Vertegenwoordiger Taiwan bij EU: ‘Europa voert meer in dan uit, dat moet rechtgezet worden’

Een man draagt een pin met de vlag van Taiwan op, 14 januari 2017. © Reuters
Lukas De Vos
Lukas De Vos Europakenner

De vertegenwoordiger van Taiwan – ambassadeur mag hij zich niet noemen – bij de Europese Unie, Harry Tsang, over de Taiwanese geschiedenis, het conflict in de Zuid-Chinese Zee en de economische toekomst: ‘China doet de deur dicht. And it takes two to tango.’

Tussen de Volksrepubliek China en de Taiwanese Republic of China (ROC) heeft het eigenlijk nooit geboterd, en al helemaal niet sinds de communisten in 1949 zegevierden en de nationalistische regering van generalissimo Chiang Kai-shek wegvluchtte.

Chiang stak toen met zijn twee miljoen volgelingen, zijn troepen, een groot deel van de staatskas en de waardevolste kunstschatten vanuit Chengdu over naar het eiland Taiwan, dat toen nog Formosa heette, om er een bolwerk tegen het communisme uit te bouwen.

In 1972 toen de Amerikaanse president Richard Nixon na geheime voorbereidingen door Henry Kissinger naar Peking trok, begonnen de relaties te veranderen en zeven jaar later erkenden de Verenigde Staten niet langer Taiwan, maar wel de Volksrepubliek China als officiële vertegenwoordiger van ‘China’. Ook vandaag houden de Verenigde Staten – net als België overigens – daaraan vast.

Toenmalige Amerikaans president Richard Nixon en zijn vrouw Pat naast een deel van de Chinese Muur, 24 februari 1972.
Toenmalige Amerikaans president Richard Nixon en zijn vrouw Pat naast een deel van de Chinese Muur, 24 februari 1972.© Public domain

Dat verklaart waarom Harry Tsang, de nieuwbakken ‘vertegenwoordiger’ van Taiwan bij de Europese Unie, de titel van ambassadeur niet mocht voeren toen hij onlangs in ons land was. ‘Ik mag mezelf enkel ambassadeur noemen in landen die ons diplomatiek erkennen. En dat is niet het geval met Europa, op Vaticaanstad na – hoewel ook daar China een opening tracht te maken om ons verder te isoleren’.

En lukt dat?

HARRY TSANG: Vorig jaar heeft Peking Gambia uitgekocht om van diplomatieke partner te wisselen. Eerder hadden verschillende Afrikaanse landen die stap al gezet.

Vaticaanstad heeft onlangs twee rooms-katholieke bisschoppen benoemd in China, met instemming van de overheid. Er is al jaren sprake van nieuwe missionering bij de 1,2 miljard Chinezen. Daar wegen de 23 miljoen Taiwanezen niet tegenop.

Zelf ben ik pas eind mei officieel geïnstalleerd in Brussel. Mijn taak is de diepgaande banden met de Europese Unie aan te halen. In het Europees Parlement steunt een groep ons volop. De regeringen in de lidstaten werken maar wat graag met ons samen op handelsgebied.

Opmars van de Democratisch-Progressieve Partij

Sinds de uitzetting uit de Verenigde Naties heeft Taiwan een verregaande democratische revolutie gekend. Van de weeromstuit verhardde China zijn opstelling tegenover Taiwan, vooral sinds de DPP, de Democratisch-Progressieve Partij gesticht in 1986, langzaam maar zeker de evenknie werd van de Kwo-min-tang (KMT), die het nationalisme van Chiang Kai-shek bleef belijden.

In het Europees Parlement steunt een groep ons volop.

Harry Tsang, vertegenwoordiger van Taiwan bij de Europese Unie

De opmars van de DPP had te maken met drie ontwikkelingen. Belangrijk was het einde van het autoritair bewind en de opheffing van de krijgswet in 1987. Daarmee ging de snelle industriële uitbouw in de jaren zestig en het economisch succes van Taiwan gepaard. Ook speelt de babyboom tussen 1970 en 1980 een niet onbelangrijke rol, de huidige generatie heeft nooit een echte band met het vasteland gehad.

