Polen loopt in Europa steeds meer uit de pas. De Europese Commissie beschikt over weinig wapens om daar iets aan te doen.
Het was geen gemakkelijke beslissing, zei de eerste vicevoorzitter van de Europese Commissie, de Nederlander Frans Timmermans. Maar het kon uiteindelijk niet meer anders: de Commissie stelt artikel 7 van het EU-verdrag in werking, dat ertoe kan leiden dat Polen zijn stemrecht verliest in de Europese ministerraden. Brussel verwijt de nationaal-conservatieve Poolse regering dat ze een dikke vinger in de pap wil bij de benoeming van rechters en dat ze op die manier een onafhankelijke rechtspraak onmogelijk maakt. De goede werking van de rechtsstaat is een fundament van de Europese eenmaking.
Polen zal niet snel plooien voor de Europese Commissie. Het is een Duits ideetje om Warschau in zijn portemonnee te raken.
Het is niet het enige conflict met de Europese Unie dat in Warschau werd opgepookt sinds de partij Recht en Rechtvaardigheid het voor het zeggen heeft. Niet langer dan enkele weken geleden begon de Commissie een procedure voor het Europese Hof van Justitie tegen Polen, Hongarije en Tsjechië, omdat die landen het spreidingsplan voor vluchtelingen niet willen toepassen. Polen verdenkt er de Unie trouwens van dat het land ter wille van dat vluchtelingenbeleid met artikel 7 om de oren wordt geslagen. Maar Europa heeft ook vragen bij het Poolse mediabeleid en bij de manier waarop het land met het laatste Europese oerbos omgaat.
Artikel 7 is de enige echte sanctie waarover de Commissie beschikt om dwarse lidstaten in het gareel te dwingen. Toch moet Polen zich niet te veel zorgen maken. Er wordt eerst nog uitvoerig gepraat en uiteindelijk moeten alle lidstaten het erover eens zijn dat de sanctie nodig is. Hongarije is dat alvast niet. De Commissie weet dat, maar ze kon uiteindelijk nog moeilijk anders dan haar tanden tonen. Na Polen en Hongarije hebben populisten ook in andere Centraal- en Oost-Europese lidstaten de neiging om met ‘hervormingen’ meer vat te krijgen op instrumenten van de staat.
Polen zal niet snel plooien voor de Commissie. Wellicht maakt enig massagewerk van leiders zoals Emmanuel Macron en Angela Merkel meer indruk. Straks beginnen in Brussel ook de gesprekken over de Europese begroting op lange termijn. Polen is elk jaar goed voor miljarden euro’s steun uit de Europese structuurfondsen. Het is een Duits ideetje om Warschau in zijn portemonnee te raken. Dat ligt daar gevoeliger dan het loze dreigement van stemverlies in een ministerraad. Hoewel. Onafhankelijke experts van een andere Europese organisatie, de Raad van Europa, vergeleken de geplande hervormingen van de Poolse justitie onlangs met de greep van de communistische partij op het gerecht in de Sovjet-Unie. Dat moet in Warschau toch ook een snaar hebben geraakt.
