Van Huawei tot Noord-Koreaanse uitwisselingen: waarom Canada op ramkoers ligt met China

Canadees premier Justin Trudeau en Chinees president Xi Jinping in betere tijden, 31 augustus 2016. © Reuters
Leen Vervaeke
Leen Vervaeke Correspondente in China

Twee Canadezen werden gearresteerd in China tijdens wat een vergeldingsactie lijkt voor de eerdere arrestatie van Huawei-topvrouw Meng Wanzhou in Vancouver. Correspondente Leen Vervaeke licht de bijzondere internationale politieke situatie – met bijrollen voor iedereen van Donald Trump tot Dennis Rodman – toe vanuit China.

‘Toeval bestaat niet in China’, zei Guy Saint-Jacques, voormalig ambassadeur van Canada in Peking, nadat begin deze week een Canadese ex-diplomaat in China werd gearresteerd. Officieel was de arrestatie een losstaand incident, maar volgens kenners leek het meer op een wraakactie voor de aanhouding van Huawei-topvrouw Meng Wanzhou in Vancouver. Een slinkse manier van de Chinese overheid om druk uit te oefenen op Canada.

De Chinese autoriteiten hadden eerder aangekondigd dat Canada ‘een zware prijs zouden betalen’ voor hun Huawei-arrestatie.

Inmiddels is een tweede Canadees in China opgepakt, zo werd donderdag bekend, en lijkt een vergeldingsactie een steeds logischer verklaring. De Chinese autoriteiten hadden eerder aangekondigd dat Canada ‘een zware prijs zouden betalen’ voor hun Huawei-arrestatie, en dat is precies wat nu lijkt te gebeuren. Terwijl een pauze in de handelsoorlog net voor enige dooi in de Amerikaans-Chinese relaties had gezorgd, wordt het vuurtje via Canada weer opgepookt.

De uit de hand lopende Huawei-heisa begon op zaterdag 1 december. Terwijl de Amerikaanse president Donald Trump en zijn Chinese evenknie Xi Jinping op de G20 in Buenos Aires de plooien in de handelsoorlog wat probeerden glad te strijken, werd in Vancouver Huawei-topvrouw Meng Wanzhou gearresteerd. Dat gebeurde op verzoek van de Verenigde Staten, die om haar uitlevering hadden gevraagd.

De Verenigde Staten (VS) verdenken Meng ervan via een dochteronderneming zaken te hebben gedaan met Iran, in strijd met Amerikaanse handelssancties, en willen haar daarvoor berechten. Maar volgens China is de arrestatie van de zakenvrouw een politiek manoeuvre van de VS, een achterbakse zet in de strijd met China om technologische dominantie. De Chinese autoriteiten spraken verbolgen over ‘politieke vervolging’ en droegen Canada op om Meng onmiddellijk vrij te laten.

Dinsdag werd Meng op borgtocht vrijgelaten, maar zij moet in afwachting van de beslissing over haar uitlevering aan de VS in Canada blijven. De Huawei-topvrouw moest een borg van 6,7 miljoen euro betalen, is verplicht een enkelband te dragen en kan enkel onder bewaking buiten komen. Ze verblijft in een van haar twee villa’s in Vancouver, waar ze eerder woonde. Het kan negentig dagen duren voor over haar uitlevering wordt beslist.

Terwijl die gebeurtenissen zich in Canada ontrolden, kwam uit China het nieuws dat de Canadese ex-diplomaat Michael Kovrig in Peking was opgepakt. Kovrig, op tijdelijk verlof bij het Canadese ministerie van Buitenlandse Zaken, werkt vanuit Hongkong voor de ngo International Crisis Group (ICG), die regelmatig kritische rapporten over China publiceert. Kovrig zou in Peking zijn geweest om met contacten te praten.

Volgens het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken zou Kovrig daarmee de nieuwe wet rond buitenlandse ngo’s overtreden hebben. Die wet, ogenschijnlijk bedoeld om de speelruimte van ngo’s te verkleinen, stelt dat buitenlandse organisaties zich moeten registreren vooraleer ze in China actief kunnen zijn. ICG beschikte niet over zo’n registratie. Kovrig is in verdenking gesteld van het ‘in gevaar brengen van de Chinese nationale veiligheid’, een heel zware beschuldiging.

Donderdag werd bekend dat ook de Canadese zakenman Michael Spavor was gearresteerd, op dezelfde dag als Kovrig. Spavor, die aan de grens van China met Noord-Korea woont, leidt een bedrijf dat uitwisselingen organiseert met Noord-Korea. Hij kreeg enige befaamdheid toen hij het bezoek van de voormalige NBA-speler Dennis Rodman aan Pyongyang hielp arrangeren. Daarbij zou hij ook hebben kennisgemaakt met de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un.

Ook Spavor wordt volgens de Chinese staatsmedia verdacht van het ‘in gevaar brengen van de Chinese nationale veiligheid’, maar het is onduidelijk om welke redenen. De zakenman ziet zich als een brugfiguur tussen Noord-Korea en de buitenwereld, maar houdt zich ver van politiek. De arrestatie van Spavor is ‘een teken dat de Chinezen gek zijn geworden’, aldus Andrei Lankov, Noord-Koreaspecialist aan de Kookmin Universiteit in Seoul, in de Canadese media.

Noch de Chinese, noch de Canadese autoriteiten hebben een link gelegd tussen de twee arrestaties en de Huawei-affaire in Canada, maar Chinakenners laten er weinig twijfel over bestaan. ‘Dit is een demonstratie van hoe kwaadaardig en brutaal de Chinezen kunnen zijn’, aldus ex-ambassadeur Saint-Jacques. Een westerse diplomaat in China, die anoniem wilde blijven, sprak tegen persbureau Reuters van ‘politieke ontvoering’.

Als de arrestaties inderdaad als vergelding zijn bedoeld, blijft de vraag wat de Chinese autoriteiten hiermee hopen te bereiken.

Het zou niet de eerste keer zijn dat China een buitenlander arresteert om druk uit te oefenen in een politiek of economisch geschil. In 2014 werd een Canadees echtpaar maandenlang vastgehouden, vermoedelijk uit wraak voor de arrestatie van een Chinese spion in Canada. In China, waar veel corruptie en willekeur heerst, is het niet altijd evident om aan alle regulering te voldoen. Maar eventuele overtredingen kunnen in conflictsituaties door de Chinese overheid worden uitgebuit.

Als de arrestaties inderdaad als vergelding zijn bedoeld, blijft de vraag wat de Chinese autoriteiten hiermee hopen te bereiken. Voor een binnenlands publiek kunnen ze allicht tonen dat ze niet met zich laten sollen, maar op internationaal niveau schieten ze ermee in eigen voet. China probeert zich al enige tijd als een verantwoordelijke en redelijke speler op het wereldtoneel te positioneren, maar loopt opnieuw imagoschade op.

Voor Canada is dit een hoogst vervelende situatie. Het land kan niet anders dan de onafhankelijke rechtspraak zijn werk te laten doen, maar dreigt meegesleurd te worden in een oplopende machtsstrijd tussen China en de Verenigde Staten. Daarmee vangt Canada de klappen op voor een land dat het niet zo nauw met de rechtstaat lijkt te nemen: president Trump gaf namelijk al aan dat hij tussenbeide zou komen in de zaak-Meng als dat de nationale belangen van de VS zou dienen.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content