TSANG: Je moet niet vergeten dat we toen gemiddeld 5,3 kinderen per gezin kregen. Dat is nu onder controle, we zitten vlak na België in de statistieken met 1,9 kind per gezin. Zopas hebben we trouwens een Vlaamse verpleegster in de bloemen gezet. Godelieve Franssens is nu tachtig. Zij was in 1967 naar Taiwan gekomen, waar ze vooral als vroedvrouw werkte. ‘Er waren in Yunlin maanden dat ik tot 400 baby’s per maand mee op de wereld zette’, zei ze. Wij zijn heel dankbaar voor die spontane hulp van haar.

Ijzersterke economie

De tijd heeft gezorgd voor een steeds grotere verwijdering tussen vasteland en eiland, en onder de Amerikaanse militaire en diplomatieke paraplu kon Taiwan zich opwerken tot een vrijemarkteconomie die uitgegroeid is tot de vijftiende meest competitieve ter wereld volgens het Economisch Wereldforum. Qua omvang staat ze op de tweeëntwintigste plaats ter wereld. ‘Kredietbeoordelaar Standard & Poor’s heeft zopas de economie van Taiwan als zeer robuust beschreven, AA- voor de kortlopende termijn en A1+ voor de langlopende. Van zeer sterk tot uitermate sterk, dus’, klinkt het trots bij Tsang.

In de voorbije twintig jaar is de handel tussen Taiwan en de Europese Unie verachtvoudigd. De EU voert wel meer in dan uit, dat moet stilaan worden rechtgetrokken.

Harry Tsang, vertegenwoordiger van Taiwan bij de Europese Unie

Tsang, die voordien instond voor de buitenlandse reizen van de nieuwe democratische president Tsai Ing-wen en vicesecretaris-generaal was van de Veiligheidsraad in zijn land, houdt zich over Europa op de vlakte: ‘Het is voor ons een essentiële partner. In de voorbije twintig jaar is de handel verachtvoudigd. De Europese Unie voert wel meer in dan uit, dat moet stilaan worden rechtgetrokken.

TSANG: President Tsai wil nu zo snel mogelijk een investeringsakkoord bekrachtigd zien. Ook daarom doen we niet aan politieke scherpslijperij. Zij wil geen obstructie. Ze wil niet uitdagen. Ze wil niet terug naar het verleden van confrontatiepolitiek.

Daar heeft China weinig oren naar, als je de bitsige reactie ziet op de herdenking in Hongkong en Taiwan van het bloedbad op het Tienanmenplein in Peking, waar honderden protesterende burgers op 3 en 4 juni 1989 werden omgebracht.

TSANG: Tsai heeft Peking opgeroepen om lessen te trekken uit het verleden en de misdaden van vroegere bewindslui onder ogen te zien. Ze is ook niet blind voor de toenemende inperking van de vrijheden in Hongkong, die nochtans in de Basic Law van twintig jaar geleden verankerd waren, samen met vrije verkiezingen. Ook daar heeft het communistisch bewind een loopje genomen met de afspraken; ze blijven hun eigen stromannen opdringen.

Ontzeggen ze Taiwanezen ook de toegang tot het vasteland?

TSANG: Ja. President Tsai heeft net nog een oproep gericht aan Peking om de mensenrechtenadavocaat Li Ming-che onvoorwaardelijk vrij te laten. Hij was overgevlogen voor een geneeskundige behandeling en verdween plots van de radar. Weken later gaf Peking toe dat hij ‘uit veiligheidsoverwegingen’ was opgepakt en vastgezet. Dat gebeurde in maart. Hij zit nog altijd in de cel zonder aanklacht. Zijn vrouw wordt een visum geweigerd. Vergeet ook de grote investeringen niet die Taiwan in Hongkong heeft gedaan. Bij een onverwachte machtsgreep zou dat China zuur kunnen opbreken.

Die eilanden en scheren waren zo goed als onbezocht, maar het gaat natuurlijk om de territoriale wateren en de rijkdommen van de zeebodem.

