Morgen trekken de Russen naar de stembus om een nieuw parlement te verkiezen. Wat mogen we van deze kiesslag verwachten? Journalist Jeroen Zuallaert, die voor Knack de Russische politiek volgt, blikt vooruit. ‘Verkiezingsfraude is deel van de Russische folklore, maar de fraude is niet van die aard dat het de machtsverhoudingen fundamenteel vertekent.’
Wat mogen we verwachten van de Russische parlementsverkiezingen?
Verwacht alleszins geen spannende strijd. Verenigd Rusland, de partij van president Vladimir Poetin en premier Dmitri Medvedev, zal zich zondag moeiteloos tot de grootste partij kronen. En zelfs als de partij onder de verwachtingen blijft – ondanks de grootschalige propaganda en het opgevoerde angstklimaat scoort de partij slecht in de peilingen – hoeft dat nog geen belemmering te zijn voor hun machtspositie. Sinds 2007 bestaat de Doema uitsluitend uit partijen die het regime onvoorwaardelijk steunen. Tijdens de debatten mag de zogezegde oppositie wel eens stampei maken, maar wanneer er gestemd moest worden, schaarden ze zich volledig achter de door het Kremlin uitgezette lijn. Zo stemde bij de annexatie van de Krim enkel Ilja Ponomarjov tegen, die het land kort nadien ontvluchtte na beschuldigingen van fraude.
Het wordt vooral interessant om te zien in welke mate het regime moeite zal doen om de verkiezingen te vervalsen. Verkiezingsfraude is deel van de Russische folklore, maar de fraude is niet van die aard dat het de machtsverhoudingen fundamenteel vertekent. Met andere woorden: ook zonder grootschalige fraude haalt Verenigd Rusland het met een straatlengte voorsprong.
Wat is de inzet van deze verkiezingen?
Zelfs naar Russische standaarden verloopt de campagne uiterst mak. Het dient gezegd dat het regime een kritische opstelling ook niet echt aanmoedigt. Kritische burgers kregen de voorbije vier jaar de nodige tips om hun grieven voor zich te houden. Toen er na de vorige Doemaverkiezingen in 2011 grootschalige protesten ontstonden, nam het parlement in snel tempo een verzameling wetten aan die het vrijwel onmogelijk maken om te betogen. Critici hebben geen toegang tot massamedia en zijn geregeld het slachtoffer van bedreigingen en regelrechte agressie.
‘Ondanks de te verwachten fraude, komt een kiesuitslag doorgaans niet op bestelling.’
Toch is deze kiesstrijd niet helemaal business as usual. De voornaamste uitdaging voor Verenigd Rusland zal erin bestaan om de juiste kandidaten in het pluche te parkeren. Veel parlementsleden zitten al te lang in het pluche, en geven een wat uitgebluste indruk. De partijleiding beseft maar al te goed dat de Doema dringend vers bloed nodig heeft, en heeft heel wat vers bloed op zijn lijsten opgenomen.
Die vernieuwingsoperatie geeft mogelijkheden voor lokale opposanten. Want ondanks de te verwachten fraude, komt een kiesuitslag doorgaans niet op bestelling. Er wordt vooral ‘bijgekleurd’, door valse stembiljetten toe te voegen en – zoals in de beste traditie van Asterix – stemurnen te doen verdwijnen. Die bijkleuroperaties verlopen in regel bijzonder knullig. Dat zorgde bij de laatste Doemaverkiezingen voor een pijnlijk moment, toen bij de eerste verkiezingsuitslagen bleek dat 146 procent van de stemgerechtigde Moskovieten waren gaan stemmen. Met een tikkeltje geluk zou het dus kunnen dat bepaalde oppositiekandidaten door de mazen van het net glippen en stoemelings een parlementszeteltje meegrissen.
Wat kunnen we verwachten van de liberale oppositie?
Als er al échte oppositsionjery in de Doema geraken, gebeurt dat met uitdrukkelijke goedkeuring van het Kremlin. Bekijk het als een pr-toegift aan het Westen, waarbij het regime kan ‘aantonen’ dat Rusland weldegelijk een échte democratie is. Quod non.
‘De weinige echte oppositie die nog bestaat, is hopeloos verdeeld en maakt geen enkele kans om een vuist te maken.’
De weinige echte oppositie die nog bestaat, is hopeloos verdeeld en maakt geen enkele kans om een vuist te maken. De liberale partij Jabloko mag opnieuw deelnemen aan de verkiezingen, maar slaagt er door een gebrek aan leidersfiguren en media-aandacht niet echt in om een vuist te maken. Parnas, de partij van ex-premier Michaïl Kasjanov en de vermoorde Boris Nemtsov, lijkt al even kansloos. Zelfs in tijden waarbij het laatste grammetje democratie aan een zijden lijn hangt, is de partij erin geslaagd zichzelf te verzwakken door onderlinge twisten. De bekende blogger Alexei Navalny, die zich als boegbeeld van de liberale oppositie eerst bij Parnas schaarde maar al na enkele maanden met slaande ruzie vertrok, neemt geen deel aan de verkiezingen: vermoedelijk hoopt hij een gooi te doen naar het presidentschap in 2018.
Kunnen deze verkiezingen een bedreiging vormen voor de machtspositie van Vladimir Poetin?
Nee. Rusland heeft geen parlementaire democratie zoals we die in West-Europa kennen. Ex-parlementsvoorzitter Boris Gryzlov verkondigde tijdens een legendarische interventie ooit het parlement ‘niet de plaats is om discussies te houden’. Ministers vervullen in Rusland eerder een functie die vergelijkbaar is met onze topambtenaren: ze voeren het beleid uit dat door de presidentiële administratie in gang is gezet. De Doema wordt wel eens ‘de dolgedraaide printer’ genoemd, omdat ze aan een duizelingwekkend tempo wetten aflevert die elkaar vaak tegenspreken.
‘Het is maar de vraag hoe lang Poetin Medvedev zal blijven tolereren als regerinsleider.’
Voor Poetin volgt de grote kiesafspraak pas in 2018, wanneer er opnieuw presidentsverkiezingen op het menu staan. Zelf beweert Poetin dat hij nog niet bezig is met een eventuele vierde ambtstermijn, maar zijn acties spreken dat tegen. Zo heeft hij het voorbije jaar zowat zijn volledige entourage hertimmerd. Sergei Ivanov, zijn voormalige stafchef; Vladimir Jakoenin, die decennialang de Russische spoorwegen leidde; Viktor Ivanov, het hoofd van de antidrugsbrigade; Vladimir Tsjoerov, de voorzitter van het Kiescomité die ongewenste partijen buiten de verkiezingen hield: het zijn stuk voor stuk mensen die Poetin al decennia lang kent, die in zijn schaduw groot en steenrijk zijn geworden, maar die hij nu blijkbaar niet meer nodig heeft. Ook Aleksandr Bastrykin, de leider van het invloedrijke Onderzoekscomité, zou na de verkiezingen vriendelijk verzorgd worden om ontslag te nemen.
Het wordt dan ook zeer interessant om te zien hoe huidig premier Dmitri Medvedev zich uit deze kiesslag zal trekken. Ook Medvedev, die van 2008 tot 2012 Poetins stoel warm hield als president, is een van die oude gabbers die Poetin leerde kennen in de ambtenarij van Sint-Petersburg. Medvedev scoort slecht in de peilingen en heeft er een erbarmelijke campagne op zitten. Bovendien lijken de relaties met Poetin al enige tijd bekoeld. Het is maar de vraag hoe lang Poetin Medvedev zal blijven tolereren als regerinsleider.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
