Het oliestaatje Qatar werd door zijn Arabische buren in de ban geslagen. Steunt het de IS of lonkt het toch te veel naar Iran?
Minder dan drie weken geleden gingen alle emirs en sjeiks van de Gulf Cooperation Council in de Saudische hoofdstad Riyad nog samen met Donald Trump op de foto, koning Salman van Saudi-Arabië en emir al-Thani van Qatar op de eerste rij. Vorige week blies Saudi-Arabië de samenwerking tussen de soennitische Golfstaten de facto op, toen het samen met Bahrein, de Verenigde Arabische Emiraten, Egypte en Jemen besliste om Qatar in de ban te slaan. De banden met Doha worden verbroken omdat te veel rijke Qatarezen het terrorisme financieel zouden steunen.
Trump koos partij in een botsing die, volgens zijn eigen ministerie van Defensie, de strijd tegen de IS in gevaar brengt
Terwijl zijn minister van Buitenlandse Zaken Rex Tillerson probeerde om de breuk te lijmen, klopte Trump zich op de borst: de hele actie, tweette hij, was het gevolg van zijn oproep om de Islamitische Staat (IS) op droog zaad te zetten. Maar wat voor Qatar geldt, gaat net zo goed op voor Saudi-Arabië zelf. Koeweit en Oman doen trouwens niet mee met de boycot, terwijl Qatar meteen steun kreeg van Turkije en, bijna vanzelfsprekend, van zijn buur Iran aan de overkant van de Perzische Golf – de sjiitische aartsvijand van Riyad. Trump koos dus partij in een botsing die, volgens zijn eigen ministerie van Defensie, de strijd tegen de IS in gevaar brengt. Qatar is namelijk wel klein, maar het beschikt over een grote reserve aan olie en gas en het is de thuisbasis van de nieuwszender Al Jazeera. Bovendien zijn in de buurt van Doha tienduizend Amerikaanse soldaten gelegerd, die onder meer de hele luchtoorlog boven Syrië en Irak in goede banen leiden.
Blijkbaar voelt het eigenzinnige Qatar zich sterk genoeg om niet zomaar te buigen voor alle wensen die Saudi-Arabië heeft. Al Jazeera trapt op lange Arabische tenen. Doha verschaft ook een onderkomen aan veel Arabische dissidenten en militante groepen, zoals Hamas en de Moslimbroederschap. Nu zou het, volgens de Saudi’s, te veel aansturen op samenwerking met Iran. Riyad ziet met tegenzin dat de invloed van Teheran in de regio toeneemt. Het treedt daarom met een soennitische alliantie ook militair op in Jemen, waar Iran de Houthi-rebellen in de burgeroorlog steunt.
De eeuwenoude vete tussen soennitische en sjiitische moslims is uitgegroeid tot een sleutelprobleem in het Midden-Oosten. Dat komt ook omdat die religieuze strijd na de oorlog tegen Saddam Hoessein in Irak het veld vrij kreeg, terwijl Barack Obama de VS daarna ook nog goeddeels uit de regio terugtrok. Tegelijk is het natuurlijk toch vooral een match om politieke en economische macht. Het zou helpen als Washington meer aandacht had voor diplomatie dan voor weer een grote wapendeal.
