De internationale coalitie van de Verenigde Staten tegen Islamitische Staat (IS) is gestaag uitgebreid. Hoelang het offensief van de ‘coalition of the willing’ zal duren is onbekend, maar zal het stabiliteit kunnen brengen in de regio als de terreurbeweging ooit uitgeschakeld wordt? ‘In Irak ziet het er op papier goed uit, in Syrië dreigt het offensief een nog groter probleem te creëren’, meent politicoloog Rik Coolsaet (UGent).
Op korte tijd breidde de internationale coalitie van de Verenigde Staten tegen Islamitische Staat (IS) sterk uit. Ook België besloot deel te nemen aan de zogenaamde ‘coalition of the willing’ van president Barack Obama. Maar wat als de terreurbeweging uiteindelijk met militaire macht van de kaart wordt geveegd? Zal het Midden-Oosten ten prooi vallen van nog meer instabiliteit of ziet de toekomst er iets rooskleuriger uit?
‘Militair aspect moet deel uitmaken van politieke oplossing’
‘Bij de door de VS geleide coalitie tegen IS moet een onderscheid gemaakt worden tussen Syrië en Irak’, zegt Rik Coolsaet, politicoloog aan de Universiteit Gent. ‘Eigenlijk zijn er twee coalities. Die in Irak wordt internationaal sterk gesteund, die in Syrië krijgt echter enkel de steun van vijf Arabische landen: Saoedi-Arabië, Jordanië, Qatar, Bahrein en de Verenigde Arabische Emiraten.’
Volgens Coolsaet kan een militair offensief enkel een oplossing bieden als het deel uitmaakt van een grotere politiek oplossing. Als dat niet het geval is, zal militair ingrijpen enkel leiden tot een nog groter probleem. En daar zit het verschil tussen Irak en Syrië, meent de politicoloog.
‘Weg naar stabiel Irak ligt open’
Coolsaet: ‘Irak zal na IS mogelijk kunnen stabiliseren. Op papier zijn de bouwstenen voor een duurzame politieke oplossing aanwezig. De nieuwe premier Haider al-Abadi toont zich bereid om aan een inclusieve regering te werken met soennieten, sjiieten en Koerden. Een groot contrast met zijn voorganger Nouri al-Maliki die de soennieten marginaliseerde en zo mee voor de opmars van IS heeft gezorgd.’
Daarnaast wordt in Irak aan een nationale garde gedacht die mee kan zorgen voor de verdediging van het noorden en ook de Peshmerga zullen ondersteund worden, zegt Coolsaet. ‘In dat geval is een militair offensief tegen de stellingen van IS zelfs een voorwaarde tot slagen van de politieke oplossing. Niemand kan natuurlijk garanderen dat de missie in Irak zal slagen, maar de elementen voor een succesverhaal zijn er wel aanwezig.’
‘IS zal in Syrië blijven gedijen’
Syrië is een ander verhaal. ‘Syrië heeft geen politieke oplossing in het vooruitzicht’, stelt Coolsaet. ‘IS zal er blijven gedijen.’
Coolsaet: ‘De 5.000 verzetsstrijders die nu in Saoedi-Arabië worden opgeleid, zijn niet voldoende – er zijn er wel 15.000 of 20.000 nodig om een alternatief Syrisch leger te kunnen vormen- en de training duurt te lang. Met de Koerden die tot de PKK behoren, is het moeilijk werken omdat ze als terreurgroep worden beschouwd en tot slot wil niemand met de Syrische president Bashar al-Assad samenwerken. Er zijn gewoon niet genoeg Syrische boots on the ground om IS er uit te schakelen.’
‘Scepticisme tegenover VS in Syrië’
De enige oplossing voor Syrië is volgens politicoloog David Criekemans op Zaman Vandaag, een nationale verzoening vergelijkbaar met de inclusieve regering die Irak voor ogen heeft. ‘Een ideaal scenario is dat de alawieten met de soennieten tegen IS strijden. Op die manier zou een soort nationale solidariteit kunnen ontstaan die een gefederaliseerd Syrië – waarin alle etnisch-religieuze groepen vertegenwoordigd zijn en eigen bevoegdheden hebben – eventueel mogelijk maakt.’
