Ludo Bekkers

Straatfotografie avant la lettre: dolend door de straten van Aix-en-Provence

Ludo Bekkers Kunst- en fotografierecensent

Harry Callahan is een bijzonder fotograaf die een aparte plaats ingenomen heeft in de geschiedenis van de 20e eeuwse Amerikaanse fotografie, schrijft Ludo Bekkers naar aanleiding van een expo in Charleroi.

Een naakte vrouw, ruggelings gezien, in een kale kamer, leunend op een verwarmingsradiator met het linkerbeen opgetrokken als in een yogahouding of nog, een vrouw met lange natte haren, de ogen gesloten, die met hoofd en schouders net boven de waterspiegel opduikt. Het zijn twee iconische beelden van de Amerikaanse fotograaf Harry Callahan (1912-1999) die mede behoort tot de besten van zijn generatie.

Net zoals vele van zijn landgenoten-fotografen doolde hij door de straten van New York en Chicago en observeerde hij de wandelaars en haastige passanten onderwijl zoekend naar de hoge gebouwen met hun typische invalshoeken en details. Maar wat vooral opvalt in zijn composities is het sterk contrasterende spel van licht en schaduw dat sterk geaccentueerd wordt door de pittige manier van afdrukken. Bovendien wordt hij geboeid door het spel van vluchtende lijnen, vooral in de hoogbouw, en de specifieke patronen van zich herhalende vensterpartijen. Hij bekijkt ze haast als abstracte patronen waarbij het repetitieve ritme een compositorische rol speelt.

Straatfotografie avant la lettre: dolend door de straten van Aix-en-Provence
© Harry Callahan

Ook de natuur inspireert hem en vooral de specifieke vegetatie rond meren en plassen. Vaak zoekt hij gedroogde of dode planten, isoleert dan een tak en creëert er een sterk uitgepuurd, haast abstract beeld mee. Ofwel reproduceert hij ze als grafisch element op een lichte achtergrond of zoekt een effect met vervreemdende donkere omgeving.

Bij de naaktfoto’s van zijn echtgenote Eleanore zoekt hij geen voyeurisme maar het vrouwenlichaam biedt hem zoveel mogelijkheden om met esthetiek te spelen dat iedere foto zonder meer tot een kunstwerk wordt gemaakt. Ook in zijn latere kleurbeelden zien we, misschien nog nadrukkelijker, de estheet met dezelfde thema’s omgaan. Geen schreeuwende kleuren maar enigszins gedempte tonen die de compositie ondersteunen.

Landschap met naakt

Anders dan zijn bekende collega’s uit de Verenigde Staten is Callahan een doorgedreven zoeker naar schoonheid die haar ontdekt in het gewone, zoals de straat, de architectuur, het landschap. Zijn toepassing van het zwart-witprocedé is erg persoonlijk en werd als het ware zijn signatuur die hem onderscheid van de andere Amerikaanse fotografen uit die periode.

Straatfotografie avant la lettre: dolend door de straten van Aix-en-Provence
© Harry Callahan, French Archives

Dat valt sterk op in de foto’s die hij maakte tijdens een verblijf van ettelijke maanden in de Franse Provence waar hij kon verblijven dankzij een beurs van tienduizend dollar toegekend door de Graham-sichting. Zuid Frankrijk en Aix-en-Provence, waar hij verbleef, boden hem door de harde zon die sterke schaduwen opleverde een ideale omgeving om contrastrijke beelden te realiseren. Ook experimenteerde hij met dubbeldrukken waar bijvoorbeeld een naakte rugpartij in een landschapszicht geïntegreerd wordt. Het is ook in de Provence dat hij met zijn quasi abstracties nog verder kon experimenteren. Oude muren met hun soms bizarre motieven van uitgesleten stenen, uitgeleefde straatstenen op een voetpad en getekende gevels die geschiedenis vertalen. Het zijn die half abstracte elementen die hem boeien en die mutatis mutandis weer verwijzen naar wat hij in de grote steden in architectuurelementen vond.

Callahan is een bijzonder fotograaf die een aparte plaats ingenomen heeft in de geschiedenis van de 20e eeuwse Amerikaanse fotografie. Zijn verdiensten werden gehonoreerd met ontelbare prijzen en onderscheidingen en met professoraten die hij tot het einde van zijn lange leven invulde. Zijn reeks over de Provence schonk hij gedeeltelijk aan het Maison Européenne de la Photographie in Parijs die het catalogeerde als “Harry Callahan : French Archives, Aix-en-Provence 1957-1958.

Tentoonstelling ‘Harry Callahan, French Archives‘ Charleroi, Musée de la Photographie, nog tot 24 september.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content