‘Smijt de ondemocratische Trojka toch gewoon buiten’

De Trojka, het triumviraat van de Europese Commissie, het IMF en de Europese Centrale Bank, bestaat nog steeds. Maar voor hoe lang nog? De kritiek op het ondemocratische karakter, en haar belabberde economische analyses neemt steeds toe.

De zogenaamde Trojka, het triumviraat van de Europese Commissie, het IMF en de Europese Centrale Bank, dat aan lidstaten zoals Griekenland dwingende maatregelen kon opleggen in ruil voor vers geld, bestaat nog steeds. Maar voor hoe lang nog? De kritiek op het ondemocratische karakter, en de belabberde economische analyses van de Trojka evenals op de rampzalige sociaaleconomische gevolgen van haar maatregelen, neemt steeds toe. Het wordt tijd dat we dit onding naar de krochten van de geschiedenis verwijzen.

Buiten wettelijk kader tot stand

De Trojka werd in 2010 naar aanleiding van de Griekse crisis tot leven gewekt, niet in een democratische parlement, maar in iets wat op het duistere laboratorium van dr. Frankenstein moet geleken hebben. In zeven haasten werden de ledematen van de Europese Commissie, het Internationaal Muntfonds en de Europese Centrale Bank aan elkaar gevezen om een nieuw orgaan te creëren dat de honderden miljarden euro’s beheerde die noodzakelijk waren voor de bailout van verschillende lidstaten die door de crisis getroffen waren. De Trojka kreeg de bevoegdheid om, in ruil voor vers geld, de getroffen lidstaten allerlei draconische maatregelen op te leggen, gaande van privatiseringen van overheidsinstellingen, ontslagen, loonsverminderingen, belastingmaatregelen, besparingen in de pensioenen… kortom maatregelen waarvan je verwacht dat ze in een parlement besproken worden. De Trojka kwam tot stand buiten elk wettelijk kader dat voorzien is in het Europese Verdrag, als een soort tijdelijk noodinstrument, waarvan echter niemand zich de vraag heeft gesteld wat er precies met ’tijdelijk’ bedoeld werd. Het ‘ding’ bestaat nog steeds en hoeft aan niemand verantwoording af te leggen, wat een fundamentele aantasting is van alle democratische beginselen.

De Trojka bestaat uit technocraten die echter méér zijn dan technici. Ze nemen politieke beslissingen, zonder daarvoor democratisch gemachtigd te zijn en zonder daarvoor verantwoording te moeten afleggen bij de democratisch verkozenen. De Trojka herleidt beleid tot schijnbaar neutrale technische beslissingen, terwijl ze in werkelijkheid een duidelijke ideologische keuze verbergen, namelijk de door het neo-liberale beleid geïnspireerde keuze voor bezuiniging en afbouw van de staat. Uiteraard zien de vertegenwoordiger van de Trojka dat anders. Volgens hen liggen de echte politieke beslissingen bij de ministers van de eurogroep. Maar die baseren zich op de economische analyses van de Trojka. Daarvan is inmiddels gebleken dat ze met de werkelijkheid niet veel te maken hebben, iets wat de Trojka overigens zelf moest toegeven. Het gevolg was dat in de landen waar de Trojka de plak zwaaide, de recessie zich verdiepte. Elke ‘lening’ die de Trojka toestond, ging immers gepaard met grotere bezuinigingen die de getroffen landen langzaam wurgden en investeringen in de toekomst van die landen onmogelijk maakten.

Beslissingen over het lot van tienduizenden mensen die op straat dreigen te worden gezet, over loonsverminderingen, besparingen in de pensioenen of privatiseringen van publieke instellingen horen deel uit te maken van het democratische debat; beslissingen daarover moeten transparant gebeuren en verantwoordelijken moeten nadien ook ter verantwoording kunnen geroepen worden. Dat is bij de Trojka allemaal niet het geval. In die zin bedreigt de Trojka de soevereiniteit van lidstaten en in essentie de democratie zelf. Zelfs Europees Commissaris Viviane Redig stelde zich al openlijk vragen bij de legitimiteit van de Trojka en ook de denktank van voormalig commissievoorzitter Jacques Delors merkte op dat de Trojka een “politieke catastrofe is voor de EU.”

Werkloosheid

De focus van de Trojka is vergelijkbaar met de beperkte blik van een paard met oogkleppen: het triumviraat ziet enkel financieel-economische aspecten, maar blijft blind voor de sociale gevolgen van haar maatregelen. Toegenomen werkloosheid, minder maatschappelijke samenhang en minder gelijkheid onder de burgers behoren tot de minder fraaie resultaten van de Trojka. Dat de beslissingen van de Trojka ook invloed hebben op de politieke en sociale stabiliteit van een lidstaat, lijkt evenmin mee te spelen in haar beleidskeuzen. Nochtans lieten de Griekse vakbonden naar aanleiding van de massale stakingen in de private en publieke sector weten dat de Trojka het land naar de vaantjes helpt. De operaties van de Trojka lijken daarom eerder op die van een primitieve chirurgijn die weliswaar de kwaal wegsnijdt, maar er zich verder niet druk om maakt dat de patiënt de ingreep niet overleeft.

De externe kritiek op de Trojka neemt inmiddels toe. Europees parlementsvoorzitter Martin Schulz, ook de leider van de Europese sociaaldemocraten voor de volgende Europese verkiezingen verklaarde dat de Trojka “meer kwaad dan goed heeft gedaan”. Maar ook intern rommelt er wat binnen de Trojka. Het IMF liet in een rapport weten dat de Europese Commissie en de Europese Centrale bank – haar twee partners in de Trojka – meer nadruk hadden moeten leggen op structurele hervormingen, sneller hadden moeten optreden én verklaarde ook dat de bezuinigingspolitiek gemilderd moest worden, zodat er ook nog middelen beschikbaar blijven voor investeringen en relancemaatregelen.

Aansprakelijk

Bovendien wordt ook de rol van de Europese Centrale Bank in de Trojka twijfelachtiger nu de ECB volgend jaar ook toezichthouder wordt van de Europese banken in een eengemaakte Bankenunie. Dat is roepen om belangenvermenging. Om die redenen hebben de Europese sociaaldemocraten gevraagd om middels een eigen initiatiefrapport van het Europees parlement de werking van de Trojka te onderzoeken. De besprekingen daarvan beginnen deze maand en zouden in maart 2014 in de plenaire gestemd moeten worden.

Het wordt wellicht hoog tijd dat we de Trojka aan de deur zetten. Op de korte termijn moet de Trojka aansprakelijk worden gesteld en moet ze op geregelde tijdstippen rapporteren aan het Europees parlement, dat op dat moment ook de regeringen van de getroffen lidstaten kan horen. Maar op middellange termijn moeten we de Troijka laten uitdoven en daartoe een duidelijke einddatum in zicht stellen. We zullen nog steeds nood hebben aan een orgaan dat de bailouts van enkele lidstaten beheert, hoewel dat al grotendeels door het Europees Stabiliteitsmechanisme gebeurt. Dat kan omgevormd worden tot een Europees Monetair Fonds. Hoe dan ook moeten we terug greep krijgen op beleidsbeslissingen die het leven van miljoenen EU-burgers aangaan en die niet thuishoren in duistere achterkamertjes.