Super Tuesday: de wederopstanding van Joe Biden

Joe Biden won dinsdag Super Tuesday overtuigend de voorverkiezingen in het zuiden en midwesten van de VS, terwijl Bernie Sanders het westen en zijn thuisstaat Vermont veroverde. Dat het nominatieproces in een tweestrijd tussen Biden en Sanders ontaardt, laat zien dat de Democratische partij naar zichzelf op zoek is: centrum-links of progressief sociaaldemocratisch?

Dinsdag stond het grootste aantal kiesmannen tot nu toe op het spel: 1357 in totaal, een derde van het totaal. Hoe die kiesmannen precies verdeeld worden, moet de komende dagen bekend worden. Stemtotalen zijn van de meeste staten wel binnen, maar het aantal kiesmannen dat kandidaten daarmee winnen is een kwestie van ingewikkelde berekeningen die nog wel even op zich kunnen laten wachten.

Wat al wel duidelijk is: Joe Biden had een goede dag. Met overwinningen in de zuidelijke staten Virginia, North Carolina, Alabama, Tennessee, Arkansas, Oklahoma en Minnesota in het midwesten liet hij zien dat zijn campagne springlevend is. ‘Nog geen week geleden had niemand dat verwacht’, zegt politicoloog David McCuan van de Californische Sonoma State University. ‘Zijn kandidaatschap leek op leven na dood, dat hij nu de voornaamste uitdager van Bernie Sanders is, is allemaal te danken aan Jim Clyburn.’

Late beslissers

Clyburn is afgevaardigde in het Amerikaans Congres en een icoon voor de Afrikaans-Amerikaanse gemeenschap in South Carolina, dat afgelopen zaterdag voorverkiezingen hield die Biden overtuigend won. Clyburn had de woensdag daarvoor op het laatste moment zijn steun aan Biden uitgesproken. ‘Die steunbetuiging gaf Biden de overwinning in South Carolina en een opstoot in andere zuidelijke staten, waaronder Virginia. Het zal er ook voor zorgen dat hij veel geld kan binnenhalen deze week en dat kan hij goed gebruiken, want zijn campagnekas was leeg aan het raken.’

Dat de zuidelijke staten na South Carolina ook overtuigend voor Biden kozen, heeft met twee dingen te maken: ook in die staten is de Afrikaans-Amerikaanse stem belangrijk en Biden weet die voor zich te winnen. En een staat als Virginia doet niet aan early voting, waardoor kiezers op het laatste moment nog van gedachten kunnen veranderen. Vergelijk dat met staten als Californië en Texas, waar al miljoenen stemmen per post worden uitgebracht weken voor de echte verkiezingsdag en het is bewijs dat momentum echt een effect kan op Amerikaanse verkiezingen. Uit exitpolls blijkt volgens de Washington Postdat 49 procent van de Biden-kiezers op Super Tuesday (het percentage is een mediaan uit de exitpolss in de 14 verschillende staten) pas in de laatste dagen hun keuze maakten.

Texas blijft spannend

Die laatste beslissers zouden ook wel eens heel belangrijk kunnen zijn in Texas, waar 216 kiesmannen op te halen. Rond half 9 Belgische tijd was negentig procent van de stemmen in Texas geteld, en stond Biden op 33 procent. Sanders volgde op 29 procent (Bloomberg, die veel geld uitgaf in de staat met 261 kiesmannen, stond op dat moment op 15 procent). Dat kan nog veranderen naarmate de rest van de stemmen geteld worden, maar het laat zien dat ook hier een opleving van Biden gaande is.

‘Biden heeft de laatste week heel hard campagne gevoerd in Texas, onder andere door maandag een rally in Dallas te houden waarbij allerlei voormalige kandidaten hem steun gaven’, zegt McCuan. ‘Het lijkt er nu op dat Biden en Sanders de kiesmannen in Texas zo’n beetje zullen verdelen. Maar zelfs als Biden maar met een paar procentpunt wint van Sanders in Texas, is dat huge‘, legt McCuan uit. ‘Omdat de verwachting was dat Sanders zou winnen en omdat het down ballot heel veel teweeg kan brengen.’

