Roger Ailes en Fox News: van de dode niet veel goeds (maar toch iets)

© Dino
Rudi Rotthier

Roger Ailes was, daar is vriend en vijand het over eens, de man die eigenhandig de mediawereld en de politiek in de VS heeft veranderd. Monica Lewinsky, een van zijn slachtoffers, hoopt dat met hem ook zijn soort tv begraven wordt.

Toen hij vorige week in zijn bad uitgleed, en aan de gevolgen van de val overleed, was de net 77 geworden Roger Ailes in meer dan een opzicht fin de carrière. Niet alleen was hij vorig jaar na een serie klachten wegens ongewenste intimiteiten in ongenade gevallen en ontslagen als baas van Fox News Channel. De televisiezender die hij tot een melkkoe had gemaakt, met jaarwinsten in de miljarden dollars, was in de week van zijn overlijden ook in de ratings geklopt door het linkse MSNBC en enigszins bijgebeend door CNN. Als we de voor adverteerders belangrijke groep tussen 25 en 54 jaar nemen, was Fox zelfs teruggezakt naar de derde plaats, iets wat sinds 2000 niet meer was voorgevallen.

Jarenlang veegde Fox News onder Ailes de vloer aan met de concurrentie, maar dat de zender nu over de smerige toiletten in Penn Station in New York bericht in plaats van over de talloze halve of hele schandalen rond president Trump eist een tol. Ook kijkers van Fox News zijn blijkbaar geïnteresseerd in de Russische connectie en in het ontslag van voormalig FBI-directeur James Comey.

Het zou, zeggen getrouwen, onder Ailes nooit zijn gebeurd dat Fox voeling met zijn kijkers verliest. Het is ook geen definitieve deuk: op kwartaalbasis is Fox nog altijd de meest bekeken nieuwszender.

Het was een levensles van vader Ailes aan zoon Roger: wees wantrouwig, koester geen illusies.

‘Wees wantrouwig’

Roger Ailes was als een ziekelijk jongetje geboren in staalstad Warren, Ohio. Hij vertelde zelf dat zijn vader hem ooit maande om van een stapelbed in zijn armen te springen, waarna pa zoonlief pardoes op de grond liet vallen. Dat hoorde een levensles te zijn: wees wantrouwig, koester geen illusies. Een les die des te schrijnender en gewaagder was omdat Roger aan hemofilie leed, en van een kneuzing kon doodbloeden (de ziekte droeg bij tot zijn ontijdige dood).

De jonge Roger was gebeten door theater en tv. Hij ging voor tv werken, hij produceerde de Mike Douglas Show en ontmoette in die hoedanigheid de Republikeinse presidentskandidaat Richard Nixon, die tv koudweg haatte. Ailes wist duidelijk te maken hoe belangrijk en vooral onontkoombaar tv wel was geworden, en ging in dienst bij de kandidaat. Onder zijn stuwing liet Nixon zich hand in hand met zijn echtgenote filmen – Nixon raakte die hand alleen publiekelijk aan als de camera’s rolden. In 1960 had Nixon tijdens een tv-debat met John Kennedy de verkiezingen verloren. Onder regie van Ailes werden in 1968 de debatten vergeten en vervangen door voorgekauwde ‘vragen van gewone mensen.’

De formule Ailes kende succes, Nixon werd in de campagne enigermate menselijk gemaakt. De vloekende, racistische, op joden scheldende realpoliticus werd in zijn promofilmpjes omgevormd in een soort Jan Modaal, nog de kwaadste niet. Nixon geraakte gemakkelijk verkozen, maar Ailes werd ontslagen omdat hij iets te gretig de verdienste opeiste.

Buiten de hoofdzetel van Fox News in New York, de dag van het overlijden van oprichter Roger Ailes.
Buiten de hoofdzetel van Fox News in New York, de dag van het overlijden van oprichter Roger Ailes. © REUTERS

‘Billijk en evenwichtig’, maar vooral goedkoop

Achteraf beschouwd is het de vraag wie wie het meest beïnvloed heeft. Als Ailes de verdienste had Nixon in het tv-tijdperk geloodst te hebben, dan leerde Nixon Ailes om te gaan met paranoia, ressentiment, met de frustratie van de ‘zwijgende meerderheid.’ Nixon haatte de pers bijna even erg als tv. Ailes zei ooit aan The New York Times dat zijn belangrijkste eigenschap om Fox News te leiden erin bestond dat hij niet aan een journalistenschool zoals die van Columbia University had gestudeerd. Journalisten die van dergelijke scholen afstudeerden, verdedigden globaal dezelfde progressieve waarden, vond hij, waarden die haaks stonden op de conservatieve waarden van Nixons zwijgende meerderheid.

