‘Vrede tussen Eritrea en Ethiopië is cruciaal voor de Hoorn van Afrika’

Niemand zag het aankomen, maar plots is er eindelijk een duurzaam vredesakkoord mogelijk tussen Ethiopië en zijn aloude vijand Eritrea, schrijft Yohannes Gedamu, hoogleraar Politieke Wetenschappen aan het Georgia Gwinnet College. En dat is belangrijk voor het hele continent en zeker voor de Hoorn van Afrika.

Het conflict escaleerde in mei 1998, toen de twee landen ten oorlog trokken over de grensstad Badme. Beide landen wilden de stad aan hun zijde van de grens. Na twee jaar werd het Vredesakkoord van Algiers getekend, maar zestien jaar lang hield geen van beide landen zich aan het akkoord.

Nu is er licht aan het einde van de tunnel. De nieuwe Ethiopische premier Abiy Ahmed heeft beloofd zich integraal aan het akkoord te zullen houden. Dat betekent dat hij bereid is de vijandigheid tussen de landen te stoppen en de weg vrij te maken voor vrede.

Ahmed heeft ook beloofd een vonnis te respecteren uit 2002 dat de stad Badme aan Eritrea toewees.

In Eritrea kondigde president Isaias Afewerki onlangs aan dat hij bereid is tot vredesgesprekken met Ethiopië. Een delegatie is inmiddels vertrokken naar Ethiopië voor gesprekken en is er warm ontvangen, wat wijst op de Ethiopische wens de animositeit te beëindigen.

Door de olijftak van Ahmed aan te nemen, toont ook Afewerki dat hij klaar is om het meest schadelijke conflict in de recente geschiedenis van de Hoorn van Afrika te beëindigen.

Als het verzoeningsproces slaagt, zal dat nieuwe hoop geven aan de hele regio. Een blijvende vrede tussen de landen zal de stabiliteit brengen waar de Hoorn van Afrika naar snakt.

De geschiedenis

In 1991 werd het militaire regime van Kolonel Mengistu Hailemariam ten val gebracht in Ethiopië. De rebellen, inclusief het Tigray People’s Liberation Front en het Eritrean People’s Liberation Front, werkten samen om Mengistu te verslaan en speelden een belangrijke rol in de grote veranderingen die Ethiopië doormaakte.

Na die overwinning probeerde het Eritrean People’s Liberation Front actief om de staat Eritrea te besturen, die zich formeel afscheurde in 1993. Tegelijk leidde het Tigray People’s Liberation Front de vorming van een vierpartijencoalitie met de naam Ethiopian People’s Revolutionary Democratic Front, die het land sindsdien heeft bestuurd.

De twee heersende partijen kenden aanvankelijk wittebroodsweken na de val van Mengistu. Ethiopië gebruikte Eritrea’s haven in de Rode Zee voor import en export, en Eritrea bleef de Ethiopische munt de birr gebruiken. Maar het duurde niet lang voor het Ethiopische regime zich begon te ergeren aan enkele fiscale en politieke beleidsmaatregelen in Eritrea.

De relaties begonnen snel te verzuren en leidden in mei 1998 al tot oorlog. Omdat de grens tussen de landen nooit gedemarkeerd was, eiste Eritrea Badme op en bezette het de stad. Die invasie ontwikkelde zich tot een grootschalig conflict, dat resulteerde in tienduizenden doden aan beide zijden.

Het conflict was rampzalig voor beide kanten. De toenmalige Ethiopische premier Meles Zenawi en president Afewerki vernielden hun beide economieën en creëerden een humanitaire crisis in de regio. Beide landen vochten ook proxy-oorlogen uit, met name in Somalië. En beide landen boden een veilige haven voor rebellen uit hun buurland.

De Ethiopische premier Hailemariam Desalegn, die het land leidde van 2012 tot begin 2018, slaagde er niet in om een betekenisvolle toenadering op te starten met Eritrea, om verschillende redenen. Zo was er hevige tegenstand van de oude garde binnen de eigen politieke elites en kwam er nauwelijks respons uit Eritrea. De impasse leidde tot een patstelling tussen de twee landen die bekend stond als ‘geen oorlog en geen vrede’.

Maar de nieuwe Ethiopische premier toont zich meer vastberaden met de belofte het Vredesakkoord van Algiers te zullen uitvoeren en de demarcatie van de grens te aanvaarden. Gelukkig voor Abiy heeft Afewerki daarop positief gereageerd.

Vrede en economische stabiliteit

Het conflict heeft een destabiliserend effect gehad op de Hoorn van Afrika. Eén oorzaak daarvan was de Ethiopische militaire aanwezigheid in Somalië. Met steun van het Westen helpt Ethiopië er de Somalische regering om Al-Shabaab te bestrijden. Eritrea bekritiseert die interventie en zegt dat het meer kwaad dan goed doet.

Ethiopië van zijn kant beschuldigt Eritrea dan weer van steun aan de terroristen. Over de jaren heen groeide door de proxy-oorlog de kans op een regionaal conflict.

Het conflict tussen Ethiopië en Eritrea liep ook over naar buurland Djibouti. Het land, dat een van de belangrijkste economische partners is van Ethiopië, vecht een grensconflict uit met Eritrea over de Doumeira-eilanden. Het gebied is een van de drukste scheepsroutes ter wereld en wordt erkend als deel van Djibouti.

Het vooruitzicht op vrede tussen Eritrea en Ethiopië zal naar alle waarschijnlijkheid een kalmerend effect hebben op de Hoorn. Als er stabiliteit komt, kan Ethiopië – een land dat naar schatting meer dan honderd miljoen inwoners telt – zijn volledige potentieel realiseren als regionale economische en militaire macht. Dat is een politiek kapitaal dat de hele regio kan transformeren in een gemeenschappelijke economische krachtpatser.

Inspanningen om tot economische integratie te komen zijn al gestart tussen de regeringen van Ethiopië en Djibouti. En premier Ahmed heeft ook al een akkoord met Kenia op zak rond de ontwikkeling van havenprojecten. De premier tekende ook al akkoorden met Somaliland en Somalië.

Ook voor Eritrea is het een grote kans, als het land zijn economie kan heropstarten dankzij betere banden met Ethiopië.