‘Trump-supporters zijn niet slim genoeg om te beseffen dat ze dom zijn’

'Hersenscans wijzen uit dat conservatieven eerder schrikken van luide geluiden en schokkende beelden dan progressieven.' © GettyImages

Geen presidentskandidaat die zo schoffeert zonder aan populariteit te verliezen dan Donald Trump. Hoe grover zijn uitspraken, hoe meer applaus van zijn aanhang. Neurowetenschapper Bobby Azarian onderzoekt waarom The Donald can do no wrong.

Geen mens had verwacht dat hij zo ver zou raken. Toch bestaat de kans dat Donald Trump de volgende president van de Verenigde Staten wordt. Wat hij ook doet, zijn aanhangers vinden hem geweldig. Over de redenen breekt de halve wereld zich het hoofd. Wat is dat toch met die Trump-supporters? Ook neurowetenschapper Bobby Azarian uit Washington houdt zich bezig met de vraag wat mensen bezielt om te geloven in de Republikeinse brulaap. Azarian is verbonden aan de George Mason-universiteit in Virginia en publiceert onder meer in The New York Times, Scientific American en Psychology Today.

Een van uw conclusies is dat Trump-aanhangers niet alleen onwetend zijn, maar dat ze dat niet eens beseffen. Is het nodig om dat te benadrukken? U sterkt hen alleen maar in hun rancune.

BOBBY AZARIAN: Met Trump-supporters bedoel ik niet alle rechts-conservatieve of Republikeinse stemmers. Er zijn heel wat Republikeinen die Trump vreselijk vinden. Maar hardcore Trump-loyalisten zijn geen doorsnee-Republikeinen. Ze kennen alle beledigende, zwart-witte uitspraken van Trump en ze gaan er volledig in mee, zonder er ook maar bij stil te staan. Dat ze dom zijn, concludeer ik uit het Dunning-Kruger-effect: verschillende studies wijzen uit dat mensen met een gebrek aan kennis van bepaalde zaken vaak een cognitieve vooringenomenheid bezitten die hen belemmert in te zien dat ze er geen verstand van hebben. Dat verklaart waarom andere, gerenommeerde Republikeinse politici de mening van een Trump-aanhanger niet kunnen veranderen.

In plaats van Trump-fans dom te noemen, zou ik ze ook met empathie kunnen omschrijven. Maar de harde kern is zelf niet zachtzinnig. Ze nemen geen blad voor de mond, beledigen anderen en gaan een knokpartij zeker niet uit de weg. Het is niet eenvoudig om empathie voor hen te voelen. Ik denk ook niet dat ze zich minder beledigd zouden voelen als ik medelijden met ze zou hebben.

AZARIAN: Klopt. Wel relatief nieuw is wat men de Terror Management Theory noemt: als je maar genoeg inspeelt op de aangeboren doodsangst van mensen, zullen die zich steeds negatiever opstellen tegenover iedereen die hun veiligheid bedreigt en zullen ze zich meer verwant voelen met personen uit hun eigen leefwereld. Dat resulteert vaak in rechts stemgedrag. Daaromtrent zijn onlangs proeven gedaan met studenten. Sommigen moesten iets schrijven over de dood – hoe keken ze tegen de dood aan en hoe dachten ze dat ze zelf zouden sterven? Een tweede groep mocht over een ander onderwerp schrijven. Daarna vroegen ze aan die studenten om hun steun voor een aantal presidentskandidaten te beoordelen. Toen bleek dat degenen die net daarvoor iets over de dood hadden geschreven eerder naar Trump neigden dan degenen die over iets anders hadden geschreven.

Bovendien blijkt dat conservatieve breinen op fysiologisch en neurologisch vlak sterker reageren op dreiging dan progressievere geesten. Hersenscans wijzen uit dat ze eerder schrikken van luide geluiden en schokkende beelden dan progressieven. Iemand als Trump speelt daar perfect op in. Door constant de dreiging in de wereld te benadrukken, zal het conservatieve brein meer openstaan voor grove en beledigende uitspraken die bepaalde bevolkingsgroepen viseren.

Onoverwinnelijk

Trump bood onlangs publiekelijk zijn excuses aan voor zijn beledigingen. Wat vindt zijn aanhang daarvan?

AZARIAN: Hij sprak een paar dagen geleden ook plots op een mildere toon over immigratie, een onderwerp waar hij normaal gezien hard over uithaalt. Trump riep dat hij hetzelfde beleid als Obama zou hanteren, ‘maar met veel meer energie’. Waarop het publiek spontaan begon te roepen: ‘Build a wall!’ Trump stond erbij en keek bijna bedremmeld. Dat was kennelijk niet waarop hij had gehoopt. Hij kon niet anders dan bevestigen dat die muur er inderdaad zou komen, alsof hij gedwongen werd door zijn aanhangers. Trump is bulletproof als het aankomt op negatieve uitspraken. Maar zodra hij een andere toon aanslaat, pikken zijn kiezers dat niet.

