‘Verzoening Hamas en Fatah weerspiegelt fundamentele shift in Midden-Oosten’

In Gaza is het verzoeningsakkoord tussen Hamas en Fatah al uitbundig gevierd © Belga Image

Wat betekent een verzoening tussen de twee belangrijkste Palestijnse partijen voor de regio? Midden-Oostenkenner Koert Debeuf, directeur van het Europese filiaal van The Tahrir Institute for Middle East Policy, legt uit. ‘Dit is sowieso een belangrijke evolutie vanuit Palestijns oogpunt. De vraag is hoe Israël reageert.’

De precieze details zijn nog niet bekend, maar Hamas kondigde aan dat het een akkoord heeft bereikt met Fatah dat een einde moet maken aan het meer dan tien jaar durende conflict tussen de twee belangrijkste Palestijnse partijen.

Hamas controleert sinds 2007 de Gazastrook, Fatah is de partij van president Mahmoud Abbas, die met de Palestijnse Autoriteit de Westelijke Jordaanoever bestuurt.

Abbas heeft tegenover persagentschap AFP bevestigd dat er een akkoord is. ‘Ik heb een gedetailleerd rapport ontvangen van de Fatah-delegatie over wat er is overeengekomen en ik beschouw het als het definitieve akkoord dat de tweespalt moet beëindigen’.

AFP meldt ook dat in het kader van het akkoord drieduizend politieagenten van de Palestijnse Autoriteit zullen worden ingezet in de Gazastrook en aan de grenzen met Israël en Egypte.

Het akkoord komt er na bemiddeling van buurland Egypte in Caïro. Beide organisaties voerden twee dagen lang gesprekken in de Egyptische hoofdstad om een verzoening die vorige week was aangekondigd, concreet te maken.

Bestuursoverdracht

Volgens Hamas stipuleert het akkoord onder meer dat de controle over de Gazastrook wordt overgedragen aan de Palestijnse Autoriteit en dat er nieuwe parlementsverkiezingen worden georganiseerd. Hamas had vorige maand al de ontbinding aangekondigd van het administratieve orgaan dat Gaza bestuurt.

Abbas en de Palestijnse Autoriteit zijn al sinds 2007 in conflict met Hamas, nadat de islamistische organisatie de controle veroverd had op de dichtbevolkte Gazastrook. Tot op heden draaiden pogingen tot verzoening of het vormen van een regering van nationale eenheid voor beide Palestijnse gebieden uit op een mislukking.

Wat bekent het akkoord?

Hamas had weinig andere keuzes dan plaats ruimen in Gaza

Koert Debeuf

Als de eerste informatie over het akkoord klopt, weerspiegelt dat een fundamentele verandering, zegt Midden-Oostenkenner Koert Debeuf. Volgens hem staat Hamas politiek met de rug tegen de muur en heeft het eigenlijk geen andere optie dan de controle over de Gazastrook af te geven.

‘Dit akkoord is het gevolg van een regionale politieke shift, waarbij drie belangrijke factoren spelen,’ zegt hij. ‘Ten eerste is er de val van de Egyptische president Mohammed Morsi in juli 2013, en met hem de Moslimbroederschap. Zij boden belangrijke politieke rugdekking aan Hamas. Daarnaast is ook de wapenlevering van Iran via Soedan aan Hamas gestopt. En met de isolatie van Qatar door de Golfstaten onder leiding van Saoedi-Arabië is een derde belangrijke steunpilaar voor Hamas weggevallen.’

Een en ander heeft Hamas helemaal alleen geplaatst, waardoor ook de steun van de bevolking afbrokkelt. Debeuf wijst er op dat Hamas ook kan speculeren op nieuwe parlementsverkiezingen en het akkoord dus mogelijk ook de vervanging van Abbas regelt. Wanneer die verkiezingen kunnen plaatsvinden, is nog onduidelijk. Nieuwe verkiezingen worden al jaren uitgesteld.

Debeuf: ‘Ik schat de kans dat Hamas die verkiezingen wint, toch best groot in. Abbas heeft maar weinig kunnen realiseren. Fatah doet het zo slecht, dat Hamas nog altijd effectiever is. Maar in Gaza hadden ze weinig andere keuze dan wijken.’

Israël

Het zou me niet verbazen dat dit akkoord kadert in een grotere veiligheidsconstructie in de regio

Het is volgens Debeuf ook geen toeval dat het akkoord in Caïro bereikt is, met de steun van het blok tegen Qatar.

