Verwacht niet te veel meer van Barack Obama

Barack Obama spreekt vannacht zijn jaarlijkse State of the Union uit. De verwachtingen zijn bijzonder laag. Nauwelijks één jaar ver in zijn tweede regeertermijn sleept de Amerikaanse president zich al vleugellam naar de meet toe.

Veelzeggend: er is dit jaar opvallend weinig te doen over de State of the Union, de traditionele redevoering voor het parlement waarin de president de toestand van het land en zijn plannen voor het komende jaar toelicht. Dat heeft wellicht minder te maken met de staat van de Verenigde Staten dan met de staat van Barack Obama’s presidentschap.

Meer en meer begin je de term ‘lame duck’ (lamme eend) te horen als het over Obama gaat. Hij krijgt niks meer klaar. Het parlement, waar de Republikeinen genoeg stemmen hebben om zowat alles te blokkeren, wil niet mee. De tussentijdse verkiezingen van komend najaar lijken daar geen verandering in te kunnen brengen.

Zodra die voorbij zijn, gaat de aandacht in Washington sowieso uit naar de presidentiële race van 2016 (zeg maar: Hillary Clinton tegen god-weet-wie) en de herverkiezingscampagnes van de individuele Congresleden. Dan loopt Obama er helemaal voor spek en bonen bij.

Obama zou dinsdagnacht Belgische tijd voor de verenigde huizen van het Congres dus net zo goed kunnen aankondigen: “Mijne dames en heren, het is mooi geweest, vanaf nu ga ik rustig aan uitbollen.”

Hartverscheurende verhalen

Hij zal dat uiteraard niet doen. Alles wijst erop dat Obama de nodige tijd zal uittrekken om over economische ongelijkheid te praten. Hij noemde dat onlangs nog de grootste uitdaging van dit tijdvak. U kent het verhaal ondertussen: het grootste deel van de groei komt terecht in de zaken van het rijkste procent van de samenleving. Alle anderen blijven achter. U kunt dat bijvoorbeeld vragen aan de anderhalf miljoen Amerikanen die hun werkloosheidsuitkeringen verloren sinds nieuwjaar, omdat het Congres ze niet verlengde. Dat is één van de dingen die Obama niet door het parlement kreeg. De Republikeinen wilden niet mee. Ergo: de uitkeringen hielden op en een hoop mensen zien zwarte sneeuw.

U kunt zich voorstellen: dat zijn hartverscheurende verhalen. Zo lazen we op de website Salon.com over het geval van Kerstin Foster, een 46-jarige secretaresse uit Connecticut die begin vorig jaar haar baan in de bouwsector verloor. Sinds haar uitkering op 1 januari ophield, moet ze besparen op eten voor zichzelf en haar dertienjarige zoon Vincent.

“Ik kan altijd maaltijden overslaan”, zei ze aan Salon. “Maar ik heb er wel een probleem mee dat mijn zoon dat moet doen.” Om Vincents maag te vullen, schotelt ze hem pasta met boter voor. “Al geef ik hem liever ook proteïnes en groenten.” Zelf kon ze zich slechts met moeite herinneren wat ze de dag voordien gegeten had. “Als je veel water drinkt, dan moet je niet eten.” Honger voelt ze nauwelijks. “Daar ben ik te gestresseerd voor. Dan denk je daar niet aan.”

Foster leeft nu van 400 dollar (290 euro) alimentatie per maand. Daar kan ze niet eens haar autolening en haar verzekeringen mee afbetalen. Elke week solliciteert ze voor meerdere jobs. Zonder succes. “Je wacht en je wacht en je hoort niks terug”, zegt ze. “En als je toch iets hoort, dan is het: ‘Nee, danku.’ Dat is ontmoedigend.”

De Kristalnacht van de yuppen

Foster woont niet in het spreekwoordelijke zwarte stadsgetto of in een ‘white trash’-woonwagenpark. Ze noemt zichzelf middenklasse. Feit is: de Amerikaanse economie heeft haar simpelweg niet meer nodig. Pech gehad.

In fel contrast daarmee: de kwade lezersbrief die Tom Perkins, een stichtend lid van de venture capital-firma Kleiner, Perkins, Caufield & Byers, afgelopen week schreef aan de krant The Wall Street Journal. Hij klaagt dat de leden van het rijkste procent van de bevolking – lui als hijzelf, dus – net zo’n opgejaagd wild zijn als joden in de tijd van Hitler:

“Ik zou de aandacht willen vestigen op de parallellen tussen de oorlog die Nazi-Duitsland voerde tegen zijn eigen ‘één procent’, namelijk de joden daar, en de progressieve oorlog tegen de Amerikaanse één procent, namelijk de rijken.”

