Valt Nederland ons record regeringsformatie aan?

Mark Rutte, Geert Wilders, Jesse Klaver en Alexander Pechtold © Belga Image

Als de peilingen het bij het rechte eind hebben, dan zullen de Nederlandse parlementsverkiezingen de puzzel voor de vorming van een coalitieregering ingewikkelder dan ooit maken.

Onze noorderburen trekken op 15 maart naar de stembus om een nieuwe Tweede Kamer te verkiezen. De 13 miljoen stemgerechtigde kiezers hebben daarbij de keuze uit maar liefst 28 verschillende partijen, een evenaring van het naoorlogse record.

Van veel van die partijen lijkt de invloed echter gering tot onbestaande te worden, maar op basis van de peilingen ziet het er wel sterk naar uit dat de versnippering in het parlement zal toenemen. De puzzel voor de vorming van een coalitieregering dreigt zo ingewikkelder dan ooit te worden. In die mate zelfs dat hier en daar al wordt gesuggereerd dat Nederlanders een gooi gaan doen naar het Belgische record regeringsformatie, 541 dagen na de verkiezingen van 2010.

Bij de vorige verkiezingen, in september 2012, volstonden twee partijen – de liberalen van VVD (41 zetels) en de sociaaldemocraten van PvdA (38 zetels) – om tot een meerderheid te komen in de Tweede Kamer. Maar het is erg onwaarschijnlijk dat dit na 15 maart opnieuw het geval zal zijn. De partij die het initiatief voor de regeringsvorming krijgt, moet dus verschillende partners zien te overtuigen.

Een overzicht van de voornaamste partijen:

VVD en PvdA

Voor de huidige regeringspartij PvdA lijkt het volgens de peilingen in elk geval erg moeilijk om aanspraak te maken op een verlengde regeringsdeelname. De verkiezingsavond van de partij dreigt zelfs desastreus te worden. Want hoewel alle media-aandacht uitgaat naar de opgang van de PVV van Geert Wilders, is de neergang van de PvdA zeker in algemene cijfers nog spectaculairder. De laatste peiling (2 maart) voorspelt voor de partij een verlies van maar liefst 26 zetels: van 38 naar 12.

Ook het vervangen van partijleider Diederik Samsom door vicepremier Lodewijk Asscher lijkt maar weinig zoden aan de dijk te zetten. Wellicht wordt de partij afgestraft voor de manier waarop ze het besparingsbeleid van de regering-Rutte mee vorm gaf. Zo stemde de partij er mee in om het eigen risico in de zorg, het bedrag dat patiënten moeten betalen als ze naar het ziekenhuis of de apotheek gaan, te verhogen tot 385 euro per jaar. Ook de groeiende kloof tussen arm en rijk is geen goede reclame voor een centrumlinkse regeringspartij.

De VVD zou wel de grootste blijven, maar moet volgens de jongste peiling ook een verlies van 13 zetels incasseren (van 41 naar 28).

PVV

De PVV wordt een winst van 9 zetels voorspeld, van 15 naar 24, en zou volgens sommige peilingen zelfs een serieuze kans maken om de grootste partij van Nederland te worden, maar wordt vermoedelijk uitgesloten van regeringsdeelname.

Premier Mark Rutte (VVD) heeft alvast gezegd dat hij niet in een regering met de PVV stapt. Hetzelfde geldt overigens voor enkele andere partijen.

Lees ook: Paul Wilders: ‘Mijn broer van een rotjoch

GroenLinks

PvdA dreigt op 15 maart langs links te worden voorbijgestoken door GroenLinks, dat onder leiding van de jonge en dynamische Jesse Klaver (30) aan een opvallende opgang bezig is. De partij staat in de laatste peiling op een duidelijke winst en zou haar huidige aantal zetels (4) wel eens kunnen verdrievoudigen.

D66

Ook het links-liberale D66, dat al meer dan tien jaar wordt aangevoerd door Alexander Pechtold, staat op winst: van 12 naar 17 zetels. Omdat Pechtold dichter bij de VVD aanleunt, kan hij bij de regeringsvorming wel eens een belangrijke gesprekspartner worden voor Rutte. Verschillende waarnemers zien voor de partij zelfs een sleutelrol weggelegd bij de coalitievorming. Bovendien profileert de pro-Europese partij zich net als de minister-president vooral als een tegenstander van Wilders.

CDA

Dat laatste geldt in mindere mate ook voor het christendemocratische CDA. Die partij trekt net als vijf jaar geleden naar de kiezers met als lijsttrekker de weinig tot de verbeelding sprekende Sybrand (van Haersma) Buma, die zijn saaiheid als degelijkheid en fatsoenlijkheid probeert te verkopen. ‘Als iedereen scheldt, valt de nuance op’, zo verwoordde de 51-jarige Buma het zelf in een interview met NRC.

SP

Voor de SP, opnieuw met Emile Roemer als lijsttrekker, is hoogstwaarschijnlijk geen rol weggelegd in de coalitieonderhandelingen. Niet alleen lijkt de partij te links voor de andere mogelijk gesprekspartners, bovendien dreigt de SP een vijftal van haar vijftien zetels te verliezen. Voorts ziet ook Roemer zelf een samenwerking met Rutte niet zitten.

Kleinere partijen

Enkele kleinere partijen lijken dan nog meer aanspraak te maken op regeringsdeelname. De seniorenpartij 50Plus staat in de peilingen op forse winst (van twee naar een tiental zetels). Als een coalitie enkele zitjes te kort komt om aan meerderheid te raken in de Tweede Kamer, is het dus niet uitgesloten dat er naar die partij wordt gekeken om het gat dicht te rijden.

In mindere mate geldt die mogelijkheid ook voor conservatieve partijen als ChristenUnie en voor de SGP (Staatkundig Gereformeerde Partij), die zich nochtans ook met een opvallend islamkritisch discours heeft laten opmerken. Ook de Partij van de Dieren lijkt enkele zetels te zullen winnen, die ook wel eens cruciaal zouden kunnen worden.

Minstens vier partijen

Voor een meerderheid in de Tweede Kamer zijn 76 van de 150 zetels nodig. Het heeft er met andere woorden alle schijn van dat de nieuwe coalitie minstens vier partijen met elkaar zal moeten verzoenen.

Knack trok mee op campagne met lijsttrekkers Mark Rutte (VVD) en Lodewijk Asscher (PvdA). Lees de reportage : ‘In het spoor van de regeringspartijen: ‘Leuk! Enig! Gezellig! Nou-nou!’

Partner Content