In Hongkong heeft de Kiesraad een nieuwe Chief Executive verkozen. De hoogste politieke positie in de stadstaat gaat naar Carrie Lam. De verkiezing was opnieuw controversieel door het gebrek aan algemeen stemrecht en de invloed van Beijing. Het wordt moeilijk voor de onpopulaire Lam om het vertrouwen van de bevolking te winnen.
We kennen Carrie Lam (zie foto boven) vooral als voormalig Chief Secretary of Administration. In die rol was ze de rechterhand van Chief Executive Leung ‘CY’ Chun-ying. In 2014 weigerde CY (si-wai) in debat te gaan met vertegenwoordigers van de Paraplubeweging. Uiteindelijk werd Carrie Lam als bemiddelaar aangesteld. Het falen van die onderhandelingen werd haar niet vergeven door de pro-democratische sympathisanten.
De macht over de volgende leider van Hongkong ligt bij 1200 Raadsleden en de macht over deze Raad ligt in… Beijing.
De Paraplubeweging, de protestactie die in 2014 het centrum van Hongkong zeven weken blokkeerde, ontstond als gevolg van Chinese inmenging in de lokale Hongkongse politiek. Meer bepaald besliste de Chinese centrale regering in de zomer van 2014 over een hervorming en beperkte democratisering van de Chief Executive verkiezingen.
De beperkte democratisering die Beijing voorstelde in 2014, ging niet ver genoeg volgens pro-democraten. Daarom kwamen toen tienduizenden betogers op straat. Zij wilden algemeen kiesrecht, maar Beijing wou de invloed van de Kiesraad behouden. Uiteindelijk werd het voorstel weggestemd in het lokale parlement, met als gevolg dat Hongkong nog steeds een gedateerd, ondemocratisch verkiezingssysteem hanteert.
‘Op basis van vertrouwen’
De verkiezingen voor het parlement gebeuren wel gedeeltelijk democratisch, maar die voor de Chief Executive, de regeringsleider, zijn een ander verhaal. In de eerste fase moet elke kandidaat een minimum van 300 nominaties verkrijgen van een Kiesraad. ‘Deze Raad bestaat uit 1200 vertegenwoordigers uit vier sectoren,’ zegt professor Cheung Chor-yung, zelf vertegenwoordiger in de beroepssector. ‘Vervolgens dingt elke genomineerde kandidaat naar een meerderheid van de stemmen in een geheime stemming binnen diezelfde Kiesraad. Het is een ingewikkeld systeem.’
De macht over de volgende leider van Hongkong ligt dus bij die 1200 Raadsleden en de macht over deze Raad ligt in… Beijing. Hoewel de pro-democratische oppositie enorme moeite doet om meer vertegenwoordigers in de Kiesraad te krijgen, is er weinig ruimte voor progressieve verandering. De Raad kent geen transparante democratie. Slechts een aantal leden wordt verkozen door een redelijk breed draagvlak, zoals de vertegenwoordigers van de juridische sector.
Een prominente advocaat verklaarde anoniem: ‘Enkele maanden voor de Chief Executive verkiezingen houdt men een verkiezing van de Kiesraad. Als advocaat heb ik het recht te stemmen op de dertig kiesmannen in de juridische sector. Zij vertegenwoordigen de meer dan 6.500 juristen die in deze staf actief zijn.’
‘Omdat de kandidaten voor de Chief Executive dan nog niet bekend zijn, geef ik die stem op basis van vertrouwen. Ik heb gestemd op enkele juristen wiens inzicht en oordeel ik vertrouw, maar ik weet niet op welke kandidaat Chief Executive zij uiteindelijk zullen stemmen.’
Andere kiesmannen worden nog minder democratisch verkozen. Soms zijn dit vertegenwoordigers van kleine lobbygroepen, zoals die van de landbouw en de visvangst. In die groep worden de zestig vertegenwoordigers al jaren onbetwist verkozen. Omdat die groepen enorme belangen hebben in China, volgen ze maar wat graag het officieuze advies van Beijing.
Artikel 23
Sinds haar stichting kort na de Opiumoorlog (1842) werd Hongkong bestuurd door een Britse gouverneur. De Britten overhandigen de controle regio in 1997 aan de Volksrepubliek China. Om de overgang gradueel te doen verlopen, werd in voorgaande onderhandelingen beslist om Hongkong van 1997 tot 2047 een eigen bestuur te geven. Daar hoorde een ‘mini-grondwet’ bij, de zogenaamde Basic Law. Een van de meest omstreden artikels in die Basic Law is Artikel 23. Volgens dat artikel moet de lokale regering wetten opstellen om spionage en opstand tegen Beijing te voorkomen.
Meer en meer stemmen gaan op voor Hongkongse onafhankelijkheid en Beijing zoekt duidelijk een instrument om dit de kop in te drukken.
‘Toen de regering in 2003 een eerste poging deed om Artikel 23 in een wet te gieten, kwamen duizenden betogers op straat,’ zegt Au Nok-hin, woordvoerder van het Civil Human Rights Front. ‘Velen vrezen ervoor dat deze wet de vrijheid van meningsuiting zal beperken. De wetgeving werd sindsdien taboe in het parlement, maar sinds de Paraplubeweging heeft Beijing de druk opgevoerd om het artikel toch in te voeren. Meer en meer stemmen gaan op voor Hongkongse onafhankelijkheid en Beijing zoekt duidelijk een instrument om dit de kop in te drukken.’
