Venezuela kookt over: ‘Zodra Maduro écht ingrijpt, kunnen we rekenen op enorm veel slachtoffers’

Een gesprek met historicus en professor Agustín Blanco Muñoz over de huidige crisis in Venezuela. ‘Het regime beschuldigt de oppositie ervan de belangen van de Verenigde Staten te dienen, iets wat ze zelf, achter de schermen weliswaar, doen.’

Al maanden zijn Venezolanen aan het betogen. De torenhoge inflatie zorgt ervoor dat de Venezolaanse bolivar nauwelijks nog iets waard is, toiletpapier is schaarser. Dat laatste behoort intussen overigens tot de categorie luxegoederen.

Venezolanen hebben onvoldoende medicatie, voeding, werk en binnenkort hoop. Jong en oud kwam al op straat. Wie op straat durft komen, riskeert zijn of haar leven – ongeveer tachtig mensen stierven al – voor bijzonder weinig aandacht.

Tot de betogers vorige maand poopootov-cocktails (molotovcocktails gevuld met uitwerpselen) op de ordehandhavers begonnen gooien. Beelden van dit pittig detail werden wereldwijd opgepikt.

Heel even haalde de betogers hun gram, maar veel leverde het hen niet op. Het regime blijft met ijzeren vuist regeren.

Wij spraken met professor Agustín Blanco Muñoz. Als historicus en professor in de sociale wetenschappen aan de centrale universiteit van Caracas heeft hij al meer dan veertig boeken over Venezuela geschreven. Hij is directeur van de Catedra Pio Tamayo in Caracas. Voor zijn boek over Hugo Chavez nam hij verschillende interviews van de voormalige president van het land en de voorganger van Nicolás Maduro af.

Zelf is Agustín Blanco Muñoz zo ontgoocheld dat hij als hij over zijn vaderland Venezuela spreekt, hij alleen nog maar de benaming ‘ex-land’ gebruikt.

Verschillende publieke en politieke figuren roepen op tot protest. Is dit niet onverantwoord, wetende dat er burgers sterven bij deze protesten?

AUGUSTIN BLANCO MUNOZ: Het probleem is niet dat er wordt opgeroepen tot protest, maar wel de geïmproviseerde en emotionele manier waarop de betogers zich organiseren.

Op 5 januari 2016, een maand na de electorale overwinning van de oppositie bij de parlementsverkiezingen van 5 december 2015, kondigde Ramos Allup, de nieuwe voorzitter van het parlement, aan dat Maduro binnen zes maanden zou verdwijnen. Ondertussen zijn we anderhalf jaar verder en Maduro blijft aan de macht.

De oppositie blijft dan weer op haar beurt volhouden dat de regering gevallen is, maar niets is minder waar. President Maduro blijft de bevolking teisteren. Bovendien roept hij nu ook op tot een speciale vergadering voor een nieuwe grondwet, waardoor hij zijn mandaat kan verstevigen.

Riskeert gevangengenomen oppositielid Leopoldo López vermoord te worden door het regime?

MUNOZ: Ik denk niet dat de regering Leopoldo López zal vermoorden. Het risico dat de afkeer tegen de regering nog groeit en er nog meer mensen op straat komen om te betogen is te groot. De regering zou de betogers dan met geweld moeten tegenhouden en dan belanden we pas in een ware oorlogssituatie. We zien nu al dat er een opbod is van betogingen en gewelddadige repressie door de regering. Er zijn al meer dan tachtig doden gevallen en meer dan zevenhonderd gewonden. Meer dan duizend mensen zijn daarnaast al om politieke redenen gevangengenomen.

Wat is er aan de hand met de oppositie van Venezuela? Hoe verklaar je de onenigheid en verdeeldheid?

MUNOZ: Het is al meer dan een eeuw een constante dat er binnen de Venezolaanse oppositie veel onenigheid is. Vandaag is dat niet anders.

Elke oppositiepartij probeert vooral de eigen agenda te realiseren, hoewel ze zich zouden moeten verenigen om te strijden tegen de huidige militaire dictatuur van Maduro die draait op de illegale handel in drugs en de Venezolanen vermurwd.

We hebben analyses gemaakt van de uitspraken van de partijhoofden en het valt op dat ze nu al zeer sterk bezig zijn met het positioneren van hun nieuwe presidentskandidaten. Op dit moment schuiven de verschillende partijen maar liefst elf kandidaten naar voor.

Zolang de oppositiepartijen uit eigenbelang handelen en zich niet verenigen, maken ze het Maduro erg makkelijk om alsnog als sterkste uit de bus te komen.

Maduro verkondigt aan de media dat de CIA (de Amerikaanse inlichtingendienst, nvdr.) de rechtse oppositiepartijen sponsort zodat ze over voldoende middelen beschikken om te blijven protesteren. Wat denkt u hierover?

MUNOZ: Het komt de regering goed uit dit te vertellen. Ze beschuldigen de oppositie ervan de belangen van de Verenigde Staten (VS) te dienen en waarschuwen de burgers dat hierdoor de belangen van het socialisme en het Bolivariaanse project in het gedrang komen.

Ik heb ernstige twijfels bij deze beschuldiging. De Bolivariaanse Revolutie heeft tot nu toe immers altijd de goedkeuring van de VS gekregen. Chavez en Maduro hebben zich weliswaar verbaal altijd verzet tegen Amerikaanse invloeden op het Zuid-Amerikaanse continent, maar de levering van olie aan de Verenigde Staten is nog nooit gedaald of uitgesteld.

