David Remnick, hoofdredacteur van het toonaangevende blad The New Yorker en auteur van een opmerkelijke Obama-biografie, maakt zich op voor vier moeilijke jaren. ‘Is dit een nieuwe kans? Misschien bestaat de kerstman ook wel echt.’
Tijdens de verkiezingsnacht waarschuwde u er in een emotionele oproep voor dat de overwinning van Donald Trump het fascisme kan inluiden in Amerika. Is het al zover?
DAVID REMNICK: Nee. Ik geloof nog altijd dat het fascisme in Amerika geen kans maakt, maar dat we er toch alles aan moeten doen om het te voorkomen. Dat was mijn boodschap. Wat mij vooral zorgen baart, is Trumps manifeste gebrek aan trouw aan de grondwet. Hij denkt dat hij de vrije meningsuiting met de voeten mag treden, hij veracht de pers, hij wil demonstranten die de vlag verbranden bestraffen en immigranten met een andere etnische afkomst buiten de grenzen houden. Hij heeft slechte adviseurs benoemd en liegt er zonder ophouden op los. Je kunt alleen maar hópen dat al die dingen op een miraculeuze manier veranderen zodra hij president is.
Trump stuurt tegenstrijdige signalen uit. De ene dag belooft hij het land te verenigen, de andere stelt hij Stephen Bannon aan als strateeg, een man die de superioriteit van het blanke ras vooropstelt. Wat mogen we dan van zijn kabinet verwachten?
REMNICK:Het klopt dat Trump ideologisch niet consequent is – wat trouwens niet opging voor Ronald Reagan, destijds. Toen Reagan president werd, was hij al een ervaren politicus die als gouverneur van Californië een politieke visie had. Ook als je zijn visie niet deelde, moest je toegeven dat ze duidelijk omlijnd was. Trump niet. Trump is een vastgoedondernemer en een televisievedette die even verbluft was door zijn verkiezingsoverwinning als iedereen. Ik denk dat hij zich kandidaat stelde omdat het goed zou zijn voor zijn merknaam. Zelfs als hij zou verliezen, hoopte hij op financiële voordelen en meer aanzien. Nu hij plots de presidentelect van de Verenigde Staten is, worstelt hij niet alleen met ideeën allerhande, maar ook met de verantwoordelijkheid die de functie met zich meebrengt. Hopelijk maakt de werkelijkheid van hem een president die met crisissen omkan.
Tijdens de campagne zei hij vooral dat hij jobs zou creëren. Daar kun je moeilijk tegen zijn.
REMNICK:Nee, maar het is verkeerd om de mensen de illusie te geven dat de economie van 1970 op een magische manier terugkomt, dat bijvoorbeeld kolenmijnen weer geopend kunnen worden. Dat je door protectionisme en handelsoorlogen kunt terugkeren naar een geromantiseerd economisch verleden is een illusie, en ze zal miljoenen hardwerkende mensen ontgoochelen.
Trump koppelt antidemocratische trekken aan onconventionele voorstellen. Misschien leidt zijn belofte om Poetin onbevooroordeeld tegemoet te treden wel naar nieuwe kansen in de buitenlandse politiek?
REMNICK:En misschien bestaat de kerstman ook wel echt. (nadrukkelijk:) Het probleem heeft een naam: realiteit. Het zou mooi zijn als we een stabiele, productieve relatie zouden hebben met Rusland, en het zou mooi zijn als Rusland zich niet zou mengen in onze verkiezingen. Ik zou het fantastisch vinden als Rusland niet zou binnenvallen in Oekraïne of de Baltische staten niet zou bedreigen. Maar we leven in een reëel bestaande wereld waarin Trump geconfronteerd zal worden met een Poetin die is zoals hij is. Helaas bereddert Poetin zijn zaakjes erg goed. Hij zal Trump op de proef stellen.
Wie weet hoe twee sterke mannen met elkaar omgaan? Misschien vindt Poetin wel zijn meester in Trump.
REMNICK:Ik zou niet weten waarom Trump voor Poetin meer zou zijn dan wat Lenin een polesny doerak heeft genoemd, een nuttige idioot. Om misverstanden te vermijden: Trump heeft de verkiezingen volledig wettelijk gewonnen. Tenzij er spectaculaire verkiezingsmanipulatie wordt onthuld, zullen we daarmee moeten leven.
Barack Obama geeft Trump meer advies en steun dan gebruikelijk is bij een machtsoverdracht. Waarom doet hij dat?