Ailes zou nog werken voor de succesrijke presidentscampagnes van Ronald Reagan (1984) en George H.W. Bush (1988) alvorens hij in 1996 de drijvende kracht werd achter het nieuw opgerichte Fox News Channel.

Na een passage bij de presidentscampagnes van Reagan en Bush, maakte Ailes van het nieuwe Fox News Channel een succes zonder weerga.

Hij maakte van de zender een economisch succes zonder weerga. Voorheen hadden Amerikaanse tv-nieuwsdiensten en nieuwszenders altijd iets van mecenaat gehad – de nieuwsafdelingen van de grote zenders waren een beredeneerde verliespost, CNN was een tijdlang eerder een prestigeproject voor Ted Turner. Met Fox bewees Ailes dat ‘nieuws’ ook een vliegwiel kon zijn in de entertainmentbusiness. Fox News werd snel het meest winstgevende onderdeel van moederbedrijf 21st Century Fox.

‘Nieuws’ hoort tussen aanhalingstekens, want Fox News werd een nieuwszender zonder veel hard nieuws. Ailes beperkte de kosten door vooral standpunten en verontwaardiging te laten spuien, zowel door de ankers als de gasten, met name standpunten en verontwaardiging die goed vielen bij het ‘gewone’, ‘zwijgende’ Amerika waaruit Ailes beweerde voort te komen. Hij noemde het resultaat jennend ‘fair and balanced’, ‘billijk en evenwichtig’.

‘Fantasiewereld voor witte conservatieve mannen’

Joy Reid, zelf anker bij concurrent MSNBC, en zwart, vatte het kort na zijn overlijden zo in een tweet samen: ‘Ailes bouwde een imperium door een fantasiewereld te creëren voor witte, conservatieve mannen, waarin vrouwen inschikkelijke seksobjecten waren en gekleurde medemensen roofdieren.’

Vrouwen in de uitzending waren doorgaans blond en kortgerokt, terwijl Ailes ervoor zorgde dat hun benen geregeld in beeld kwamen.

Terwijl die inschikkelijke vrouwen vooral instemmend knikten en zwegen, speelden de mannen in op de angsten van de conservatieve witte, christelijke Amerikanen. Ailes liet zijn anchors thema’s aansnijden als ‘de oorlog tegen kerstdag’ (als weer eens een verre gemeenteraad beslist had om bewoners ‘prettige feestdagen’ te wensen in plaats van ‘vrolijke kerstdag’) of Obama’s geboortecertificaat.

Ailes werd een tijdje de ‘kingmaker’ binnen de Republikeinse partij, waarin hij populistische krachten stimuleerde. Ook de Tea Party gaf hij ruime zendtijd. Fox News zette zich tegen beter weten in als propagandavehikel voor de oorlog in Irak, maakte van gedecoreerde Vietnam-veteraan en Democratische presidentskandidaat John Kerry een verrader terwijl degene die zich achter zijn vader had verschuild om niet naar de oorlog te moeten (George W. Bush) werd opgehemeld tot held. Fox News werd vooral een versterker voor het ongenoegen dat leefde onder conservatieve Amerikanen, en dat nogal eens ongericht was – tot Fox er richting aan gaf.

Roger Ailes
Roger Ailes© REUTERS

De wisselwerking was aanstekelijk. De zender pikte op wat leefde en versterkte dat. Steeds meer Amerikanen keerden zich voor hun nieuwsgaring naar een zender die niet zoveel nieuws verstrekt. 40 procent van de kiezers van Donald Trump beschouwden Fox News als hun voornaamste bron van nieuws.

Ook een andere les had Ailes van Nixon meegepikt: een dosis verdoken racisme doet wonderen. Ailes paste dat toe in politieke campagnes. Zijn zender koos resoluut de kant van de politie als er weer een ongewapende zwarte werd neergeknald, stelde na rellen in Baltimore de brandstichters voor als schorremorrie, net als het plaatselijk slachtoffer van politiegeweld, Freddie Gray.

Uiteindelijk brachten de ‘inschikkelijke seksobjecten’ Ailes ten val.

De wraak der vrouwen

Uiteindelijk brachten de ‘inschikkelijke seksobjecten’ Ailes ten val. De voorbije jaren had Ailes begrepen dat zijn oude aanpak leidde tot een snel verouderend, en commercieel minder interessant publiek. Hij werd op rechts voorbijgestoken door de website Breitbart, terwijl Fox een heel segment in het centrum liet liggen. Ailes probeerde te verjongen door onder meer in te zetten op een rijzende ster, zowaar een vrouw, Megyn Kelly, die politiek veel minder uitgesproken rechts was dan de andere topfiguren binnen de zender.