Wat McCuan daarmee bedoelt: kandidaten voor lokale en regionale functies die zich niet echt gemengd hebben in de voorverkiezingen, zullen naar een eventuele Biden-overwinning kijken en besluiten dat hij hen kan helpen bij hun eigen verkiezing in november van dit jaar. ‘Biden kan enorm veel steun van lager geplaatste Democraten in Texas verwachten als hij Sanders in die staat verslaat.’

Sanders pakt het westen

Sanders won de westelijke staten Colorado en Utah, maar in beide staten haalden ook Biden en Bloomberg de kiesdrempel. Dat betekent dat Sanders de kiesmannen van beide staten met hen moet delen.

Alle ogen van de Sanders-campagne zijn daarom de komende 24 uur gericht op Californië. Daar zijn 415 kiesmannen te krijgen en tot voor kort leek het erop dat alleen Sanders de kiesdrempel zou halen – zodat hij alle kiesmannen zou krijgen.

Maar het vertrek van Klobuchar en Buttigieg en de heropleving van Biden gooiden roet in het eten. Uit de eerste exitpolls blijkt dat Sanders weliswaar wint, met ongeveer een derde van de stemmen, maar dat ook Bloomberg en Biden waarschijnlijk de kiesdrempel halen. Die extra stemmen voor Biden zouden wel eens van Buttigieg- en Klobuchar-aanhangers kunnen zijn.

Kiesmannen Californië nog onduidelijk

Binnen 24 uur worden wel de grote lijnen duidelijk van hoe Californië zal eindigen, maar de hoeveelheid kiesmannen zal nog weken op zich laten wachten. Californië doet er lang over stemmen te tellen. Dat komt onder andere omdat het miljoenen (16 miljoen, dit jaar) early voting-stembiljetten uitstuurt, die kiezers tot op verkiezingsdag mogen insturen. Al die stemmen worden pas aan het einde van de week geteld (omdat post die op dinsdag verstuurd wordt, mogelijk pas op vrijdag aankomt). Bovendien mogen kiezers die hun early voting-biljet kwijt zijn, alsnog op verkiezingsdag naar een stembureau gaan om een ‘voorlopige stem’ uit te brengen. Pas als de staat heeft vastgesteld dat de kiezer niet toch zijn early voting-stembiljet heeft ingediend, wordt de voorlopige stem geteld. Daar kunnen weken overheen gaan.

Nu, dat lijkt misschien klein bier, maar van de 16 miljoen uitgezonden stembiljetten, was tot dinsdag minder dan een kwart teruggestuurd. Er zijn potentieel dus nog zo’n 12 miljoen voorlopige stemmen die pas later geteld zullen worden.

‘Sanders heeft een grote overwinning in Californië nodig’, aldus McCuan. ‘Niet alleen qua percentage maar ook in kiesmannen. Met de opleving van Biden en de hoeveelheid advertenties die Bloomberg hier heeft uitgezonden, wat in het grote en divere Californië belangrijk is, moet Sanders vrezen voor een minder dan verwachte prestatie.’

Voordeel voor Biden in november

Dat Biden Virginia zo overtuigend gewonnen heeft, met 53 procent van de stemmen (tegen 23 procent voor Bernie Sanders en 11 procent voor Elizabeth Warren), is niet alleen dinsdag belangrijk: ‘Virginia is in november een battleground state, waar de Democratische kandidaat kans maakt te winnen van Donald Trump. Als Biden die kandidaat is, maakt hij zelfs een zeer goede kans’, aldus McCuan.

En dat Biden het nu in de voorverkiezingen goed doet bij Afrikaans-Amerikaanse stemmers (vooral die ouder dan 45 jaar zijn) is ook een belangrijke factor voor november, zegt McCuan. ‘Als Donald Trump in november 20 procent van de Afrikaans-Amerikaanse mannen achter zich krijgt, is het gedaan met de Democraten. Geen enkele kandidaat kan winnen zonder 80 procent van die stem. Trump heeft op dit moment steun van 15 procent van groep, maar Biden is dé kandidaat die op dat vlak van Trump kan winnen.’ Ter illustratie: Biden kreeg dinsdag in voorverkiezingen 70 procent van de zwarte kiezers in Alabama en 60 procent in Virginia en North Carolina.

Buttigieg en Klobuchar zullen niet vergeten worden

Biden won ook de staat Minnesota, waar zijn voormalige rivaal Amy Klobuchar vandaan komt. Hij gaf dinsdagnacht een toespraak in Minnesota waarin hij Klobuchar, maar ook Pete Buttigieg en Beto O’Rourke -die maandag allemaal hun steun voor Biden uitspraken- bedankte. De strategie waarbij minder kansrijke, gematigde kandidaten zich terugtrokken en achter Biden gingen staan, lijkt te werken.