Harry Tsang, vertegenwoordiger van Taiwan bij de Europese Unie

Tsai is nog maar de eerste vrouw en de tweede DPP-kandidaat die president kon worden. In 2000 won voor het eerst een kandidaat van de DPP, Chen Shui-bian. Chen was erg populair want hij werd herkozen in 2004 met 50,1 procent van de stemmen. Chen, en dat was ongezien, bracht aandacht op voor de oorspronkelijke bevolking van Taiwan, die zich gediscrimineerd voelde. Hij trok zich bijzonder weinig aan van de druk uit China.

Voor het eerst werd toen geopperd dat Taiwan zich onafhankelijk kon verklaren.

TSANG: Daar spreekt Tsai zich niet over uit, maar dat er meer zelfstandigheid groeit is onmiskenbaar.

Nochtans zijn de peilingen duidelijk, Taiwan is rijp voor een eenzijdige onafhankelijkheidsverklaring.

TSANG: Dat is een casus belli voor Peking, dat vijf voorwaarden heeft gesteld in 1992 waarop het zou kunnen ingrijpen in Taiwan. Het gaat dan om de ontwikkeling tot een kernmacht, bijvoorbeeld, maar ook om afscheuring van het moederland.

Slappe koord

Het wordt een moeilijke evenwichtsoefening, want volgens de laatste cijfers moet 70 procent van de Taiwanezen niet weten van een one China policy. En ruim 58 procent vindt dat China steeds meer politieke en militaire druk uitoefent op Taiwan.

President van Taiwan Tsai Ing-wen tijdens een interview met Reuters in Taipei, Taiwan, 27 april 2017.
President van Taiwan Tsai Ing-wen tijdens een interview met Reuters in Taipei, Taiwan, 27 april 2017.© Reuters

Dat is deels te wijten aan de verregaande toenaderingspolitiek van Ma Ying-jeou (KMT), de voorganger van Tsai. Die leidde tot een dooi. Het toerisme leefde op, Ma sloot verschillende samenwerkingsakkoorden af en betonneerde het principe van ‘één China’. Maar hij overspeelde zijn hand toen studenten het parlement bezetten in 2014 na een nadelig handelsakkoord dat hij eigenmachtig sloot met Peking. De ‘Zonnebloembeweging’ zag alleen voordelen voor grote bedrijven, maar vreesde voor een aantasting van de democratie, de economie, en de nationale veiligheid. Twee jaar later leed de KMT een smadelijke nederlaag, en trad Tsai Ing-wen aan.

Dat gebeurde op een hachelijk moment.

TSANG: In China was er al sinds 2013 een machtsconcentratie aan de gang onder Xi Jinping. De Volksrepubliek ging zich steeds agressiever opstellen in haar buitenlandpolitiek, eiste meer macht op in overeenstemming met haar economisch gewicht en draaide ook binnenlands de duimschroeven aan tegen corruptie en dissidentie.

Ik hoop dat Peking gaat inzien hoe rationeel Tsai omspringt met de dreiging. Maar China doet de deur dicht.

Harry Tsang, vertegenwoordiger van Taiwan bij de Europese Unie

Taiwan voelde meteen de wurggreep. Uitreisvisa stokten en het toerisme vanuit China zakte in.

TSANG: Het pakte verkeerd uit voor Peking. Op 10 mei brak de beurs, de Taiex, door de magische grens van 10.000 punten, hoger dan ooit onder Ma’s bewind. Bloomberg verwachtte alleen negatieve effecten op het toerisme, maar die zijn er niet gekomen.

Taiwan heeft het zwaarst te lijden onder de expansiepolitiek van China in de internationale wateren en de druk die wordt uitgeoefend om Taiwan uit alle internationale organen te verwijderen.

TSANG: De claims die China legt op vrijwel de hele Zuid-Chinese Zee en een stuk van de Oost-Chinese Zee (de door Japan beheerde Senkaku-eilanden, die de Chinezen Diaoyu-eilanden noemen, nvdr.) gaan regelrecht in tegen het zeerecht.

Maar Taiwan heeft toch ook claims op eilanden in dat gebied ?

TSANG: Wij hebben een permanente aanwezigheid op één natuurlijk eiland, Itu Aba in de Spratly’s. Geen leger is daar, alleen de kustwacht, en een honderdtal bewoners, vooral wetenschappelijke onderzoekers en een geneeskundige ploeg die uitrukt als er aan boord van een schip in de buurt hulp nodig is.

