Eva Schram

‘Vandaag zien we de fameuze checks and balances in volle glorie’

Eva Schram Correspondent voor Knack.be in Noord-Amerika.

Donald Trump ondervindt vandaag de kracht van het Amerikaanse systeem van ‘checks and balances’, waarbij de drie takken van de overheid elkaar in balans (moeten) houden.

Wie dacht dat Donald Trump zich snel neer zou leggen bij de rechterlijke uitspraak van vrijdag waarmee zijn omstreden immigratieban stopgezet werd, had het verkeerd. Zaterdag uitte hij zijn onvrede op Twitter in een serie tweets, waaronder:

Gevaarlijk patroon

Hoewel de tweets in eerste instantie als ’typisch Trump’ kunnen worden afgedaan, verraden ze een gevaarlijker patroon. President Trump lijkt weinig op te hebben met de scheiding der machten, de ruggegraat van de Amerikaanse democratie. Een notie die versterkt wordt door de snelheid waarmee Trump presidentiële decreten, die niet langs de wetgevende macht gaan, ondertekent.

Vandaag zien we de fameuze checks and balances in volle glorie.

Dat Trump weinig sympathie heeft voor federale rechters (wiens uitspraken gelden voor het hele land, in plaats van alleen de staat of regio waar de zaak dient) bleek al toen hij in het voorjaar van 2016 de onafhankelijkheid van een rechter van Mexicaanse afkomst die een zaak over Trump University voorzat openlijk in twijfel trok.

Federale rechters worden in de VS door de president benoemd en door de Senaat goedgekeurd. De rechter die het immigratieverbod introk werd in 2004 door George W. Bush benoemd en met 99 van de 100 stemmen goedgekeurd. Dat Trump hem in een van zijn tweets een ‘zogenaamde rechter’ noemt, ondermijnt het gezag van de man. Dat hij zich openlijk afvraagt ‘waar het heengaat met het land’ als een rechter een presidentieel besluit ongrondwettig verklaart, getuigt van een slechte kennis van en weinig respect voor het systeem van ‘checks and balances’ dat de architecten van de Amerikaanse democratie voor ogen hadden.

Hoeksteen

De scheiding der machten ligt verankerd in de Amerikaanse grondwet. Artikel 1 benoemt het Congres – het Huis van Afgevaardigden en de Senaat – als wetgevende macht. De president op zijn beurt heeft de uitvoerende macht volgens Artikel 2 van de grondwet in handen. En Artikel 3 regelt de rechterlijke macht, specifiek het Hooggerechtshof en een eventueel daaronder hangend stelsel van rechtbanken, zoals geregeld door het Congres.

De founding fathers, de revolutionairen die de Amerikaanse grondwet schreven, kozen expliciet voor deze scheiding der machten. Ze wensten de vrijheid van het Amerikaanse volk te beschermen door te zorgen dat niet een tak van de overheid meer macht had dan de ander.

Zo moest de kans op een tirannie, zoals ze macht van de Engelse koning zagen, zo klein mogelijk worden. Essentieel was het systeem van ‘checks and balances’. Zo kan de president een wet geschreven en aangenomen door het Congres een vetostem geven. De president kan ook onafhankelijk van het Congres een decreet uitgeven, maar die is (net als wetten vanuit het Congres) onderhevig aan rechterlijke uitspraken. De rechterlijke macht is zo een hoeksteen van de Amerikaanse democratie.

Ultieme voorbeeld

De immigratieban is het ultieme voorbeeld van hoe Trump lijkt te proberen in zijn eentje te regeren. Verschillende media berichtten vorige week dat het decreet niet langs de relevante ministeries is gegaan voor het bekendgemaakt werd. Verschillende adviseurs hadden hem kunnen waarschuwen dat het teruggedraaid zou worden door een rechter. Bovendien is zowel het Huis als Senaat in handen van de Republikeinen, die weinig weerstand vertoonden tegen de immigratieban. Door de geijkte wetgevingscyclus te doorlopen had Trump zich kunnen verzekeren van een uitvoerbare wet, in plaats van een decreet dat chaos, verwarring en hevig verzet opriep.

Een rechter die de president terugfluit om een ongrondwettelijk decreet volgt geheel het boekje.

In de bewuste uitspraak gaat de federale rechter uit Seattle in op zijn bevoegdheid in deze zaak. ‘Essentieel in het werk van deze rechtbank is de waakzame erkenning dat het slechts een van drie gelijkwaardige takken van de overheid is. Het werk van deze rechtbank is niet om beleid te creeren of de wijsheid van enig beleid gemaakt door de andere twee takken te beoordelen. Dat is het werk van de wetgevende en uitvoerende macht en uiteindelijk van de burgers van dit land die daarover democratische controle uitvoeren. Het werk van de rechtspraak, en van deze rechtbank, is beperkt tot ervoor te zorgen dat de acties ondernomen door de overige twee takken van overheid overeen komen met de wetten van dit land, in het bijzonder de grondwet.’

Aanval

Een rechter die de president terugfluit om een ongrondwettelijk decreet volgt geheel het boekje. Het staat de regering van Trump nu vrij in beroep te gaan tegen die uitspraak. Zaterdagavond werd bekend dat dat beroep inmiddels is ingediend bij het Hof van Beroep in San Francisco. Als die de uitspraak in stand houdt, kan Trump nog in hoger beroep gaan bij het Hooggerechtshof. Het is het systeem van ‘checks en balances’ in volle glorie.

Maar president Trump lijkt dat niet zo te zien. Zijn tweets van zaterdag kunnen grote schade berokkenen. Aanhangers van Trump hebben al geen vertrouwen meer in nieuwsmedia als waakhond van de media. ‘Alternatieve feiten’ worden voor waarheid aangenomen. Door zo openlijk te twijfelen aan de legitimiteit van de rechterlijke macht, zou Trump wel eens de aanval op de scheiding der machten geopend kunnen hebben.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content