Thomas Friedman: ‘De slachtoffers van het politiek-correcte denken hielpen Trump in het Witte Huis’

© Reuters
Lacroix en Christian Makarian Alexis journalist Le Vif/Express

Thomas Friedman, drievoudig Pulitzerwinnaar en columnist voor The New York Times, ontcijfert de opkomst van Donald Trump en raadt een frontale aanval af. Zijn laatste boek, “Thank You For Being Late: An Optimist’s Guide to Thriving in the Age of Accelerations” is een uitnodiging om de tijd te nemen tegenover de wereld die op hol slaat.

Friedman: ‘Ik kan dat inderdaad uitleggen. In mijn generatie was blank geboren worden in Amerika een garantie op succes. Er waren heel veel jobs en de lonen gingen voortdurend omhoog: een echte boost voor de middenklasse. Tegelijkertijd bracht de automatisering jobs voor hoogopgeleiden voort, rechtstreeks verbonden met universiteitsopleidingen: de technologie voedde de sociale promotie. Resultaat, iedereen kon schulden maken, van zijn kredietkaart profiteren, één of meerdere woningen kopen, de toekomst in termen van continue groei zien. De volledige werkklasse genoot van dat systeem, in het bijzonder gekwalificeerde arbeiders en technici, zodat de hele maatschappij opgebouwd was rond dat vertrouwen in de vooruitgang en de voorspoed.

Zodra de eerste tekenen van vertraging verschenen, met een daling van de activiteit en de sluiting van de fabrieken tegenover de wereldconcurrentie, ontwikkelde het systeem schaamlappen om het verlies aan inkomsten te compenseren door bijvoorbeeld nieuwe jobs aan vrouwen en nieuwe kredietvormen te bieden om de inkomstenverliezen te compenseren. Daarna oogstten we wat we zaaiden op financieel vlak, terwijl de digitale revolutie zich in stilte voltooide. 2007 werd een cruciaal jaar met de ontwikkeling van de iPhone, Facebook, Twitter, YouTube, Kindle, Android en vele andere innovaties. Het is een ongelofelijke, nooit eerder geziene technologische kloof. Plots ontdekten we dat om het even welke job een verhoogde technologische last, digitale kennis en nieuwe investeringen eist.’

Het zijn niet de enige veranderingen…

Op korte tijd hebben we zonder het te beseffen een wereld gecreëerd waarin de basisjobs vernietigd werden en de hoop op een betere job verdween.

Friedman: ‘Absoluut, hetzelfde jaar kwam China bij de Wereldhandelsorganisatie en kreeg het daardoor toegang tot de wereldmarkten. De Chinese bedrijven waren dus in een positie om jobs van gemiddeld kwalificatieniveau op te slorpen nadat ze de laagopgeleide sectoren hadden opgeslokt. Op korte tijd hebben we zonder het te beseffen een wereld gecreëerd waarin de basisjobs vernietigd werden en de hoop op een betere job verdween. Het gevoel van onbehagen bij de middenklasse, die tussen twee vuren staat, komt voort uit de verkleining van hun sociale horizon, zowel naar boven als naar beneden. Bovendien zitten die categorieën verstrikt in woon- en consumptiekredieten en zijn ze daardoor veroordeeld tot stilstand.’

De schok van 2007 is dus de rechtstreekse aanleiding van het Trumpisme? Behalve dat Amerika in tussentijd Obama verkoos…

Friedman: ‘Woedde, wrok, frustratie, pessimisme: dat kwam allemaal samen om een laatste hoop te verwekken, dat van een echte door Barack Obama belichaamde verandering. Hij kon echter onmogelijk aan een dergelijke verwachting voldoen. Daar voegde hij nog zijn eigen fouten aan toe door Amerika naar andere wegen te leiden. Nadien werd de verkiezing van Trump gekenmerkt door de wil om de controle te hernemen over het lot van het land. Dat is niet per se specifiek voor de Amerikanen: volgens mij maken de brexit, Trump en Marine Le Pen deel uit van hetzelfde fenomeen. ‘

Kunnen we ook zeggen dat veel Amerikanen die Trump steunen hun afwijzing van een wereld wilden uitdrukken die, zoals u getoond heeft, elke dag wat platter wordt?

Friedman: ‘Vanuit Gods standpunt lijkt het globaliseringsproces honderden miljoenen mensen op de wereld uit de armoede te trekken, aan een ongeziene snelheid. Denk aan de Chinezen, de Indiërs die geen honger meer lijden… Maar tegelijkertijd vlakte die algemene beweging lonen af van miljoenen mensen uit Groot-Brittannië, Frankrijk of de Verenigde Staten.’

Waarom hebben we dat niet gezien?

Friedman: ‘Dat is een geduchte vraag. Er werden zeer hoge lonen en zeer hoopopgeleide jobs gecreëerd. De personen die bovenaan de sociale piramide stonden, waren dolgelukkig. Ze hadden geen enkele reden om te kijken naar wat onder hen gebeurde. Omgekeerd werd het succes van Trump niet als choquerend ervaren omdat het voortkwam uit veranderingen die zeer snel plaatsvonden; de meeste mensen werden verrast. Trump zei, en ik herinner me het nog zeer goed, dat hij zeer gelukkig was met zijn lot! Collectief namen de mensen hem zijn drang om zich te verrijken helemaal niet kwalijk. ‘

Was er ook een culturele factor?

Je moet Trump geen dienst bewijzen door hem frontaal aan te vallen, want hij voedt zich met de heftigheid van zijn tegenstanders.