Perkins kan het niet hebben dat mensen in San Francisco actie voeren tegen de busjes van Google en andere technologiefirma’s die hun werknemers komen oppikken in het hippe stadscentrum om ze naar hun bedrijfscampussen in Silicon Valley te brengen.

Dat steekt veel mensen de ogen uit. De mediaanprijs van een woning met twee slaapkamers in San Francisco is gestegen tot 1,13 miljoen dollar. Gewone mensen kunnen daar niet meer wonen. En dus worden ze kwaad en leggen ze zichzelf voor de Google-busjes, die het symbool zijn geworden van de technologie-yuppen die de stad voor zichzelf hebben ingepalmd.

“Dat is een zeer gevaarlijke stroming in het Amerikaanse denken”, klaagt Perkins in zijn brief. “De Kristalnacht was ondenkbaar in de jaren dertig. Is het ‘progressieve’ radicalisme dat daarvan afstamt ondenkbaar vandaag?”

Die vergelijking is natuurlijk een bijzonder vulgair soort melodrama van een verwende huilebalk. Maar het toont wel aan: van die stijgende ongelijkheid wordt blijkbaar echt niemand gelukkiger. Niet de onderste 99 procent die de weg naar de goot steeds korter ziet worden, en ook niet het bovenste procent dat de met pek, veren en dorsvelgels gewapende meutes al ziet aankomen.

Tirannie en communisme

Obama zal vannacht dus aankondigen dat hij daar wat aan wil doen. Maar wat kan hij doen? Niet veel. Herinner u de State of the Union van vorig jaar. Luttele weken na de bloedige schietpartij op het schooltje in Newtown (Connecticut), was wapenbeheersing toen het grote onderwerp. Daar bestond op dat moment een grote publieke consensus over, dus Washington zou wel mee moeten, hoorde je overal. Er zouden strengere apenwetten komen.

Daar kwam niks van. En dat is niet eens in de grootste mate Obama’s eigen schuld. Het Amerikaanse politieke systeem zit vol flessenhalzen en vetopunten dat een vastberaden oppositiepartij legio mogelijkheden heeft om de boel te doen vastlopen. Bijgevolg gebeurde wat de laatste jaren altijd gebeurde: de Republikeinen zeiden nee, dus het was het ook nee.

Herinner u ook dat Obama toen een verhoging van het minimumloon eiste. Ook daar kwam niks van. Vannacht zal je er ongetwijfeld weer over horen.

Het Witte Huis heeft dan ook laten verstaan dat Obama gaat aankondigen dat hij naar het wapen van de ‘executive action’ zal grijpen. Dat betekent dat hij de volheid van zijn presidentiële bevoegdheden zal gebruiken om alles te doen wat hij kan zonder het Congres.

Probleem is: voor een hoop van zijn prioriteiten – het minimumloon, banenplannen en onderwijsprogramma’s – heeft hij sowieso de goedkeuring van het parlement nodig. Dat wordt in een verkiezingsjaar dus zo goed als zeker niks.

Bovendien dreigt dat plan nog averechts uit te pakken ook. Zodra Obama de woorden ‘executive action’ uitspreekt, zult u uit het Republikeinse kamp kreten als ’tirannie’, ‘klassenstrijd’ en ‘communisme’ horen opstijgen. Senator Rand Paul uit Kentucky, een lieveling van de Tea Party en een waarschijnlijke presidentskandidaat in 2016, verwijt de president nu al arrogantie en zegt dat hij kan ophoepelen met zijn dreigementen.

Weer een verloren jaar

Het waarschijnlijke gevolg is dat de Republikeinen zich nog verder zullen ingraven op de zaken die ze in het Congres kunnen tegenhouden. Daardoor zullen ook de dossiers waarin er wel een waterkansje op een compromis bestaat – met vooraan de hervorming van de immigratiewet – meteen een stuk moeilijker worden, om maar niet meteen te zeggen: onmogelijk.

Vervolgens zullen de Tea Party en haar rijke sponsors in een kramp schieten en zal je een reeks rechtszaken zien tegen alle dingen die Obama buiten het Congres om probeert te bereiken. En daarna is Amerika weer eens vertrokken voor een jaar waarin er in Washington zo goed als niks gebeurt.

Om maar te zeggen: tot nader order zit Obama hopeloos vast. En tenzij er zich zeer onverwachte ontwikkelingen voordoen, wordt de kans dat dat tot 2016 zo blijft met de dag groter.

Rustig uitbollen, is misschien niet eens zo’n gek idee voor Obama. Alleen zonde dat het voor alle Kerstin Fosters van Amerika geen optie is…