Ik zeg al zeer lang dat de Bolivariaanse revolutie van Chavez zelf made in the USA is en tot op heden heb ik nog geen argumenten gehoord die me hieraan doen twijfelen.

Het regime beschuldigt de oppositie de belangen van de Verenigde Staten te dienen, iets wat ze zelf, achter de schermen weliswaar, doen.

Wat is de positie van het leger in Venezuela?

MUNOZ: Tot de komst van Hugo Chavez bekleedden militairen geen machtsposities binnen de overheid. De regering betaalde het leger en in ruil hiervoor kregen ze diensten aangeleverd.

In de jaren tachtig en negentig ontstond er bij de bevolking veel weerstand tegen de toenmalige politici. De privileges en de rijkdom van de elite stond in schril contrast met de povere leefomstandigheden van het merendeel van de bevolking.

Het protest leidde uiteindelijk tot politieke instabiliteit en in 1993 kwam president Perez ten val. Venezolanen waren toen zo ontgoocheld dat ze niet langer meer in politiek, leiders, doctrines en beloftes geloofden. In het politiek vacuüm dat er ontstond, koos het leger ervoor om nu ook op politiek vlak de macht naar zich toe te trekken.

Uiteindelijk slaagde ‘hun’ generaal Hugo Chavez erin om president te worden. Opvolger Maduro – met steun van generaal Padrino López – combineert vandaag een militair regime met een zeer sterke en repressieve politiemacht en een enorm uitgebreid staatsapparaat dat via drugshandel voor inkomsten zorgt waarmee burgers kunnen gepaaid zodat ze de revolutie blijven steunen.

De olieprijzen zijn spectaculair gedaald, maar is dit de enige reden voor de exuberante inflatie in Venezuela?

MUNOZ: Venezuela is al decennialang een importeconomie. Onze voornaamste leverancier is de VS. Zolang er voldoende inkomsten waren om de goederen en diensten te importeren, leefden we in een benijdenswaardige positie. De middenklasse en hogere klasse konden zich alle mogelijke goederen permitteren, de lagere klasse hadden minder inkomsten, maar konden in hun levensonderhoud voorzien.

Maar sinds de daling van de olieprijzen zijn er onvoldoende middelen om goederen te importeren. Hier komt nog bij de dat al geringe nationale productie nog meer terugvalt vanwege het gebrek aan basismiddelen zoals zaden en meststoffen.

Er is een enorm tekort aan buitenlandse valuta en van onze binnenlandse productie kunnen we niet leven.

Tot slot is er nog de ineenstorting van het privaat eigendom. Bedrijven werden onteigend en andere bedrijven waren door de verplichte verkoopprijs niet langer meer in staat om verder te produceren. Het regime heeft zo de eigen productie nog meer in de kiem gesmoord.

Chavez gaf voedselbonnen aan de allerarmsten, verbeterde de gezondheidszorg en het onderwijs, gaf gratis woningen aan inwoners, … Is dit de reden waarom Maduro nu nog zoveel steun krijgt van het volk?

MUNOZ: Vanaf het begin van de zogenaamde Bolivariaanse Revolutie is het populisme in deze regering alleen maar toegenomen. In ruil voor kleine verbeteringen in hun levensomstandigheden wordt er van de armen verwacht dat ze voor het Bolivariaanse project stemmen. Dit zorgt ervoor dat het merendeel van de inkomsten van dit land tot op de dag van vandaag meteen besteed wordt aan sociale uitgaven. De overheid investeert niet in het minst in een productief apparaat dat in staat is om op lange termijn een samenleving te creëren die in het eigen levensonderhoud kan voorzien. Daarnaast vloeit er ook veel geld weg via corruptie, vandaag een cruciaal element om het hele kaartenhuis in stand te houden.

In de praktijk doet deze regering aan palliatieve zorg. Hoop op genezing is er niet, maar ze rekken het leven van het Bolivariaanse project.

Het laatste jaar is de situatie nog erger geworden. Ofwel word je een trouwe militant van de Verenigde Socialistische Partij (PSUV), ofwel verhonger je. Niemand anders kan je redden. Enkel op vertoon van je partijkaart krijg je van het lokale voedselcomité (CLAP) je voedselpakket.

Wat moet er volgens u gebeuren voor Venezuela uit de crisis kan ontsnappen?

MUNOZ: Er zijn nog verschillende politieke krachten die geloven dat er nog een electorale uitweg is. Anderen denken, daarom niet luidop, dat de uitweg fundamenteel met geweld te maken heeft.

De regering zelf stuurt aan op een speciale vergadering om de grondwet aan te passen zodat er weer vrede in het land komt. De verkiezingen voor gouverneurs en burgemeesters zijn uitgesteld. Via participatieve democratie willen ze meer macht aan het volk zelf geven.

Maar een groot deel van het politieke spectrum zal deze nieuwe grondwet moeten goedkeuren en met de oppositie van vandaag zal dit voor Maduro niet evident worden.

Ik vermoed dat hij repressie zal gebruiken om zijn nieuw model op te leggen en zijn positie te kunnen handhaven. De kans is groot dat proportioneel gezien het totale aantal slachtoffers zo groter zal worden dan de slachtoffers die er bij de Cubaanse, Russische of Chinese revolutie vielen. Zodra Maduro écht ingrijpt, kunnen we rekenen op enorm veel slachtoffers.

Het enige lichtpunt zou de opkomst van een beweging zijn die erin slaagt om via georganiseerde sociale kracht op een vreedzame wijze de strijd tegen oorlog en vernieling aan te gaan.