De toetreding van Turkije tot de Europese Unie staat officieel nog steeds op de agenda, maar wordt in een politiek comateuze toestand gehouden. Daarnaast werkt Turkije meer samen met Rusland, en dat is politiek en strategisch een probleem voor de NAVO.
Het belooft maandagavond een ongemakkelijk etentje te worden in de Bulgaarse havenstad Varna. Daar zal een Europees blok (vertegenwoordigd door Europees Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker, voorzitter van de Europese Raad Donald Tusk en de Bulgaarse premier Boyko Borissov) samen met de Turkse president Recep Tayyip Erdogan aan tafel schuiven.
Brussel stond weigerachtig tegenover deze bijeenkomst. Gastland Bulgarije ziet het eerder als een zeldzame kans om in dialoog te gaan met Turkije. Juncker verklaarde vrijdag na afloop van de Europese Top dat hij er met gemengde gevoelens naar uitkeek. ‘We zullen onze verschillen niet verbergen, maar desalniettemin proberen om onze samenwerking te verbeteren. Het wordt een eerlijk en open debat.’
Onder meer de situatie in Syrië en de vluchtelingentoestand staan op de agenda. Persagentschap Reuters meldt dat Ankara wellicht extra geld krijgt in ruil voor een verlenging van de in 2016 afgesloten deal over Syrische vluchtelingen. De EU zal echter niet ingaan op de Turkse vraag voor diepere handelsbanden en de afschaffing van het visum om naar Europa te reizen.
Naast onderhandelingen, mag Erdogan zich ook verwachten aan scherpe kritiek. Tijdens de laatste Europese Top, riepen de Europese staats- en regeringsleiders Turkije op om het internationaal recht te respecteren en de banden met alle EU-lidstaten, waaronder Cyprus, te normaliseren. Daarnaast sprak de Europese Unie haar bezorgdheid uit over de aanhouding van EU-burgers in Turkije.
Knack.be sprak met Turkije-kenner Dries Lesage (UGent) over de mogelijke toetreding van Turkije en zijn nauwere samenwerking met Rusland. ‘Turkije heeft een grote aankoop van Russische luchtafweerrakketten gedaan. Voor de NAVO is dat politiek en strategisch een zeer groot probleem.’
Hoe gaat het met de toetreding van Turkije tot de Europese Unie?
DRIES LESAGE: Die toetreding zal de komende jaren niet gebeuren. Men houdt het in een politiek comateuze toestand. Het staat officieel nog steeds op de agenda, maar is intussen een theoretische oefening geworden.
Weet Turkije dat ook?
LESAGE: Turkije zegt nog steeds te willen toetreden, maar een groot deel van de Turkse publieke opinie staat er om verschillende redenen sceptisch tegenover. Ze is het niet eens met het beleid van de Europese Unie over de Koerdische kwestie, de PKK, de couppoging en vluchtelingen. Daarnaast heeft de Unie ook wat aantrekkingskracht verloren door de zware financiële crisissen. Er is dus een mentale verwijdering. Een toetreding zou meer verplichtingen en hervormingen met zich meebrengen, ik kan me moeilijk voorstellen dat de Turken daar momenteel veel zin in hebben.
Turkije hoedt zich voor de grote confrontatie met de Europese Unie.
Ook de Europese publieke opinie heeft daar geen zin in. Onze politici weten dat. De Europese Unie heeft beslist om de toetredingssteun te verminderen, wat toont dat men er niet meer in gelooft. Anderzijds hebben beide partijen schrik om de stekker er definitief uit te trekken.
Waarom?
LESAGE: Het is symbolisch erg belangrijk. Iedereen zou dat interpreteren als een definitieve, onherstelbare breuk. Het verandert niet veel aan de actuele situatie, maar het zou een duidelijk signaal zijn dat er definitief iets kapot is. Dat is niet evident.
Wat staat er voor beide partijen op het spel?
LESAGE: Bij Turkije speelt er een verlatingsangst, onder meer op economisch vlak. De EU is zijn belangrijkste handelspartner. Er moeten in beide richtingen vlotte handel en investeringen kunnen blijven gebeuren. Het is niet de bedoeling dat in het zakenleven wantrouwen ontstaat door een diplomatieke spanningen. Daarnaast hoedt Turkije zich voor de grote confrontatie met de Europese Unie. Turkije probeert om goede relaties met zowel de Europese Unie, als met de individuele lidstaten te behouden en te herstellen
Na de grote ruzies van vorig jaar, naar aanleiding van het referendum (over een grondwetswijziging die de Turkse president meer macht geeft, nvdr), heeft Turkije bijvoorbeeld toenadering gezocht tot de Duitse minister van Buitenlandse Zaken. Beide landen hebben duidelijk de wil uitgesproken om de brokken te lijmen. Met Nederland is een ook een poging geweest, maar die is stukgelopen.
Dit is geen goede zaak voor de vertrouwelijkheid van de militaire technologie en strategie van de NAVO.
De Europese Unie is op haar beurt oplettend dat de meerderheid van de Turkse bevolking Europa niet op elk vlak de rug toekeert. Ook op strategisch vlak komt Turkije los van het westen, de Verenigde Staten en de NAVO. Er wordt meer met Rusland wordt samengewerkt, onder andere – maar niet enkel – over Syrië.
Op welk vlak werken ze nog samen?
LESAGE: Turkije, een belangrijke NAVO-speler, heeft een grote aankoop van Russische luchtafweerrakketten gedaan om het eigen luchtruim te beschermen. Voor de NAVO is dat politiek en strategisch een zeer groot probleem. Door dit – erg belangrijk – materiaal in Rusland te kopen, wordt niet enkel de Russische wapenindustrie versterkt: je brengt ook Russisch materiaal en eventueel Russische technici in het NAVO-systeem. Dat is geen goede zaak voor de compatibiliteit en vertrouwelijkheid van de militaire technologie en strategie van de NAVO.
Welke boodschap verwacht u dat de EU-landen aan Turkije zullen geven?
LESAGE: Ze hebben nu al gezegd dat ze Zuid-Cyprus door dik en dun steunen. Die toestand is nu een crisis bovenop alle andere. Turkije zal zeggen dat de EU een gedoogbeleid voert tegenover de PKK, Europa zal op haar beurt zeggen dat het almaar slechter gaat met de mensenrechtenschendingen en de rechtstaat in Turkije.
Het signaal dat beide kanten het anders willen doen, is er niet. In Europa zie je daar weinig aanzet toe, ook omdat het bij de pers en publieke opinie zeer slecht zou liggen. Het moet ook politiek en electoraal lonen om toenadering te beginnen zoeken en dat is nu minder dan ooit het geval.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
