Ludo Bekkers

‘Van Westkapelle tot Zoutelande: de Zeeuwse kust was altijd al een inspiratiebron voor kunstenaars’

Ludo Bekkers Kunst- en fotografierecensent

De brede stranden, fraaie duinen, schilderachtige dorpjes en het befaamde licht van Zeeland bekoorden in de eerste jaren van de vorige eeuw heel wat Nederlandse kunstenaars. Ook de Belgische fotograaf Stephan Vanfleteren liet zich inspireren.

De Nederlandse regering opereert vanuit Den Haag en de eerste minister werkt in het Torentje, een architectonisch zetstuk dat hoort bij het belendende parlementsgebouw. Het wat oubollige complex kan niet meer contrasteren dan met het enigszins in de periferie van de politieke macht gelegen Gemeentemuseum waar een ander soort beslissingen worden genomen. Zoals het bedenken van tentoonstellingen, de aankoop van kunstwerken of internationale samenwerkingsverbanden. Dat alles gebeurt in een uitzonderlijk gebouw, een van de beste werken van de Nederlandse architect H.P. Berlage (1856-1934). Het is geconcipieerd als een paleis met ruimten in afwisselende afmetingen zodat zalen afwisselen met kleinere volumes. Daardoor is de rondgang avontuurlijk maar toch sereen met in de onderliggende verdieping een modeafdeling en in kleinere zalen voorbeelden van toegepaste kunst. Het museum opende in 1935 maar sloot noodgedwongen tijdens de Tweede Wereldoorlog toen de bezetter het gebruikte als depot. In 1946, na een noodzakelijke restauratie, opende het opnieuw in zijn originele staat.

Van Westkapelle tot Zoutelande: de Zeeuwse kust was altijd al een inspiratiebron voor kunstenaars.

Het totaalconcept met binnentuin, cafetaria en waterpartij is rustgevend en nodigt uit tot reflectie. De nu lopende tentoonstelling “Aan Zee” legt de klemtoon op kunstenaars die, in de eerste jaren van de vorige eeuw, op het Zeelandse eiland Walcheren om en rond Middelburg en Domburg de zomers doorbrachten en samen genoten van de zichten op de zee, het strand, de duinen en de achterliggende bossen.

Sommigen inspireerden die om nieuwe richtingen in de kunst te ontdekken. Het meest verregaand daarin was ongetwijfeld Piet Mondriaan (1872-1944) die er evolueerde van een figuratie naar een abstract patroon. De manier waarop hij het landschap en vooral de duinen, de bomen en bepaalde gebouwen (o.m. de kerk van Domburg) her-denkt van reëel naar abstract is bepalend geweest voor zijn verdere ontwikkeling. Dat is ook het geval geweest bij andere kunstenaars die hun zomermaanden in Zeeland doorbrachten zij het minder fundamenteel dan hun Amsterdamse kompaan. Jan Toorop en zijn dochter Charley, Jacoba van Heemskerck, Ferdinand Hart Nibbrig, allemaal hebben ze inspiratie gevonden in de onvergelijkbare natuur die het eiland en zijn bewoners te bieden hadden. De meesten onder hen zijn vanuit die ervaringen vertrokken maar evolueerden naar eigen inzichten naar andere stijlen met vallen en opstaan. Maar hun verblijf op Walcheren en omstreken is enigszins fundamenteel geweest voor hun verdere ontwikkeling. Mondriaan inspireerde zich tot het einde van zijn leven en tot in New York is hij blijven onderzoeken en werken.

Deze tentoonstelling is bijzonder interessant omdat er een aspect in de Nederlandse kunst wordt belicht dat als een belangrijk tussenstadium moet gezien worden in de verdere ontwikkeling van een aantal aparte figuren die nu, helaas, enigszins uit de actuele aandacht geschrapt werden. Hen opnieuw naar boven halen behoort tot een van de bases van dit museum.

Stephan Vanfleteren

'Van Westkapelle tot Zoutelande: de Zeeuwse kust was altijd al een inspiratiebron voor kunstenaars'
© Stephan Vanfleteren

Maar de samenstellers van deze expositie hebben nog een ander facet binnen hun opzet uit hun hoed getoverd en met name een fototentoonstelling die moest aansluiten bij hun oorspronkelijke idee en toch een hedendaags facet ervan zou tonen. Ze gaven de opdracht aan Stephan Vanfleteren om in dezelfde regio als die waar de schilders hadden gewerkt beelden te maken die ook de onderwerpen van de schilders hadden bekoord. Onder de titel “Terre/Mer” heeft de fotograaf zich van zijn beste kant laten zien. Zijn diep doorvoelde portretten kennen we maar nu is er de zee en het hinterland, de duinen en de bossen. Hiervan heeft Vanfleteren gebruik gemaakt om heel gevoelige picturale beelden te maken zowel in zwart-wit als in kleur die discreet wordt aangewend en slechts dient om, zoals Mondriaan het ervoer, het innerlijke te veruitwendigen. Van binnen voelen en naar buiten mededelen. Het is een grote kunst om dat te kunnen realiseren. In deze reeks foto’s is de auteur er volledig in geslaagd. Laat het Antwerps fotomuseum niet talmen om ze zo haast mogelijk te tonen, los van het thema van de Haagse tentoonstelling;

Tentoonstelling “Aan Zee”, Den Haag, Gemeentemuseum nog tot 18 november. www.gemeentemuseum.nl/nl/tentoonstellingen/aan-zee

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content