Vervroegde verkiezingen in Turkije: ‘Als Erdogan wint, is het gedaan met de Turkse democratie zoals wij ze kennen’

Recep Tayyip Erdogan © Reuters
Niels Verdonck
Niels Verdonck Medewerker Knack.be

Turkse president Erdogan wil vervroegde presidents- en parlementsverkiezingen uitschrijven. De geplande verkiezingen, normaliter in november 2019, zouden plaatsvinden op 24 juni dit jaar. ‘Erdogan is bang om aan macht te verliezen’, zegt professor Internationale politiek Dirk Rochtus (KU Leuven).

Op 16 april vorig jaar konden de Turken al stemmen over een aantal grondwetswijzingen. Die wijzigingen zouden meer macht geven aan de president en het parlementair systeem doen vervellen in een presidentieel systeem. Die veranderingen zouden in voege treden na de volgende verkiezingen, die Recep Tayyip Erdogan nu dus wil vervroegen. Nu moet de kiescommissie de nieuwe datum nog goedkeuren, ‘maar dat is een formaliteit’, zegt Rochtus.

President Erdogan wijst naar de situatie in Syrië en Irak alsook de Turkse economische situatie om de verkiezingen te vervroegen.

DIRK ROCHTUS: Dat is eerder een voorwendsel. Er zijn natuurlijk wel gevaren voor Turkije, maar die zou Erdogan nu ook kunnen aanpakken. Hij is vooral bang om aan macht te verliezen. Het nieuwe systeem -dat vorig jaar met een nipte meerderheid werd goedgekeurd – is een sterk presidentieel systeem. De functie als premier houdt op te bestaan en de president heeft alle macht. Dat systeem zou pas in voege treden na de verkiezingen volgend najaar, en daar wil hij niet op wachten.

Waarom niet?

ROCHTUS: In anderhalf jaar tijd kan er veel gebeuren natuurlijk. Dat houdt heel wat risico’s in voor Erdogan. Als de economische toestand zou verslechteren dan zouden Turken zich weleens durven afkeren van AKP-partij (Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling) van Erdogan. In 2017 groeide de Turkse economie wel met 7%, maar er zijn ook enkele slechte indicatoren. Er is een inflatie van 10%, de jeugdwerkloosheid ligt rond 20% en de Turkse lira heeft 8% van haar waarde verloren. De overwinning van zijn AKP-partij in 2002 was deels te wijten aan de slechte economische toestand van Turkije, dus Erdogan weet heel goed dat de toestand van de economie is is dat heel hard speelt bij de Turkse bevolking.

Erdogan blijft populair bij de Turkse bevolking.

ROCHTUS: Erdogan weet ook dat hij nu op een hoogtepunt van zijn populariteit zit. Zijn overwinning in de Syrisch-Koerdische stad Afrin heeft hem heel wat populariteit opgeleverd. ‘Het is goed dat onze president die ’terroristen’ verslagen heeft’, zullen heel wat Turken denken. Die bonus wil hij nu verzilveren.

Heel wat parlementsleden van de HDP zitten in de gevangenis.

Zal er sprake zijn van eerlijke verkiezingen?

ROCHTUS: Sinds de mislukte staatsgreep in 2016 geldt de noodtoestand in Turkije, en die is woensdag voor de zevende keer verlengd. De noodtoestand laat Erdogan regeren met decreten en hij kan verdachte personen vervolgen. Dat maakt het de oppositie natuurlijk moeilijk om campagne te voeren, Erdogan kan ze actief tegenwerken door ze te bestempelen als ’terroristen’ of ‘een gevaar voor de staatsveiligheid’. Sommige oppositieleden vinden verkiezingen onder de noodtoestand niet ‘fair’. Wat zeker ook meespeelt, is dat de ramadan nu tijdens de verkiezingscampagne zou vallen. De regering hoopt dat er minder mensen naar grote kiesmanifestaties zouden komen als er geen eten of drinken is.

Kunnen de oppositiepartijen de verderzetting van het bewind Erdogan in gevaar brengen?

Het is waarschijnlijk, zeker met de steun van MHP, dat Erdogan de verkiezing wint.

ROCHTUS: Ze hebben het alleszins niet gemakkelijk. Eén oppositiepartij, de MHP (Nationalistische Actiepartij nvdr.), heeft een alliantie aangegaan met de AKP van Erdogan. De MHP is een ultranationalistische partij die ook gelieerd wordt aan de extreemrechtse groepering Grijze Wolven. De grootste oppositiepartij, de CHP (Republikeinse Volkspartij nvdr.), heeft een kleine 25% van de zetels in het parlement maar ze slagen er niet in om een nieuw elan op te bouwen. Met de korte campagnetijd in het vooruitzicht, zullen ze geen nieuwe adem vinden voor de verkiezingen. Er is nog de pro-Koerdische HDP (Democratische Partij van de Volkeren nvdr.) maar heel wat van hun parlementsleden zitten in de gevangenis of worden aangeklaagd.

Er is ook nog een MHP-dissidente die opkomt, Meral Aksener. Haar IYI-partij (‘Goede Partij’) zou weleens kiezers kunnen afsnoepen van Erdogan. Ze is nationalistisch en gelovig, maar met een seculiere inborst. Zij kan opkomen als presidentskandidate, maar de kiescommissie moet nog beslissen of haar partij kan deelnemen aan de parlementsverkiezingen.

U ziet de toekomst van de Turkse democratie somber in?

ROCHTUS: Het is waarschijnlijk dat Erdogan wint, zeker door de steun van de MHP. Het nieuw systeem treedt in voege op 25 juni en dan is het gedaan met democratie zoals wij ze kennen. De scheiding der machten en checks and balances zullen verdwijnen. De president kan een groot aantal rechters voor het hooggerechtshof benoemen en het parlementair system wordt aan banden gelegd. Dus ik zie het inderdaad somber in.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content