REMNICK: Ik denk niet dat Obama hem meer dan de gebruikelijke steun heeft gegeven. Hij gaf Trump precies zoveel raad en steun als nodig is voor een vreedzame regeringsovergang. Hij hoopt zijn opvolger tegen 20 januari te kunnen overtuigen van de draagwijdte van zijn nieuwe taak, en dat de dingen niet zo simpel zijn als Trump dat tijdens de campagne liet uitschijnen.
Obama noemde Trump voor de verkiezingen ‘uitzonderlijk ongekwalificeerd’ en ‘ongeschikt qua temperament’. Ik kan u verzekeren dat hij zich nog niet bedacht heeft. Uit mijn gesprekken met mensen in onze regering maak ik op dat élke regeringsleider die Obama tijdens zijn laatste wereldreis heeft ontmoet er net zo over denkt, van Duitsland via Peru tot in Griekenland.
Heeft de Democratische Partij zich vergist door van bij het begin de kaart van Hillary Clinton te trekken, zonder voorbehoud?
REMNICK:De vraag is of iedereen in het Clintonkamp besefte op hoeveel tegenstand ze zou stuiten. Ik denk het niet. Ze heeft niet genoeg campagne gevoerd in staten zoals Michigan, Wisconsin en Pennsylvania, dat was verkeerd van haar. Maar voor die wijsheid is het nu te laat.
Nog eens, was Clinton de verkeerde kandidate?
REMNICK:Achteraf beschouwd, ja. Vicepresident Joe Biden zou een sterke persoonlijkheid zijn geweest.
De Clintons maakten hem al snel duidelijk dat hij beter niet kon meedingen.
REMNICK:Biden heeft met staten zoals Pennsylvania, Michigan en Ohio én met de blanke arbeidersklasse een band die Clinton niet heeft. Wat ik haar verwijt – en wat haar veel schade heeft berokkend – is: vanaf een bepaald moment wisten de Clintons toch dat Hillary zich kandidaat zou stellen. Waarom hebben ze dan toch nog miljoenen dollars aan honoraria voor speeches en optredens opgestreken? Ze hadden toch moeten weten hoe grotesk dat overkomt? Dat is graaien. Ik kan er met mijn verstand niet bij.
De journalistiek staat sinds de verkiezingen zwaar onder druk. Enerzijds verspreidde Trump leugens zonder dat het hem schaadde. Anderzijds kon verzonnen nieuws, dat bijna altijd in het voordeel van Trump gemanipuleerd was, zich als een virus verspreiden.
REMNICK:Hij hoefde het fake news niet eens zelf uit te vinden. Het werd in landen als Macedonië en Georgië geproduceerd en door allerlei providers opgedist. Zoiets ondergraaft het collectieve begrip van de werkelijkheid.
Kijk, ik wil de wereld waarin er maar drie televisiestations waren en The New York Times, The Washington Post en The Wall Street Journal het nieuws domineerden helemaal niet romantiseren. Die tijd is voorbij en het internet heeft in menig opzicht een heel democratisch effect – máár het heeft ook bijwerkingen. Als op Facebook een leugen even overtuigend overkomt als een artikel in uw weekblad of in The Washington Post, dan is dat een probleem. En als ik dat telkens opnieuw like, creëer ik stap voor stap een eigen mediaal universum voor mijzelf en voor mijn vrienden. Daardoor worden we allemaal meer en meer van elkaar afgeschermd. Er ontstaan contradictorische werelden die nauwelijks nog iets met elkaar te maken hebben – en veel met ideologie en vermeende feiten. Die tendens bestond al, maar hij is tijdens deze campagne nog veel krachtiger geworden.
Wat betekent dat voor de media?
REMNICK:Dat we ons beroep nog beter, nog hardnekkiger moeten uitoefenen, zonder te klagen of te jammeren. We moeten nog meer manieren zien te vinden om gehoord te worden. We moeten de machthebbers dicht op de huid zitten, en onverbiddelijk en onverschrokken de waarheid aan het licht brengen.
Tot slot: zullen we bij de verkiezingen over vier jaar zeggen: we hebben ons vergist, die Trump was een tweede Reagan?
REMNICK:Ik wil niet dat Trump een catastrofaal slechte president wordt. Ik hoop het beste, maar ik ben ook volwassen. Opzettelijke naïviteit en gelukzalig optimisme zijn geen passende houding voor een volwassene, toch? Als burger en als journalist is het mijn taak om zo veel mogelijk druk uit te oefenen opdat die catastrofe zich niet voordoet.
DOOR HOLGER STARK; ©Der Spiegel