Friedman: Absoluut, en die was ook doorslaggevend – misschien zelfs doorslaggevender dan de economische factor. Ik was getuige van een tafereel die de tirannie van het “politiek correcte” weergeeft. Het was twee jaar geleden op de universiteit van Yale. De decaan sprak een opvallende waarschuwing uit tegen de kleurrijke en vindingrijke vermommingen en maskers van de studenten: “Let erop dat uw vermommingen niemand voor het hoofd stoten, noch de Latino’s, noch de Afro-Amerikanen, noch de vrouwen, noch de homoseksuelen…” Het was een toppunt van “politiek correct”! Die anekdote is veelzeggend en verklaart volgens mij de verwerping in heel Amerika van die doctrines.’

Wat bedoelt u daarmee?

Friedman: ‘Het “politiek correcte” getuigde op een bepaald moment van zo’n vijandigheid en populaire verontwaardiging dat een groot deel van de toetreding tot het Trumpisme kan gezien worden als de wil om komaf te maken met die verlammende bevelen en erg domme verboden. Gedurende heel mijn carrière heb ik personen moeten interviewen die zich vernederd voelden en die wilden reageren op dat gevoel van vernedering. En de slachtoffers van het “politiek correcte” voelden zich ook vernederd. Hun grote woedde bracht uiteindelijk Trump naar het Witte Huis.’

Voelt u zich een deel uit van die elite die heftig verworpen wordt ?

Wat me verontrust, is die verleiding om alles neer te gooien, de bestaande evenwichten te breken en alles te laten ontploffen.

Friedman: ‘Zeer goede vraag ! Ik heb me nooit gevoeld als een voorbeeld van political correctness ! En aan linkerzijde zijn ze niet zo fan… Aan de rechterkant eigenlijk ook niet. Wat mijn geschiedenis van de globalisering betreft zijn er enerzijds stellingen die me toegeschreven worden en anderzijds wat ik echt schreef.’

Kunt u wat preciezer zijn?

Friedman: ‘Ik verdedigde de stelling dat de mondialisering zowel een mooie als een donkere kant heeft. Ik heb in de mondialisering het samenkomen van diep democratische en enorm autoritaire drijfveren proberen te vinden en een volledig hoofdstuk van mijn boek is gewijd aan de backlash van de mondialisering, aan de omkering van het proces. Het is, nog eens, niet omdat je als journalist of essayist fenomenen beschrijft, dat je er per se de advocaat van wordt! De analyse is nooit een pleidooi.’

Hoe ziet u de scheiding tussen de “web people” en de “wall people”, tussen zij die alsmaar meer mondialisering willen en zij die grenzen eisen?

Thomas Friedman: 'De slachtoffers van het politiek-correcte denken hielpen Trump in het Witte Huis'
© AFP

Friedman: ‘Wat verontrustend is, is die vloedgolf die ik in het Trumpisme of de keuze voor de brexit vaststel en die ik zou samenvatten met de slogan: ” Fuck it, don’t fix it !”. Wat me verontrust, is die verleiding om alles neer te gooien, de bestaande evenwichten te breken en alles te laten ontploffen. Exit hervorming en hallo revolutie… Maar elke keer hoor je holle woorden en proberen we niets meer te herstellen of geduldige en rustige hervormingen door te voeren, die tijd vragen. We worden in een vereenvoudigende roes meegesleurd… Alsof het leven Twitter probeert na te doen. Trump is de man bij uitstek van die gigantische nabootsing. Ik denk dat de web people zullen winnen, want in een verbonden wereld slaat ontkoppeling op niets.’

Hoe denkt u dat het Trump-systeem op middellange termijn zal evolueren? Gaan we naar een massale desillusie?

Als commentator moet ik toegeven dat sommige dingen waar zijn, ook al is het Trump die ze zegt. Dat is zo.

Friedman: ‘Opgelet, die man heeft geen ideologische ruggengraat: ik herinner de Amerikaanse linkerzijde daar graag aan… Als dat voor hem nuttig kan zijn, kan hij zijn standpunten herbeschouwen, zonder enkel taboe. Niets zal hem stoppen. Dat zou scenario 1 zijn: een nieuwe koers. Het tweede scenario is dat Trump zich niet zou verbeteren. Dan zou de terugslag streng zijn! Als commentator moet ik toegeven dat sommige dingen waar zijn, ook al is het Trump die ze zegt. Dat is zo. We hebben inderdaad een handelsprobleem met China. En het is niet minder juist dat we alle ellende van de wereld niet kunnen opvangen. En de islam moet wel degelijk de uitdaging van het pluralisme aangaan, waarom moeten we dat ontkennen? Een commentator die die feiten zou ontkennen onder het voorwendsel dat Trump ze zou kunnen uitbuiten zou de verkeerde weg nemen. Na de verkiezing van Barack Obama in 2008 maakte ik zelf een inschattingsfout: ik schreef dat de Amerikaanse Burgeroorlog eindelijk over was. Ik heb daar spijt van, dat was ongepast. Dat maakt me vandaag zeer voorzichtig ten opzichte van Trump: je moet hem geen dienst bewijzen door hem frontaal aan te vallen, want hij voedt zich met de heftigheid van zijn tegenstanders. Zo is hem “hitleriseren” bijvoorbeeld erg dom: we moeten het hoofd koel houden! Laat ons nederig zijn en ons niet slimmer dan de geschiedenis wanen.’

Thank You For Being Late: An Optimist’s Guide to Thriving in the Age of Accelerations, Thomas Friedman.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content