Of er van onderlinge afstemming sprake is geweest, betwijfelt McCuan. ‘Maar zowel Buttigieg en Klobuchar wisten dat ze niet veel kiesmannen zouden ophalen op Super Tuesday. In de Amerikaanse politiek draait alles om timing. Op deze manier komen ze ongeschonden uit de strijd. Als Biden het in november opneemt tegen Trump en wint, zal hij niet vergeten wat Buttigieg en Klobuchar voor hem gedaan hebben. Hij is een traditionele man. Dat zij een stap opzij gezet hebben, betekent iets voor hem.’

Het is niet ondenkbaar dat Buttigieg en Klobuchar, die alletwee nog jong zijn, een post krijgen in een eventuele Biden-regering. Daarmee zouden ze ook weer ervaring en naamsbekendheid opbouwen, die goed van pas zou komen in een eventuele nieuwe poging voor het presidentschap in de toekomst.

Zetten Warren en Bloomberg door?

De campagne van Elizabeth Warren stuurde zaterdag een memo uit waarin werd aangegeven hoe de campagne van plan is het voorjaar en de zomer door te gaan. Het lijkt er dus niet op dat Warren van plan is op te geven.

Maar dat was voordat ze derde werd in haar eigen thuisstaat Massachussetts. Biden won die staat, gevolgd door Sanders. Warren lijkt wel de kiesdrempel te halen en zal dus wat kiesmannen overhouden, maar ze laat niet overtuigend zien dat ze een speler van belang is.

‘De druk op Warren zal toenemen als Bloomberg besluit uit de race te stappen’, zegt McCuan. ‘Ze kan mee blijven doen en kleine donaties ophalen bij fervente supporters, maar de Sanders-campagne én het Democratisch partijbestuur zal haar vragen een stap opzij te doen.’

Bloomberg kondigde op zijn beurt dinsdagnacht aan woensdag te zullen evalueren of zijn campagne nog zin heeft. Nadat hij honderden miljoenen stak in zijn campagne en dinsdag voor het eerst op de stembiljetten stond, maakte Bloomberg zijn droom niet waar. Hij werd slechts eerste, met 50 procent van de stemmen, in het territorium Samoa. Daar had hij als enige geld gestoken in Facebook-advertenties. Hij haalt er een handjevol kiesmannen op, maar Bloomberg had eigenlijk zijn pijlen gericht op het kiesmannen-rijke Californië. Daar zal hij volgens exitpolls wel kiesmannen ophalen, maar ook Biden doet het daar beter dan verwacht. Omdat Bloomberg zich als het alternatief voor de in zijn ogen zwakke Biden presenteerde, is dat teleurstellend.

‘Bloomberg heeft volgens de laatste bronnen rond de 650 miljoen dollar uitgegeven aan zijn campagne voor een handjevol kiesmannen. Hij gaf dinsdagnacht aan zijn campagne te gaan”evalueren”, wat code is voor stoppen‘, zegt McCuan.

Partij zoekt ziel

Super Tuesday is van oudsher een van de belangrijkste momenten in de voorverkiezingen van een partij, maar dit jaar zette de dag de situatie zo’n beetje op z’n kop. Dat komt deels doordat Californië voorheen veel later in het seizoen pas stemde, dus de grote hoeveelheid kiesmannen die de staat levert vaak gingen naar wie op dat moment al zo’n beetje gewonnen had. Het komt ook doordat de Democratische partij, anders dan de Republikeinse, de kiesmannen proportioneel verdeeld (nadat de kiesdrempel wordt gehaald).

Maar bovenal is deze Super Tuesday bewijs dat de Democratische partij op zoek is naar z’n ziel. ‘Sinds de schok van 2016, toen Hillary Clinton compleet onverwacht verloor van Donald Trump, is de partij kwijt waar het precies voor staat. Zijn de Democraten progressieve sociaal-democraten of zijn het centrum-linkse gematigden? Die vraag hangt in de lucht – en de tweestrijd tussen Sanders en Biden die zich nu ontvouwt is emblematisch voor die vraag’, aldus McCuan.