Verlaten Duitse christendemocraten met nieuwe voorzitter het midden?

Annegret Kramp-Karrenbauer en Angela Merkel © Reuters

Angela Merkel besloot zich niet meer kandidaat te stellen voor het CDU-voorzitterschap. Vrijdag wordt op het partijcongres in Hamburg duidelijk wie in haar voetsporen treedt, en of de partij het midden verlaat en meer naar rechts opschuift.

Alle ogen richten zich op een vrouw en twee mannen: Annegret Kramp-Karrenbauer (56), algemeen secretaris van de CDU, Friedrich Merz (63), de vroegere fractievoorzitter van de christendemocraten in het Duitse parlement, en minister van Volksgezondheid Jens Spahn (38).

Die laatste is, als de peilingen juist zijn, kansloos. De strijd zou vooral gaan tussen Merz en ‘AKK’, zoals de lange naam van Kramp-Karrenbauer vaak wordt afgekort. Volgens een peiling van de openbare omroep ARD heeft 48 procent van de ondervraagde CDU-aanhangers een voorkeur voor Kramp-Karrenbauer; 35 procent geeft zijn stem aan Merz. Spahn zou het met een schamele 2 procent moeten doen.

Afgevaardigden uit de 1.001 partijdistricten kiezen tijdens het partijcongres van 7 en 8 december de nieuwe CDU-leider.

In acht roadshows, verspreid over het land, stelden de drie kandidaten zich de voorbije weken voor aan de partijleden. Eén van de centrale thema’s tijdens die campagne: migratie. Zoals in veel andere Europese landen verdeelt die kwestie de geesten, ook binnen de partijgeledingen.

In een poging zich toch nog te onderscheiden van zijn twee tegenstrevers, eiste Jens Spahn dat de CDU-leden zich in Hamburg uitspreken over het VN-Migratiepact. Dat zal ook gebeuren. De CDU van deelstaat Saksen-Anhalt heeft al laten weten dat ze tegen het pact zal stemmen. Spahn was één van de critici van het eerste uur van het ruimhartige vluchtelingenbeleid van kanselier Merkel en ontpopte zich binnen de CDU tot de meest uitgesproken, kritische stem.

Merz moet echter niet onderdoen. Ook hij sprak zijn reserves uit over het VN-Migratiepact. Merz ging tijdens één van de roadshows nog een stap verder en doorbrak volgens Duitse media een taboe toen hij zich uitsprak voor een heropening van het debat over het individueel recht op asiel, dat Duitsland als één van de weinige landen grondwettelijk heeft verankerd. Hij vroeg zich af of dat wel zo’n goed idee is als binnen de EU gestreefd wordt naar een uniform vluchtelingenbeleid. De voormalige CDU-fractievoorzitter keert zich uitdrukkelijk tegen het opendeurenbeleid van Merkel en vindt dat de partij min of meer ‘schouderophalend’ heeft toegekeken naar de opmars van de rechtspopulistische Alternative für Deutschland (AfD).

Merz windt er geen doekjes om: hij ziet zichzelf als de geknipte man om het stemmenpercentage van AfD te halveren en de rechtse flank van de CDU weer beter af te schermen.

Annegret Kramp-Karrenbauer, de “mini-Merkel”

Uit het bovenstaande mag blijken dat Kramp-Karrenbauer de meest gematigde is van de drie kandidaten voor het CDU-voorzitterschap. Ze gaat al enige tijd over de tongen als de opvolgster van Angela Merkel, zeker sinds ze het premierschap van de deelstaat Saarland begin dit jaar verruilde voor de machtige functie van secretaris-generaal van de CDU. Naar verluidt overtuigde Merkel haar om naar Berlijn te komen.