Op welk recht beroepen jullie je om dat eiland te claimen?

TSANG: Dat is een historisch gegeven. Toen Japan de oorlog tegen de Geallieerden in 1943 nog niet verloren had, kwamen in de Egyptische hoofdstad Caïro Roosevelt, Churchill en Chiang Kai-chek bijeen om de naoorlogse toestand al vast te leggen. In de Verklaring van Caïro staat nadrukkelijk dat de Grote Drie zich voornemen om Japan, en ik citeer, “alle eilanden in de Stille Oceaan te doen teruggeven, die overweldigd of bezet waren sinds het begin van de eerste Wereldoorlog in 1914. Ook alle gebieden die Japan stal van de Chinezen zoals Mantsjoerije, Formosa en de Pescadores, zullen terug naar China gaan. Japan zal verdreven worden van alle andere territoria die ze met geweld en hebzucht hebben veroverd.”

Bij een oorlog zou niemand baat hebben, ook de wereldeconomie niet. Als China zich niet opstelt als een verantwoordelijke partner, krijg ik daar an eery feeling bij, een akelig gevoel.

Harry Tsang, vertegenwoordiger van Taiwan bij de Europese Unie

Daar staan de Spratly’s niet met naam vernoemd. De Senkaku evenmin.

TSANG: Maar China heeft wel een morele claim op de eilanden, daar zijn Peking en Taipei het over eens. In de Verklaring van Potsdam (1945) staat in Annex II nog eens uitdrukkelijk vermeld dat de overeenkomst van Caïro ongewijzigd zal worden toegepast, en dat Japan alleen de soevereiniteit behoudt over de eilanden Honsjoe, Hokkaido, Kioesjoe, Shikoku, en ‘such minor islands as we determine’. Dat laatste is natuurlijk altijd voor interpretatie vatbaar’.

Ja, maar Japan beroept zich op het Verdrag van Shimonoseki uit 1895 na de tweede Chinees-Japanse oorlog. Dat verdrag is ondertussen wel ongeldig verklaard, maar de ‘verovering’ of de ‘afstand’ van onder meer Taiwan en de Senkaku vallen buiten het blikveld van Caïro: daar staat duidelijk in ‘vanaf 1914’.

TSANG: Wij willen dat niet op de spits drijven. Die eilanden en scheren waren zo goed als onbezocht, maar het gaat natuurlijk om de territoriale wateren en de rijkdommen van de zeebodem.

Onze toenadering tot Japan en Zuid-Korea neemt trouwens met de dag toe. Wij doen in deze onstabiele tijden een oproep om alle politieke en territoriale aanspraken voorlopig op te bergen, en gezamenlijk de hand aan de ploeg te slaan om de natuurlijke bronnen uit te baten.

Dat is nobel, maar dat heeft Peking niet zo begrepen. China vormt in ijltempo ettelijke koraaleilanden om tot militaire steunpunten. Dat verhoogt de kans op een open conflict in de Zuid-Chinese Zee want zes andere landen, zoals Vietnam, Brunei en de Filippijnen, maken evenveel aanspraak op dat gebied.

TSANG: Ik hoop dat het enge nationalisme niet toeneemt. Ook niet op Taiwan. Ik hoop dat Peking gaat inzien hoe rationeel Tsai omspringt met de dreiging. Maar China doet de deur dicht. It takes two to tango.

Bij een oorlog zou niemand baat hebben, ook de wereldeconomie niet. Als China zich niet opstelt als een verantwoordelijke partner, dan krijg ik daar an eery feeling bij, een akelig gevoel.

China heeft eilanden, die onder Filipijnse soevereiniteit vallen, onrechtmatig ingenomen. China kan geen enkele historische claim voorleggen.

Harry Tsang, vertegenwoordiger van Taiwan bij de Europese Unie

Maar de voorbereidingen zijn er. Taiwan heeft al tot twee keer toe legeroefeningen opgezet dit jaar om een mogelijke invasie te keren. Amerikaanse marineschepen varen geregeld door de wederrechtelijk uitgeroepen wateren van China. De VN erkent trouwens geen koraaleilanden, alleen eilanden. Wat Peking doet, is het zeerecht geweld aandoen door kunstmatige eilanden op te spuiten.