‘Vermoedelijk was ook Israël minstens op de hoogte van de onderhandelingen. Israël heeft de jongste decennia altijd een goed contact gehad met Egypte en ook met Saoedi-Arabië – de vijand van Israëls aartsvijand Iran. Bovendien hebben Egypte en Israël een gezamenlijk belang in de situatie op de Gazastrook en het Sinai-schiereiland. Het zou me niet verbazen dat dit akkoord kadert in een grotere veiligheidsconstructie in de regio.’

In Gaza is het verzoeningsakkoord tussen Hamas en Fatah al uitbundig gevierd
In Gaza is het verzoeningsakkoord tussen Hamas en Fatah al uitbundig gevierd© Belga Image

Wat de toekomst brengt, is nog koffiedik kijken. Debeuf gaat er vanuit dat door het plaats ruimen van Hamas in Gaza de humanitaire situatie daar zal verbeteren. De smalle strook wordt geblokkeerd door Egypte en Israël, dat er streng op toeziet wat er binnen- en buitenkomt.

‘Wellicht maakt die toevoer van en naar Gaza deel uit van het akkoord. Voor bemiddelaar Egypte was de belofte om de grensovergang met de Gazastrook in Rafah te heropenen vermoedelijk een belangrijke hefboom’, aldus Debeuf.

Vredesoverleg

Lid van de Ezzedin al-Qassam Brigades in Gaza
Lid van de Ezzedin al-Qassam Brigades in Gaza© Belga Image

De vraag die zich nu opwerpt: welke invloed heeft een verzoening tussen Hamas en Fatah op het vredesoverleg met Israël? Dat land beschouwt, net als de Verenigde Staten en de Europese Unie, Hamas als een terroristische organisatie.

Het is natuurlijk nog afwachten wat de politieke toekomst brengt. Een eventuele regering met Hamasleden in is hoe dan ook onverteerbaar voor Israël, en de VS en de EU. Hamas heeft in het verleden altijd opgeroepen tot de vernietiging van Israël en bloedige oorlogen uitgevochten met Israël. Over wat er moet gebeuren met de Ezzedin al-Qassam Brigades, de gewapende tak van Hamas, is nog niets bekend.

Debeuf: ‘Of dit het vredesoverleg een duw in de rug kan geven, kan ik niet zeggen. Ik ga me niet aan voorspellingen wagen, zowat elke voorspelling van de voorbije decennia bleek een foute te zijn.

Israël kan eigenlijk alleen maar tevreden zijn dat de harde lijn van Hamas soepeler is geworden

Feit is wel dat Hamas geëvolueerd is en genormaliseerd tegenover Israël. Israël kan eigenlijk alleen maar tevreden zijn dat die harde lijn soepeler is geworden.’

‘Hoe dan ook is dit een belangrijke stap vanuit Palestijns oogpunt. Vraag is nu wat Israël doet.’

‘Arabische partners betrekken’

De Palestijnse Autoriteit blijft inzetten op een tweestatenoplossing in het conflict met Israël, net als de Europese Unie (EU) en de Verenigde Naties (VN). Tijdens zijn bezoek aan de nieuwe Amerikaanse president Donald Trump in februari zei de Israëlische premier Benjamin Netanyahu nog dat ‘het woord tweestatenoplossing voor iedereen een andere betekenis heeft’ en dat hij ‘een deal met inhoud verkiest boven een deal met een label’.

Hij verwees daarbij naar ‘een grote opportuniteit in een regionale aanpak waarbij onze Arabische partners betrokken worden’.

Netanyahu stelde twee ‘niet te onderhandelen’ voorwaarden: ‘De Palestijnen moeten de Joodste staat erkennen en stoppen met hun eigen volk groot aan te moedigen Israël te vernietigen. Ten tweede moet Israël de veiligheidscontrole behouden over het gebied ten westen van de Jordaanrivier, want anders komt er een nieuwe radicaalislamitische, terroristische staat in de Palestijnse gebieden. Maar ze verwerpen beide voorwaarden.’

Andere twee belangrijke obstakels voor een vredesakkoord zijn de nederzettingen die Israël bouwt op Palestijns grondgebied en Jeruzalem. De Palestijnen zien Oost-Jeruzalem als hoofdstad van een toekomstige staat, terwijl Israël Jeruzalem ziet als zijn ondeelbare hoofdstad.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content