Terwijl Brussel met de Britten over een brexit praat, krijgt het ook de middelvinger van de Polen en de Hongaren.
Het Europese Hof van Justitie in Luxemburg oordeelde vorige week dat de Europese Raad de lidstaten in 2015 wel degelijk kon verplichten om asielzoekers op te nemen. Die beslissing werd beschouwd als een blijk van solidariteit met Griekenland en Italië, die onder de druk van de vluchtelingen dreigden te bezwijken. Meer landen hadden het moeilijk met de verplichte herplaatsing, maar Hongarije en Slowakije brachten de gevraagde solidariteit met Grieken en Italianen niet op. Ze trokken met een reeks bezwaren naar Luxemburg en kregen daar nu nul op het rekest.
Het probleem blijft dat de Europese Unie nauwelijks over wapens beschikt om tegen dit soort van wangedrag op te treden
Slowakije legde zich bij de uitspraak neer, maar Hongarije reageerde bits. Het sprak bij monde van zijn minister van Buitenlandse Zaken over een ‘politieke verkrachting’. Dat is kwalijk omdat alle lidstaten de jurisdictie van het Europese Hof hebben aanvaard. De rule of law is een fundament waarop de Unie is gebouwd. Hongarije kreeg vorige week meteen de steun van Polen. De twee landen hebben het – misschien niet toevallig – thuis ook moeilijk met een onafhankelijke rechtspraak. De Hongaarse premier Viktor Orban vond niet zolang geleden nog dat zogenaamde ‘illiberale’ staten, zoals China en Rusland, beter presteren dan de liberale democratieën. Het speelt misschien mee dat hij zich bij verkiezingen volgend jaar de rechtsradicale en ultranationalistische partij Jobbik van het lijf moet houden.
Het probleem blijft dat de Europese Unie nauwelijks over wapens beschikt om tegen dit soort van wangedrag op te treden. De Commissie kan een procedure opstarten om artikel 7 van het Europese verdrag te activeren om Hongarije stemrecht te ontzeggen. Alleen moet daarover unaniem in de Europese Raad van staatshoofden en regeringsleiders worden beslist en Hongarije en Polen hebben afgesproken om elkaar daar met hun veto te beschermen. Hongarije strijkt ondertussen zonder protest wel nog altijd elk jaar zes miljard euro op uit de Europese schatkist. Meer dan 90 procent van zijn publieke investeringen worden door Brussel mee betaald.
Meer officiële juridische stappen of sancties leiden op dit moment wellicht alleen tot een verdere escalatie van het conflict. In de brexitgesprekken met het Verenigd Koninkrijk moet Brussel laten zien dat de overblijvende 27 lidstaten aan hetzelfde touw trekken. Tegelijk krijgt het de middelvinger van Centraal-Europese lidstaten zoals Polen en Hongarije. Hoe ergerlijk dat ook is, het is politieke wijsheid om de kloof op dit moment niet nog dieper te laten worden. Er zit daarom nu wellicht weinig anders op dan te proberen toch weer een basis van gesprek te vinden.