‘Dat is waar’, bevestigt Coolsaet. ‘Maar het probleem is dat de Syrische soennieten niet in die samenwerking geloven. Zij begrijpen niet waarom ze Assad – wiens regime 200.000 slachtoffers maakte – op het tweede plan moeten schuiven en de VS moeten volgen in de prioriteit IS – dat ‘slechts’ enkele duizenden burgers ombracht. Volgens hen is de grootste massamoordenaar niet IS, maar de Syrische president. Vandaar ook het scepticisme onder de soennieten in Syrië tegenover de Amerikaanse actie in de regio.’
‘Samenwerking VS, Rusland en Iran is enige oplossing’
Op middellange termijn ziet Coolsaet slechts één oplossing voor het land. ‘De Verenigde Staten, Rusland en Iran moeten zich achter hetzelfde doel scharen en de clan-Assad wegwerken, maar het regime met alawieten behouden. Dan moet politieke dialoog met zowel het politieke als militaire verzet mogelijk zijn en kan worden toegewerkt naar een alternatief regime in de plaats van dat van Assad.’
Als het zover komt, kan op de militaire operatie in Syrië worden voortgebouwd, maar met de steun van Washington, Moskou en Teheran binnen het kader van de Verenigde Naties, verduidelijkt Coolsaet.
Maar de basisvoorwaarde tot slagen van dat plan, is dat die drie landen samenwerken en dat lijkt momenteel niet echt haalbaar. ‘In 2012 was dat bijna gelukt. Er waren gesprekken tussen de VS en Rusland voor een paleisrevolutie waarbij de alawieten in het regime de hand zouden reiken naar andere bevolkingsgroepen.’
Assad is namelijk niet belangrijk voor Rusland, verklaart de politicoloog. ‘Rusland wil enkel de invloed in het Midden-Oosten behouden en de enige hefboom die overblijft in de regio is Syrië. In 2012 draaiden de gesprekken op niets uit, omdat Moskou niet het gevoel had die invloed te kunnen bewaren als Assad verdreven werd. Bovendien waren de relaties met Washington niet schitterend. En die zijn er ondertussen enkel op verslechterd.’
Coolsaet ziet ook bij geen enkele partij een geloofwaardige speler die als verzoener kan optreden om het trio op één lijn te krijgen. ‘Maar het blijft in mijn ogen de enige sleutel naar stabiliteit in Syrië.’
‘IS moet in beide landen uitgeschakeld worden’
Waarom wordt ondanks het ontbreken van een politieke oplossing dan toch militair opgetreden in Syrië? ‘Dat was de catch 22 van Obama. Niets doen, zou van Syrië een toevluchtsoord maken voor IS-strijders uit Irak. De oorlog tegen Islamitische Staat in Irak zou zijn als dweilen met de kraan open’, legt Coolsaet uit. ‘De Amerikaanse president zal wel de eerste zijn om toe te geven dat de militaire actie in Syrië geen oplossing op korte termijn biedt. Maar het is een oplossing en dat lijkt hem waarschijnlijk beter dan geen.’ Zolang IS niet in beide landen wordt uitgeschakeld, is er voor Irak namelijk ook geen oplossing, zegt Coolsaet.
‘In theorie ziet het er voorlopig wel goed uit voor Irak. Maar hoe het in de praktijk zal lopen valt af te wachten’, aldus de politicoloog. ‘Maar recent gaat het de goede richting uit. De opmars van IS wordt gesopt en in recente gevechten zouden ze het onderspit delven. Soennieten zoeken toenadering tot het Iraakse leger in de strijd tegen IS’, zegt Coolsaet.
‘Positieve tendensen zijn al merkbaar. Nu moeten we gewoon hopen dat er geen kink in de kabel komt.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier