vluchten met onzekere passagiers naar de regio werden verlieslatend. Die lijnen tijdelijk schrappen en het inkleden als voorzorgsmaatregel is een uitgelezen excuus.’

Van Ranst verwacht dus geen ebola-epidemie in West-Europa. ‘Zelfs als er fouten gemaakt worden bij de behandeling van besmette personen, wat menselijk is, zullen er misschien wel een paar extra besmettingen in de directe omgeving voorkomen. Maar het is onmogelijk dat er hier zomaar 1.000 slachtoffers vallen’, zegt hij.

‘Overlevingskans in Westen niet veel groter’

Beweren dat patiënten in het Westen een grotere overlevingskans hebben, is dan weer een brug te ver volgens de viroloog. ‘Tenzij we sneller de hand kunnen leggen op experimentele medicatie, zullen onze geneeskunde en het beschikbare materiaal niet zo’n groot verschil maken voor wie al ziek is. Een sterftegraad van 60 procent in Afrika zal zeker geen 10 procent worden in Europa, maar veeleer een vergelijkbaar getal.’

Paniek stuwt verspreiding

Waarom hoeft West-Europa dan geen ebola-epidemie te vrezen? Een eerste belangrijke factor bij de verspreiding van de ziekte is paniek, zo haalt Van Ranst aan. ‘West-Afrika had nooit eerder te maken gehad met ebola. De regio was niet voorbereid, met als gevolg een enorme paniekreactie’, legt de viroloog uit. ‘Die paniek heeft veel mensen tegen hulpverleners gekeerd. De bevolking wantrouwt ziekenhuizen waar niemand levend naar buiten lijkt te komen en ze berusten op traditionele geneeskunde in plaats van op artsen, die ze dan weer verwijten het virus te verspreiden.’

Geneeskunde helpt probleem begrijpen

Het is ook die kennis van geneeskunde die een rol speelt. ‘Het is moeilijk in te schatten hoe groot de paniek zou zijn als de ziekte hier zou uitbreken. Want West-Europa heeft niet alleen geen ervaring met ebola, we hebben nog nooit te maken gehad met een ziekte waarbij er even veel kans op overlijden als op overleven is’, aldus Van Ranst. ‘Het verschil met de getroffen regio in Afrika is echter dat wij een grotere kennis van geneeskunde en microbiologie hebben. We kennen ook het principe van barrièreverpleegkunde, zoals bij tuberculose wordt toegepast – niet dat het te vergelijken is met de aanpak van ebola. Maar als iemand ons hier uitlegt dat een ziekte door een bacterie of virus veroorzaakt wordt en we besmetting op een bepaalde manier kunnen vermijden, dan zullen we dat ook begrijpen. Daarom geloof ik dat er in Europa minder paniek zou heersen.’

Begrafenisrituelen

Traditionele begrafenisrituelen in West-Afrika hebben eveneens bijgedragen tot de verspreiding van het virus. ‘In het Westen verloopt een begrafenis heel anders. Behalve pakweg de lijkschouwer, hoeft niemand aan een lijk te komen. Net omdat het ritueel bij ons vrij geïsoleerd verloopt, is er minder kans op verspreiding van het virus langs die weg in Europa’, zegt Van Ranst. ‘Die West-Afrikaanse tradities hoeven echter niet gewijzigd te worden. Het zou wel helpen als de bevolking er begreep hoe besmettelijk het lichaam is van iemand die aan ebola overleed.’

Verstedelijkt gebied

Het is de eerste keer dat ebola in verstedelijkt gebied voorkomt, stelt de viroloog. ‘Vorige uitbraken vonden plaats in landelijke, afgelegen gebieden. De combinatie van de verspreiding van het virus in dichtbevolkt gebied met angst voor het gezondheidssysteem en het gebrek aan ervaring, zorgt ervoor dat de epidemie in West-Afrika langer duurt en zo omvangrijk is’, verklaart Van Ranst.

Wat dan in het dichtbevolkte Europa? ‘Hier zou de bevolkingsdichtheid geen rol spelen’, zegt Van Ranst. ‘Ebola wordt niet via de lucht verspreid, maar door contact met lichaamsvocht of spullen die daarmee in aanraking kwamen, zoals kledij. U kan gerust een jaar op een meter van een besmet persoon zitten zonder zelf ziek te worden.’

Om een epidemie in eigen land te voorkomen, moeten we het bij de ander oplossen. Alleen verwacht ik geen missie van onze Buitenlandse Zaken, zij hebben andere prioriteiten

Hoewel nu onderzoek naar de ziekte wordt gevoerd, werd er volgens Van Ranst onvoldoende aandacht aan de uitbraak in West-Afrika besteed in de eerste fase. ‘Ik vrees dat de ziekte nooit echt hoog op de prioriteitenlijst stond. Niet dat het nodig was: extreem besmettelijke ziektes die zo veel meer slachtoffers maken, zoals hiv, kennen ook nog geen remedie.’

‘Maar als we een epidemie in ons eigen land willen voorkomen, moeten we het eerst bij de ander oplossen’, oppert de viroloog. ‘De epidemie zal voor het einde van het jaar niet gedaan zijn. Het zal nog maanden duren voor het onder controle is. De uitbraak zal nog tien keer groter worden dan de ergste sinds de ontdekking van ebola, voordat de curve weer naar beneden afbuigt.’

Net als de WHO hoopt Van Ranst dat de internationale gemeenschap meer moeite zal doen om de verspreiding van het virus in te dijken. ‘Als alle landen samenwerken, zou dat een enorm verschil maken. Alleen verwacht ik niet meteen een missie van onze Buitenlandse Zaken. Zij lijken andere prioriteiten te hebben nu.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content