Dagen nadat het Lewinsky-schandaal losbarstte, vroeg Fox News zijn kijkers om over deze prangende kwestie te stemmen: is Monica Lewinsky een ‘gewoon meisje’ of een ‘jonge slet op zoek naar kicks’?

Maar voor hij dat plan kon realiseren barstte de bom. Gretchen Carlson, een hooggediplomeerde ex-miss Amerika, die jarenlang glimlachend voor de camera had gezeten tijdens de veelbekeken ochtendshow van Fox, diende in juli 2016 klacht in tegen Ailes wegens seksueel wangedrag. Ailes zou haar hebben gedegradeerd en uiteindelijk ontslagen omdat ze weigerde met hem naar bed te gaan. Binnen de kortste keren kwamen meerdere vrouwen op de proppen met gelijkaardige aantijgingen, onder wie de gedoodverfde nieuwe ster Megyn Kelly. New York Magazine legde een sm-verhouding bloot van Ailes met een werkneemster. Ook die verhouding was verre van altijd met wederzijdse instemming verlopen. Het magazine schetste een zender met interne en zelfs externe spionage. Andere media beschreven het toedekken van potjes met miljoenen zwijggeld.

De familie Murdoch, eigenaars van het mediabedrijf, paste diezelfde techniek toe bij Ailes. Kort na de klacht van Carlson werd Ailes ontslagen en met een premie van 40 miljoen dollar wandelen gestuurd.

Wijkende feiten

De appreciaties van Ailes lopen uiteen. Hij riep, zoals de New York Times noteerde, dezelfde verdeeldheid op tijdens zijn leven als na zijn dood. Bijna niemand ontkent dat Ailes het medialandschap en zelfs het politieke bedrijf in de VS veranderd heeft. Sommige conservatieve commentatoren noemen hem ‘een genie met demonen’, waarbij het genie erin bestond dat hij begreep dat er een grote kloof bestond tussen de klassieke media en een groot deel van de bevolking. Zowat 50 procent van het land herkent zich niet in het beeld dat de klassieke media van de wereld schetsen. Fox News sprong resoluut en met succes in dat gat van de markt.

Fox News was ook vaak het kanaal van opgeklopt schuim en wijkende feiten. Jonah Goldberg van het conservatieve blad National Review vergoelijkt dat aspect. ‘Hij begreep beter dan de meesten dat zonder een emotioneel luik mensen geen aandacht hebben voor rationele delen.’

Monica Lewinsky
Monica Lewinsky© REUTERS

Maar zij die de bagger van Fox over zich heen hebben gekregen zijn minder vergoelijkend. Een opmerkelijke stem in de appreciatie van Ailes kwam deze week van Monica Lewinsky. In een opiniestuk in de New York Times trok ze postuum tegen hem van leer. Twee jaar na de oprichting van Fox News brak het Lewinksy-schandaal los, en Fox maakte daarvan gebruik om massaal kijkers te ronselen. Ze citeert in haar stuk John Moody, een van de kopstukken van Fox News: ‘De Lewinskysaga zette ons op de nieuwskaart’, zei die. En: ‘Monica was voor de nieuwszender een droom die uitkwam.’

‘Hun droom’, schrijft Lewinsky, ‘was mijn nachtmerrie. Mijn karakter, mijn voorkomen en mijn leven werden onmeedogend ontleed. Waarheid en fictie werden willekeurig vermengd om de kijkcijfers te doen stijgen.’

Dagen nadat het schandaal losbarstte, herinnert ze zich, ‘vroeg Fox zijn kijkers om over deze prangende kwestie te stemmen: is Monica Lewinsky een ‘gewoon meisje’ of een ‘jonge slet op zoek naar kicks’?’

Fox was niet het enige kanaal dat het schandaal exploiteerde, geeft ze toe, en de sociale media maakten de zaken later nog veel erger. Ze eindigt: ‘Dus, vaarwel aan het tijdperk van Ailes. Wijlen de baas van Fox beloofde Amerikanen ‘fair and balanced’ nieuws. Misschien zullen we dat nu krijgen.’

Ailes kreeg onverwacht steun van (links) MSNBC-boegbeeld Rachel Maddow. Hij schreef een flaptekst voor een boek van haar, hij bood haar zelfs een baan aan bij Fox News, en voegde toe dat hij haar nooit op uitzending zou laten gaan. Of het als grap bedoeld was, is niet helemaal duidelijk, maar hij zou haar monddood hebben willen maken door haar bij Fox in te lijven. Maar hij gaf haar ook belangeloos constructief advies, aldus Maddow, ‘Ik beschouwde hem als een vriend.’

‘Ik minimaliseer de andere dingen niet’, voegde ze in een interview met Howard Stern toe, refererend aan de klachten over seksueel misbruik, ‘maar dit is ook een aspect.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content