Op 13 juli is Theresa May een jaar Brits premier. Onder haar leiderschap moeten de Britten succesvol uit de Europese Unie zien te stappen. Maar wie is deze domineesdochter met een zwak voor veiligheid?
Op 2 juni 1997, bijna dag op dag twintig jaar geleden, houdt Theresa May haar eerste speech in het Britse Lagerhuis. Ze spreekt in naam van het kiesdistrict Maidenhead, een district dat nog maar net gecreëerd was.
‘Het is wellicht gepast dat Maidenhead nu vertegenwoordigd wordt door een maiden‘, grapte de conservatieve May. Tot op de dag van vandaag heeft niemand haar zitje in het district kunnen afnemen.
May groeide op in Oxfordshire, een landelijk gebied nabij Londen. Toen heette ze nog Theresa Brasier en als enig kind genoot ze een comfortabel leven. Van de privéschool ging ze meteen naar de universiteit van Oxford. Daar behaalde ze haar diploma geografie en ontmoette ze haar toekomstige man, Philip May.
Kort na de diploma-uitreiking slaat het noodlot echter toe. Haar vader, een anglicaanse dominee, komt om bij een auto-ongeluk. Een jaar later sterft ook haar moeder aan de gevolgen van multiple sclerose.
Tot op heden beroept May zich geregeld op haar verleden als domineeskind. ‘De openbare dienstverlening is een deel van wie ik ben’, is een uitspraak die haar karakteriseert. Daarbij verwijst ze niet enkel naar haar vader, maar ook naar haar grootvader, die soldaat was bij het Britse leger.
Twintig jaar lang zal ze in de banksector werken, net als haar echtgenoot. Aanvankelijk moet ze enkele keren het onderspit delven bij verkiezingen, maar in 1997 mag May eindelijk aanschuiven bij de parlementsleden in Westminster.
De openbare dienstverlening is een deel van wie ik ben.
De nasty party
Theresa May wordt meestal ingedeeld bij de ‘zachte’ vleugel van de Tories, eerder sociaal voelend dan hardvochtig. Doorheen de jaren evolueert bijvoorbeeld haar mening over het homohuwelijk en -adoptie van anti naar pro. Gelijke kansen en behandeling voor iedereen plaatst ze bovenaan haar agenda.
In haar eerste jaren als parlementslid, wanneer de populaire Labour-premier Tony Blair de derde weg predikt, bekommert ze zich om de perceptie van haar Conservatieve partij.
‘Jullie weten hoe sommige mensen ons noemen: de nasty party‘, zegt ze op een partijcongres in 2002. ‘We kunnen de mensen overtuigen enkel overtuigen door niet langer aan gladde moralisering te doen, door niet langer hypocriet met een opgeheven vingertje te zwaaien.’
‘Hoe kunnen we werkelijk beweren dat we de partij van Groot-Brittannië zijn, wanneer we Groot-Brittannië niet werkelijk vertegenwoordigen in onze partij?’, voegt ze daaraan toe. Toch zou het nog tot 2010 duren tot er opnieuw een conservatieve premier aan de macht komt. Die heet dan David Cameron – Theresa May wordt zijn minister voor Binnenlandse Zaken.
Die functie zal ze uitoefenen tot haar benoeming als premier in 2016. Dat maakt haar meteen de langst zittende minister van Binnenlandse Zaken sinds 1892.
In deze hoedanigheid komen haar diepste bekommernissen naar boven: immigratie en, nog belangrijker, veiligheid. ‘Onze straten zijn wanordelijke en angstaanjagende plekken geworden’, zei ze nog in die befaamde speech uit 2002.
Aanvankelijk beloofde ze een betere balans tussen veiligheid en bepaalde rechten, zoals privacy. Bij haar aantreden als minister zei ze dat de vorige regering ‘verkeerd’ handelde en vele mensen ‘vervreemd heeft’ door te weinig in te zetten op ‘gemeenschapscohesie en participatie’.
