Met nog tien dagen te gaan nadert de deadline van de brexit met rasse schreden. De verschillende pistes die Brits premier Theresa May kan bewandelen, lijken stuk voor stuk doodlopende straatjes.
Maandag bepaalde de voorzitter van het Britse parlement John Bercow dat eerste minister Theresa May haar akkoord met de Europese Unie enkel opnieuw mag voorleggen indien de inhoud substantieel anders is dan de twee vorige keren. De opinie van Bercow werd positief onthaald door de brexiteers binnen de Conservatieve partij omdat het de kans op een harde uitstap zonder akkoord aanzienlijk vergroot.
Het is momenteel nog onduidelijk of May woensdag in Westminster een aangepaste versie zal voorleggen. De premier onderhandelde de afgelopen dagen intensief met de Noord-Ierse Unionisten opdat ze haar akkoord alsnog zouden steunen. Toch zullen de tien parlementsleden van de DUP niet volstaan, aangezien May bij de vorige ronde 149 stemmen tekortkwam. De premier moet hoe dan ook op zoek naar 75 parlementsleden die met het oog op een harde brexit alsnog hun kar willen keren.
De Labourpartij blijft intussen pleiten om heel het Verenigd Koninkrijk in de Europese douane-unie te houden. Dat zou het probleem van de backstop, het struikelblok in het Britse parlement, meteen oplossen omdat er in een douane-unie geen grenscontroles nodig zijn aan de Noord-Ierse grens. Probleem is echter dat het Verenigd Koninkrijk in dat scenario geen zelfstandig handelsbeleid kan voeren, waarmee het zich volgens de brexiteers voorgoed zou onderwerpen aan ‘het dictaat van Brussel’.
De verschillende partijen in het Britse parlement zijn omwille van zowel inhoudelijke als electoraal-strategische redenen nog steeds niet bereid om Mays akkoord goed te keuren.
Vervroegde verkiezingen?
Kortom, de verschillende partijen in het Britse parlement zijn omwille van zowel inhoudelijke als electoraal-strategische redenen nog steeds niet bereid om Mays akkoord goed te keuren. De eerste minister moet dus op zoek naar alternatieve scenario’s die een harde brexit kunnen voorkomen. Vorige week besloot het Britse parlement namelijk dat het Verenigd Koninkrijk de Unie nooit mag verlaten zonder een akkoord.
May kan momenteel verschillende kanten uit. Ze kan voor een tweede keer vervroegde verkiezingen uitschrijven om haar positie in het Britse parlement opnieuw te versterken. In de peilingen doet haar partij het momenteel erg goed, en dat in tegenstelling tot de sociaaldemocraten. Probleem is dat May daar slechte ervaringen mee heeft. In 2017 organiseerde ze ook een vervroegde verkiezing om haar goede uitgangspositie te verzilveren. Maar Labourleider Jeremy Corbyn knokte zich toen met succes opnieuw in de strijd, waardoor May er berooid vanaf kwam. De kans dat May zichzelf opnieuw voor de leeuwen gooit, lijkt daarom bijzonder klein.
Kort uitstel?
Daarnaast, en waarschijnlijker, kan May op de Europese top van aanstaande donderdag vragen om de brexitdatum uit te stellen. Er liggen verschillende pistes op tafel, namelijk een kort uitstel van drie maanden, een langer uitstel van negen maanden met referendum over Mays akkoord, en een lang uitstel van 21 maanden. Probleem is dat alle pistes op bezwaren stuiten bij de Europese lidstaten én in het Britse parlement.
Een kort uitstel van drie maanden dient in de eerste plaats vooral om een harde brexit te vermijden. Maar het probleem is dat het weinig perspectief biedt op een echte doorbraak. De Unie wil geen toegevingen meer doen over de inhoud van het terugtrekkingsakkoord, wat betekent dat de verdeeldheid in het Britse parlement ongewijzigd blijft. Vanuit die optiek twijfelt de Europese Unie of het zo’n kort uitstel überhaupt wel wil verlenen. Kiest Brussel niet liever voor de korte pijn, zeker nu steeds meer bedrijven het onzekere klimaat grondig beu geraken?