TSANG: Dat klopt. Het Gerechthof in Den Haag heeft vorig jaar nog een klacht van de Filipijnen volledig onderschreven. China heeft eilanden, die onder Filipijnse soevereiniteit vallen, onrechtmatig ingenomen. China kan geen enkele historische claim voorleggen. Enig lichtpuntje is nu de afspraak met tien Zuid-Aziatische landen van de ASEAN om geen geweld te gebruiken als het tot diplomatieke incidenten komt.

Overigens moet elk land de regels van UNCLOS (1994) volgen, het internationale zeerecht. Dat waarborgt vrije doorvaart in alle internationale wateren. De Mare Liberum van Hugo de Groot (1633) is daar de grondslag van.

Kijk, die schendingen zorgen voor onrust. Door de zeestraten in onze omgeving vervoeren schepen goederen met een waarde tot 5 triljoen dollar per jaar. De Europese Unie is daar trouwens zo bezorgd om als wij. We zijn blij met die steun.

Maar China blijft Taiwan sarren. In mei werd, onder druk van Peking, jullie de toegang nog ontzegd tot de WHA, de Assemblee van de Wereldgezondheidsdienst. Nochtans kregen jullie negen jaar geleden al de status van waarnemer.

TSANG: Het zegt veel over de politieke krachtverhoudingen. Dat we geen uitnodiging kregen, is zeer ongelukkig. Peking schat de toestand volkomen fout in. Ze stoten niet alleen onze regering voor het hoofd, maar het hele Taiwanese volk.

Gezondheid is apolitiek. Ziektes en epidemieën houden geen halt voor een grens. De luchthaven van Taipei alleen al ziet jaarlijks 60 miljoen reizigers passeren. Wij hebben nog een verse herinnering aan de uitbraak van SARS in 2003. 774 doden. Sindsdien hebben wij wereldwijd onze diensten ingezet, zoals na de vreselijke aardbeving in Haïti, en een hoogwaardige gezondheidsdienst uitgebouwd’.

President Tsai heeft China opgeroepen om iets te leren van Taiwan, hoe dat land van dictatuur naar democratie is overgegaan.

Harry Tsang, vertegenwoordiger van Taiwan bij de Europese Unie

Toch is uw minister van gezondheidszorg Chen Shih-chung zonder dralen naar Genève gevlogen, met een hele delegatie. Wat kon hij daar doen?

TSANG: Hij heeft overleg gepleegd met 31 landen en 28 internationale organisaties. Hij had ook een privé-onderhoud met de nieuwe algemeen directeur van de WHO, Tedros Gebreyesus. Taiwan heeft ook twee forums opgezet, één over ziekteverzekering en één over de bestrijding van besmettelijke ziekten. En er is ook gepraat met de WMA, de Geneeskundige Wereldbond.

Economisch zijn jullie ook het geweer van schouder aan het veranderen. Zo willen jullie minder afhankelijk worden van China en meer handelen met de zuidelijke buren?

TSANG: Ja, de South Bound Policy is erop gericht te diversifiëren en de banden te versterken met landen als Indonesië, Maleisië en de Filipijnen.

De huidige spanning met China, denk ik, heeft ook te maken met het 19e Partijcongres dat in de herfst zal plaatsvinden in Peking. Tot zolang moeten we geen grote veranderingen in hun politiek verwachten.

En heeft u al die landen iets te bieden, behalve handel en gezondheidszorg ?

TSANG: Democratie. Vrijheid van spreken en vergaderen. Eerlijke verkiezingen.

President Tsai heeft China opgeroepen om iets te leren van Taiwan, hoe dat land van dictatuur naar democratie is overgegaan.

Weet je, op de World Press Freedom Index staat Taiwan op plek 39 – de beste positie in heel Azië. Hongkong staat op 72, Japan op 73. En China op 176, van de 180 landen. Dat zegt niet veel. Dat zegt alles.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content