Even doorspoelen naar de electorale campagne dit jaar. Luttele dagen voor de verkiezingsdag spreekt ze een publiek toe over maatregelen tegen vermoedelijke terroristen, voor wie er te weinig bewijslast is om ze aan te klagen. ‘Wanneer mensenrechten ons belemmeren om deze dingen uit te voeren, dan zullen we die wetten veranderen’, kondigt ze aan.
Hoe kunnen we werkelijk beweren dat we de partij van Groot-Brittannië zijn, wanneer we Groot-Brittannië niet werkelijk vertegenwoordigen in onze partij?
‘Brexit betekent brexit’
Wellicht zorgden ettelijke terroristische aanslagen tijdens haar periode als minister en premier voor een verharding van haar ideeën over veiligheid. May zou – eerder dan vanuit een of andere ideologie – vanuit haar moraliteit redeneren, aldus Guardian-columniste Gaby Hinsliff. ‘Ze heeft een heel persoonlijk gevoel voor goed of fout.’
De politieke aardverschuiving die haar carrière voorgoed zal veranderen is echter het referendum van 23 juni 2016. Met een miniem verschil beslissen de Britten om uit de Europese Unie te stappen, een sprong in het diepe voor het Verenigd Koninkrijk. ‘Onzekerheid is gevaarlijk’, had May nog gezegd op een partijcongres in 1995.
Het paradoxale van Mays werk is dat ze een brexit in goede banen moet leiden die ze nota bene zelf niet gewild heeft. Zelfs tijdens de brexitcampagne haalde ze haar ultieme stokpaardje boven: veiligheid. ‘Er zijn goede veiligheidsredenen om in de Europese Unie te blijven’, zei ze. ‘Zoals de Europese aanhoudingsbevelen.’
Maar de Leavers wonnen het referendum, premier Cameron stapte op en het Verenigd Koninkrijk kreeg zesentwintig jaar na Margaret Thatcher opnieuw een vrouwelijke eerste minister. May besluit het beste te maken van de brexit.
‘Dit het moment voor onze generatie’, zegt ze in 2016. Our generation’s moment. De ontkoppeling van de Europese Unie en het vrij verkeer van personen en goederen is het doel. ‘Brexit betekent brexit’, is een tautologie die haar blijft achtervolgen. ‘En we gaan er een succes van maken.’
Brexit betekent brexit en we gaan er een succes van maken.
Maar premier May heeft geen uitgesproken mandaat van de bevolking en beschikt slechts over een krappe meerderheid in het Lagerhuis. Op een zeer gunstig moment in de peilingen besluit ze vervroegde verkiezingen uit te schrijven in 2017 – iets wat ze eerder geweigerd had.
Maar tijdens de campagne verliest May aan populariteit. Labour-voorzitter Jeremy Corbyn steelt de show. Een bocht van 180 graden over een beleidsmaatregel, weinig flatterend de dementiebelasting genoemd, en vooral haar monotone en ongeïnspireerde campagneretoriek vernietigen haar comfortabele voorsprong in de polls.
In plaats van een uitgebreide meerderheid, krijgt ze een verkleinde. Noodgedwongen stapt ze in een samenwerkingsverband met de DUP, de Noord-Ierse conservatieven.
De brand in de Grenfelltoren te Londen, waarbij minstens tachtig doden vallen, doet haar leiderschap nogmaals wankelen. Volgens sommigen is het feit dat er geen waardige opvolger klaarstaat de enige reden dat ze nog premier is.
Maar voorlopig blijft Theresa May op post. De domineesdochter moet de Britten leiden in een behouden uittocht uit de Europese Unie. Tegelijk wil ze de sociale zekerheid saneren en extra banen creëren. Bij de bevolking kan ze al bij al op beperkte steun rekenen. Het valt nog te bezien of ze haar mantra van de voorbije verkiezingscampagne in de praktijk kan brengen, zijnde ‘strong and stable leadership‘.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