Negen maanden uitstel met referendum
Daarnaast kan het Britse parlement binnenkort eventueel stemmen over een amendement van twee Labourleden Peter Kyle en Graham Wilson. Dat voorziet een uitstel van de brexitdatum van negen maanden om een raadgevend referendum over Mays akkoord te organiseren. Op basis van die uitslag zou het parlement Mays akkoord met de Europese Unie al dan niet goedkeuren.
Toch zijn er zowel praktische als inhoudelijke bezwaren. Het Britse parlement kan enkel over het amendement Kyle-Wilson stemmen indien Mays deal woensdag in gewijzigde vorm voor het parlement verschijnt. Ook is het onduidelijk of het amendement wel op voldoende steun kan rekenen in het Britse parlement. De harde brexiteers zijn uitstel en een tweede referendum alleszins niet erg genegen. Vervolgens moeten de 27 lidstaten het uitstel van negen maanden goedkeuren vanuit het geloof dat deze piste in tegenstelling tot een korter uitstel wél een doorbraak kan forceren.
21 maanden?
Ten slotte is er ook een nog langer uitstel mogelijk. De Europese Commissie stelde enkele weken geleden voor om het ganse proces met 21 maanden uit te stellen. Ook May heeft er al mee gedreigd om dat te vragen indien het Britse parlement haar voorstel een derde maal verwerpt. Dat zou de Britse politiek alleszins de tijd moeten geven om een politieke oplossing te vinden over de manier waarop ze de Unie dan wel willen verlaten. De Unie verwacht wel een duidelijk stappenplan waarin de Britse regering uitlegt hoe het tot zo’n oplossing wil komen, zoals nieuwe verkiezingen of een tweede referendum.
Maar ook die piste stuit momenteel op enkele bezwaren. Omdat de conservatieve brexiteers vinden dat de uitslag van het referendum met een lang uitstel niet gerespecteerd wordt, dreigen ze ermee hun partij te verlaten. Dat zou het einde betekenen van Mays premierschap en naar alle waarschijnlijkheid resulteren in nieuwe verkiezingen.
Bovendien vereist een lang uitstel dat het Verenigd Koninkrijk moét deelnemen aan de Europese verkiezingen. Zoiets is gezien het politieke klimaat quasi ondenkbaar. Eerst en vooral vrezen enkele Europese politieke partijen dat een Britse deelname een relatief verlies zou betekenen. De Europese christendemocraten en liberalen hebben namelijk amper tot geen vertegenwoordigers uit het Verenigd Koninkrijk.
De sociaaldemocraten en de Europese conservatieven zouden daarentegen wel kunnen profiteren van Britse deelname aan de Europese stembusgang. Volgens de meest recente peilingen zouden de Labourpartij en de Conservatieven elks 25 zetels behalen, respectievelijk een stijging van vijf en zes zetels ten opzichte van de vorige Europese verkiezingen. Het hoeft niet te verbazen dat christendemocratische en liberale regeringen een Britse deelname daarom niet zien zitten.
Elke piste die May nog kan bewandelen, stoot op fundamentele bezwaren in zowel het Britse parlement als in Brussel.
Doodlopende straatjes?
De stand van zaken maakt het tien dagen voor de afgrond erg onzeker hoe de brexit verder zal evolueren. Elke piste die May nog kan bewandelen, stoot op fundamentele bezwaren in zowel het Britse parlement als in Brussel. Weigert de Europese Unie lang uitstel omdat het Verenigd Koninkrijk geen coherent stappenplan kan voorleggen, dan volgen waarschijnlijk nieuwe verkiezingen. In dat geval is er minstens opnieuw uitstel van enkele maanden nodig om dat georganiseerd te krijgen.
Anderzijds is het ook mogelijk dat het Britse parlement tegen de achtergrond van een dreigende harde brexit zal stemmen om simpelweg in de Europese Unie te blijven. Het Europees Hof van Justitie oordeelde begin december vorig jaar dat het Verenigd Koninkrijk Artikel 50 op eigen houtje kan deactiveren. Maar in dat geval moeten de Britse parlementsleden kiezen tussen twee extreme uitersten, waarvan de uitkomst hoe dan ook voor politieke en maatschappelijke chaos zal zorgen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