Zal Trumps ‘zachtere’ aanpak hem stemmen kosten?

AZARIAN: Angst zaaien is zijn kracht. Hij is een meester in het voeden van de onzekerheid die er heerst over de nationale veiligheid. Zolang hij dat blijft doen, zullen zijn aanhangers hem trouw blijven en lijkt hij onoverwinnelijk. Het effect van de angst wordt trouwens nog groter als er werkelijk iets bedreigends gebeurt, zoals een terreuraanslag. De afgelopen maanden is het allesbehalve rustig geweest in de VS. We hebben veel schietpartijen meegemaakt, en die spelen zonder meer in het voordeel van Trump. Indien nieuwe aanslagen tot aan de verkiezingen uitblijven, vermoed ik dat hij geen nieuwe stemmen zal winnen en zelfs mensen zal verliezen die op dit moment twijfelen.

En als er wél aanslagen plaatsvinden?

AZARIAN: Een aanslag net voor de verkiezingen zou weleens over het presidentschap kunnen beslissen. Het klinkt misschien paranoïde, maar ik maak me zorgen dat, net om die reden, iemand kort voor de verkiezingen een aanslag zou kunnen orkestreren. Ik vraag me af in hoeverre Trump dat zelf beseft. Hij weet dat hij scoort door de angst voor terrorisme aan te wakkeren. Daarom noemde hij Obama de stichter van de IS op het moment dat zijn populariteit terugliep. Hoe ridicuul het ook klinkt, het had wel effect. Voor veel mensen is het een beangstigende gedachte dat net de president, de man die de veiligheid moet garanderen, de IS heeft opgericht.

Bange, boze mensen

Op Twitter verkondigde Trump dat zijn IQ een van de hoogste was. Wat denkt u?

AZARIAN: Dat zijn intelligentie beperkt is. Hij is in elk geval wél een succesvolle zakenman. Winnen gaat voor hem boven alles. Op dat vlak is hij behoorlijk slim, het is hem tenslotte gelukt om alle andere Republikeinse kandidaten te verslaan. Winnen is zijn mantra. Tegelijk zegt hij ongelooflijk domme dingen als ‘Ik praat met mezelf omdat ik een heel goed brein heb’. Hij is vooral intelligent omdat hij sluw is. Hij weet donders goed hoe hij mensen kan manipuleren. Maar het ontbreekt hem aan de rationele, logische intelligentie die je wel bij Obama vindt. Ik hoopte dat Trump zijn angstboodschappen alleen zou gebruiken om zijn Republikeinse rivalen te verslaan en dat hij gas zou terugnemen zodra hij presidentskandidaat werd. Dat deed hij dus niet. Misschien test hij momenteel uit wat het geeft als hij zich milder opstelt, maar tot zover lijkt het erop dat hij niet zal kunnen overleven met een gematigder aanpak.

Maakt hij volgens u werkelijk kans om te winnen?

AZARIAN: Alles is mogelijk. Niemand geloofde dat hij het tot de Republikeinse kandidaat zou schoppen. We hebben hem allemaal onderschat. Door de grote sociale ongelijkheid zijn er veel bange, boze mensen in de VS. Trump spreekt hun taal. Daarnaast is het wantrouwen tegenover Hillary enorm, een groot deel van de kiezers (bijna 70 procent, nvdr) denkt dat ze onbetrouwbaar is. De e-mailaffaire zal haar veel stemmen kosten. Ik ken genoeg mensen die in plaats van Hillary nu voor Gary Johnson van de Libertaire Partij zullen stemmen. Vraag is hoeveel schandalen er nog via Hillary’s e-mails naar boven zullen komen. Het is goed mogelijk dat men daar bewust mee wacht tot het juiste moment. Indien dat inderdaad zo is, of als er nieuwe aanslagen plaatsvinden, dan is de kans reëel dat Trump president zal worden.

Zal u dan ook vluchten naar Canada, zoals anderen die niet onder Trumps bestuur willen leven?

AZARIAN: Ik denk dat het dan juist interessant zou worden om in Washington D.C. te blijven en te zien hoe alles evolueert. Trump is in staat om mensen, zoals een aantal journalisten met wie hij problemen heeft, voor de rechter te slepen als hij eenmaal aan het roer staat. Ofwel kom ik straks zelf in de problemen, ofwel zal ik de komende vier jaar veel onderzoekswerk hebben. Feit is dat Amerika nog nooit zo gepolariseerd is geweest als nu. Als Trump niet wint, zullen zijn aanhangers hem trouw blijven, en zal de Hillary-haat blijven bestaan. We leven momenteel in één groot sociaal en psychologisch experiment. Hopelijk eindigt het niet in een catastrofe.

DOOR JOANIE DE RIJKE

‘De Amerikanen leven in een sociaal en psychologisch experiment.’

‘Een aanslag net voor de verkiezingen zou weleens over het presidentschap kunnen beslissen.’

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content