‘AKK’ geldt als een vrouw die kan verbinden, met haar mix van conservatief en vooruitstrevend, van links en van rechts. Bij de linkervleugel van de partij scoort ze met haar steun voor een minimumloon en de invoering van quota voor vrouwen in het bedrijfsleven. Op het vlak van familiewaarden is ze dan weer eerder traditioneel. Ze groeide op in een katholieke familie en is tegen het homohuwelijk. Ze is conservatiever dan Merkel. Ze mag het vluchtelingenbeleid van de kanselier dan verdedigen, maar toch is ze ook voor strengere controles op vluchtelingen en een snellere uitwijzing van mensen van wie de asielaanvraag is verworpen. Kramp-Karrenbauer is tegen de dubbele nationaliteit voor mensen met een paspoort van buiten de EU, net zoals de rechtervleugel van de CDU, maar een standpunt waar Merkel nooit rekening mee heeft gehouden.

Kramp-Karrenbauer speelt tegenover haar tegenstrevers haar regeringservaring uit. Ze weet wat een verkiezingsstrijd is: in 2017 won ze overtuigend de verkiezingen in de deelstaat Saarland, tegenover een SPD die toen enorm de wind in de zeilen had met kanselierskandidaat Martin Schulz.

Friedrich Merz

De oude rivaal van Merkel Merz was er als de kippen bij om zich aan te melden als kandidaat-opvolger van Merkel. Sommigen spreken over een zoete wraak. Hij werd bekend als oppositieleider tegen de rood-groene regering van kanselier Gerhard Schröder, maar in 2002 schoof Merkel hem koudweg aan de kant als CDU/CSU-fractievoorzitter in de Bondstag, iets wat de begenadigde redenaar nooit heeft kunnen verkroppen.

Zeven jaar later verliet hij ontgoocheld de politiek. Merz concentreerde zich daarna op zijn zakencarrière en schopte het tot topman bij de Duitse afdeling van het Amerikaanse BlackRock, ’s werelds grootste vermogensbeheerder. Nu waagt hij een comeback op het politieke speelveld.

Merz kwam als conservatief in 2000 met het begrip Duitse ‘Leitkultur’, die migranten moeten overnemen. Zijn jaarlijkse salaris van één miljoen euro was de eerste dagen van de campagne voor het CDU-voorzitterschap voorpaginanieuws, omdat Merz had gezegd dat hij zich tot de middenklasse rekent.

Als Merz de nieuwe voorzitter van de christendemocraten wordt, rijst de vraag hoe zijn relatie met Merkel zal verlopen. Hij verzekerde de bondskanselier, die haar termijn tot en met 2021 wil uitdoen, al van zijn loyaliteit. ‘Natuurlijk’ zou dat goed lopen met hem als partijvoorzitter en Merkel als kanselier, zei Merz in Berlijn tijdens de laatste van acht roadshows.

Jens Spahn, de ‘anti-Merkel’

De 38-jarige minister van Volksgezondheid heeft nooit een geheim gemaakt van zijn ambitie om ooit kanselier te worden. Spahn heeft zoals reeds aangehaald de kritiek op Merkel nooit geschuwd. Hij identificeert zich met Sebastian Kurz, de 32-jarige Oostenrijkse kanselier, die regeert samen met de extreemrechtse FPÖ. Spahn is openlijk homo, wat eerder ongewoon is voor een conservatieve christendemocraat die zwaar inzet op identiteit. Hij woont met zijn man in een hippe wijk van Berlijn.

Spahn heeft ondanks zijn jonge leeftijd al behoorlijk wat jaren op de politieke teller staan. Op zijn 22ste werd hij verkozen in het Duitse parlement. In maart werd hij minister van Volksgezondheid. Daarvoor werkte hij onder minister Wolfgang Schäuble op het ministerie van Financiën.

Spahn heeft een duidelijke visie op de CDU van de toekomst. ‘Ik wil in 2040 leven in een land dat door de CDU geregeerd wordt’ en dat dus vasthoudt aan de waarden van het ‘christelijke avondland’, zei hij op één van de regionale conferenties.

Partner Content