Artikel 23 was een hot topic in deze verkiezingen. Carrie Lam kon nooit de pro-democratische fractie van 300 Raadsleden voor zich winnen, maar concurrent John Tsang hoopte stemmen van beide fracties te winnen. De pro-democratische fractie was echter verdeeld tussen steun voor Tsang en de pro-democratische kandidaat Woo Kwok-hing.
Enkele dagen voor de verkiezing legde Claudia Mo, pro-democratische wetgever en Raadslid haar dilemma uit: ‘Als democraten worden wij verwacht op Woo Kwok-hing te stemmen. Hij is de enige pro-democratische kandidaat. Maar we hebben geen vertrouwen in zijn bekwaamheid en motivatie. Hij is een oud-rechter met weinig ervaring in de politiek, en hij heeft nog maar pas zijn steun voor de democratische strijd geuit. John Tsang daarentegen is een pro-Beijingpoliticus, maar hij is onze beste én onze enige – optie. We hebben vaak met hem overlegd, hij kent onze standpunten en is bereid samen te werken. Dat geldt vooral voor Artikel 23. Tsang heeft tijdens zijn campagne gezegd dat we dringend werk moeten maken van deze wetgeving, maar dat dit in samenspraak moet gebeuren met alle partijen.’
Alvin Yeung, voorzitter van de pro-democratische Civic Party zegt: ‘In de voorbije jaren is het wantrouwen tussen het volk en de politiek gegroeid. Aan die kloof moeten we werken. John Tsang is misschien niet de beste optie, maar hij is sowieso beter dan Carrie Lam. De Raadsleden van onze partij zullen op hem stemmen, maar we houden hem nauwlettend in het oog.’
Maar de gevestigde oppositiepartijen krijgen stevige kritiek van de jonge protestpartijen die uit de Paraplubeweging ontstonden. De pro-democratische activisten zijn niet akkoord met een stem voor John Tsang. ”Het is ongelooflijk dat pro-democratische parlementsleden gestemd hebben voor pro-Beijing kandidaat Tsang,’ zegt Nathan Law.,’ zegt Nathan Law. Law was frontman van de Paraplubeweging en werd in 2016 met zijn nieuwe partij Demosisto verkozen als jongste lid van het parlement. ‘Waar zijn de oppositieleden die aan het front vechten tegen onrechtvaardigheid? Denken ze dat dit zal helpen om Hongkong meer democratisch te maken? Ik blijf alleszins verder doen zoals van een pro-democratisch Raadslid verwacht wordt; gelijk wat al die zogenaamde realpolitiker uitsteken.’
‘Erger dan CY Leung’
De verdeeldheid in het pro-democratische kamp was uiteindelijk niet doorslaggevend. Carrie Lam won de verkiezingen met 777 stemmen. John Tsang haalde slechts 365 stemmen, Woo Kwok-hing een magere 21. De pro-democraten, en met hen de meerderheid van Hongkong, wacht nu af wat Lam zal doen.
Sinds het falen van de Paraplubeweging heeft de teleurstelling zich vertaald in apathie enerzijds, en radicalisering anderzijds.
‘Velen zien Carrie Lam als CY 2.0,’ zegt Professor Cheung. Alvin Yeung is het daarmee eens: ‘Carrie Lam vertegenwoordigt dezelfde mensen als CY Leung. Ze zal misschien hier en daar wat oppervlakkige toegevingen doen aan het volk, maar het zou naïef zijn te denken dat ze oprecht de situatie in Hongkong wil verbeteren.’
‘Ze is nog erger dan CY Leung,’ zegt Claudia Mo. ‘CY zorgde geregeld voor relletjes in het parlement met zijn uitspraken; de ironie is dat wij als oppositie daarom gemakkelijker media-aandacht kregen voor de problemen in ons politiek systeem. Met Carrie Lam, een wolf in schaapsvacht, zal de wetgeving subtieler zijn. Het gevolg zal zijn dat het moeilijker zal worden om internationale en lokale verontwaardiging uit te lokken over de groeiende Chinese inmenging en het gebrek aan democratisering.’
Wong Ching-tak, voorzitter van de Hong Kong University Student Union, geeft een stem aan de radicalere beweging: ‘De Chief Executive is een marionet van Beijing, en zolang dat zo blijft zal Hongkong voort blijven sukkelen. Voor ons gaat het niet meer over het systeem verbeteren. Het moet anders. Desnoods zoeken we de onafhankelijkheid.’
Zijn mening wordt gedeeld door een groot deel van de jeugd en zelfs vele oudere generaties. Het is een symptoom van het wantrouwen tussen politiek en burgers waar Alvin Yeung het over had. Sinds het falen van de Paraplubeweging – volgens velen de laatste grote kans voor dialoog tussen Hongkong en China, heeft de teleurstelling zich vertaald in apathie enerzijds, en radicalisering anderzijds. Het zal de taak zijn van de volgende Chief Executive om de gemoederen te bedaren en naar een structurele oplossing te zoeken. Maar Carrie Lam zal van ver moeten komen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
