‘Rusland en het Westen hebben geen baat bij een uitputtingsslag. Realisme is de boodschap’

Vladimir Poetin © BelgaImage

‘De militaire ontrading heeft al vorm gekregen’, zegt Jonathan Holslag. ‘Nu moeten we werk maken van diplomatie en een duidelijke Rusland-politiek.’

‘We mogen ons nooit de toegang tot de Baltische Zee laten ontzeggen. En we moeten agressie ontraden.’ Aan het woord is de Amerikaanse viceadmiraal Christopher Grady. Ik sprak hem vorige week toen hij met een vloot van vijftig marineschepen de Baltische Zee binnenvoer. Het is inderdaad belangrijk dat westerse landen duidelijk maken dat agressie tegenover de Baltische staten niet getolereerd zal worden. In dat opzicht was de NAVO-operatie een krachtig signaal. Maar ook de diplomatie moet haar werk doen. De voorbije maanden heb ik een flink stuk van de regio afgereisd. Ik kreeg de indruk dat de Russen niet meteen van plan zijn de situatie verder op de spits te drijven. Dat opent kansen voor een dialoog.

BALTOPS, de grootschalige internationale oefening op de Baltische Zee, is er niet voor niets gekomen. Na de Russische interventie in Georgië en Oekraïne groeide de vrees voor Russische inmenging in de Baltische staten. Dat de Russen vorig jaar moderne raketten in Kaliningrad plaatsten, aanvallen op naburige landen simuleerden en hun steun aan Russische minderheden opdreven, bevestigde de Baltische staten in hun angst.

Maar de context is complex. Wij bekritiseren de Russen voor de inlijving van de Krim; de Russen wijzen naar de westerse steun voor de onafhankelijkheid van Kosovo. Wij bekritiseren het Russische spierballenvertoon in Oost-Europa en Syrië; zij verwijzen naar Irak en Libië. De Balten vestigen de aandacht op de expansie, in het verleden, van de Sovjet-Unie en het moeizame onafhankelijkheidsproces; de Russen verwijzen naar de uitbreiding van de NAVO en de Amerikaanse terugtrekking uit het ABM-verdrag, dat verdedigingssystemen tegen kernraketten aan banden legt.

Rusland en het Westen hebben geen baat bij een uitputtingsslag. Realisme is de boodschap

Wie draagt de grootste verantwoordelijkheid voor de spanning in de regio? Ook na tientallen gesprekken ben ik er niet helemaal uitgeraakt. Net zoals de kleine Baltische staten bezorgd zijn om de invloed van Rusland, is het kwetsbare Rusland bezorgd om de invloed van het Westen. Ik zag ook niet meteen aanwijzingen dat de Russen de toestand verder willen laten escaleren. Op de aanwezigheid van een kleine patrouilleboot na, en een voorzichtige interceptie van een Amerikaanse bommenwerper door een Soechoi, hielden de Russen zich tijdens de NAVO-vlootoefening, voor zover ik kon zien, gedeisd. Verschillende Europese officieren gaven aan dat de Russische militaire aanwezigheid in de regio en op zee sinds het begin van 2017 niet gegroeid is.

In Litouwen hoorde ik dat de Russen tot dusver hebben afgezien van maatregelen tegen de aanwezigheid van een duizendtal NAVO-soldaten. De Russische ambassadeur in Vilnius bekritiseerde die ontplooiing, maar leverde tezelfdertijd een pleidooi voor praktische samenwerking, suggereerde om een dialoog met het Litouwse parlement op te starten, en legde zelfs een bloemenkrans bij een monument voor de zogenoemde bospatriotten, die weerwerk boden tegen de Sovjet-Unie. In Estland werd me bevestigd dat er de voorbije jaren geen noemenswaardige Russische cyberaanvallen zijn geweest. In de Russische grensregio zag ik best wat modern militair materiaal, maar niets dat wees op nakende agressie. Toen de operatie nog aan de gang was, bezocht ik de marinehaven van Kaliningrad: de meeste schepen lagen er vredig voor anker.

Ook in Kaliningrad hoorde ik Sergei Lavrov, de Russische minister van Buitenlandse Zaken, fulmineren tegen russofobie, maar hij riep ook op om de exclave aansluiting bij Europa te laten zoeken en pleitte voor meer economische samenwerking. Zijn reactie op de toetreding van Montenegro tot de NAVO was gematigd. De politici leken zich meer te concentreren op het welslagen van het wereldkampioenschap voetbal van 2018 dan op oorlog, op betere spoorwegverbindingen naar de buurlanden en op Europese investeerders.

Nu kun je dit alles afdoen als een bewuste Russische poging om de vastberadenheid van het Westen te breken. Ik vermoed dat Rusland kiest voor een tweesporenbeleid. Laat er geen misverstand over bestaan: de Russen zúllen hun belangen verdedigen, hun leger moderniseren en met harde hand duidelijk maken dat er grenzen zijn aan de westerse militaire aanwezigheid. Tezelfdertijd zullen ze werken aan pragmatische economische en politieke relaties. Zeker nu de oppositie in Rusland op straat komt.

Het Westen moet met gepaste munt terugbetalen. Door via militaire ontrading de soevereiniteit van kleine landen in de regio te garanderen. En door samen te werken waar mogelijk.

Rusland en het Westen hebben geen baat bij een uitputtingsslag. Realisme is de boodschap. De militaire ontrading heeft al vorm gekregen. Nu moeten we werk maken van diplomatie en een duidelijke Rusland-politiek. Gezien hun geografische nabijheid zouden vooral de Europese landen daartoe het initiatief moeten nemen.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content