‘De stigmatisering van Afrikanen en teruggekeerde hulpverleners gaat te ver. Ook in België’, meent vicedirecteur van Artsen Zonder Grenzen, Stephan Goetghebuer. In West-Afrika kostte ebola aan meer dan 5.000 mensen het leven. Maar de panische angst voor het virus maakt in Europa bij velen een racistische houding los.
Ebola heeft lelijk huisgehouden in West-Afrika. In de zwaarst getroffen landen Guinee, Liberia en Sierra Leone kwamen de afgelopen maanden meer dan 5.000 mensen om. In Europa kan het aantal gevallen op twee handen geteld worden. En toch weekt de panische angst voor de ziekte bij velen een racistische houding los. Dat terwijl ziekte niet discrimineert.
Van bloedneus tot ebola-vrij Oeganda
Italiaanse moeders in een buitenwijk van Rome organiseerden volgens USA Today een petitie om een driejarig zwart meisje uit de kleuterschool te houden nadat haar familie naar Oeganda was afgereisd. Een land dat duizenden kilometers van de ebolahaard in West-Afrika verwijderd is.
In Duitsland scandeerden voetbalfans volgens dezelfde website ‘ebola, ebola’ toen Charles Atsina, een zwarte speler uit Ghana, het veld betrad. In de Duitse hoofdstad Berlijn werd afgelopen zomer een heel gebouw afgesloten, omdat een Afrikaanse werkneemster er was flauwgevallen. Een Afrikaanse man met een bloedneus werd uit een winkelcentrum in Brussel gehaald en de zaak werd helemaal gesteriliseerd nog voor erop werd gewezen dat de man helemaal niet met het virus besmet was. Dat meldde The Daily Beast.
In Groot-Brittannië weigerden twee huisbazen een appartement te verhuren aan een zwarte radiopresentator uit Sierra Leone die naar Engeland verhuisde om er te studeren. De huisbazen, aldus USA Today, vreesden dat de man het dodelijke virus met zich meedroeg.
‘Geweigerd op de werkvloer’
‘Ook in België lopen West-Afrikanen het risico uitgesloten te worden’, getuigt Stephan Goetghebuer, vicedirecteur van Artsen Zonder Grenzen. ‘Soms zelfs gewoon Afrikanen, ook al komen zijn helemaal niet uit de getroffen regio. Er zijn asielzoekers die al een hele tijd in ons land vertoeven, die verklaren dat mensen weigeren hen de hand te schudden. De vrouw van een Belgische journalist werd door een immobiliënkantoor geweigerd en dat terwijl ze uit Congo-Brazzaville komt waar geen sprake is van ebola. Die stigmatisatie gaat erg ver.’
Maar de discriminatie uit zich niet enkel in racisme, zegt Goetghebuer. ‘Hulpverleners en vrijwilligers die terugkeren na een missie in de getroffen regio, worden evengoed uitgesloten en vaak door hun eigen familie, vrienden, directe omgeving. Ze worden niet meer toegelaten op de werkvloer en kunnen hun oorspronkelijke job niet meer oppikken. Dat is onrechtvaardig, onwettelijk en discriminerend. Jammer genoeg heeft Artsen Zonder Grenzen weinig invloed op die bedrijven.’
Wat de organisatie wel kan, is een impact hebben op de gezinnen van de teruggekeerde hulpverleners. ‘Het is onze grote taak om die nabije omgeving ervan te overtuigen dat normale omgang met de teruggekeerde hulpverlener of vrijwilliger mogelijk en nodig is.’
‘Geen ritje met de taxi’
Goetghebuer: ‘In België gaat de discriminatie tegenwoordig soms zo ver, dat als er vliegtuigen uit West-Afrika op Brussels Airport landen, taxichauffeurs aan klanten vragen uit welk land ze zijn teruggekeerd. Als dat een land uit de getroffen regio is, weigeren zij die mensen en verwijzen die door naar een andere taxi. Die waarschijnlijk op zijn beurt weigert. Ook bepaalde hotels hebben op die manier al mensen geweerd. De angst en paranoia die in West-Afrika alomtegenwoordig is, heeft onterecht een weg naar Europa en België gevonden.’
En toch is België volgens de vicedirecteur niet het ergste geval. ‘Hier wordt geen druk uitgeoefend door de autoriteiten’, verklaart Goetghebuer. ‘In Frankrijk zie je dat meer door vluchten naar de regio die geschrapt werden.’
Air France is een belangrijke Europese luchtvaartmaatschappij die directe vluchten heeft naar het door ebola getroffen West-Afrika. De grootste kans voor de epidemie om Europa te bereiken zou waarschijnlijk langs Parijs zijn, waar de vluchten landen, wat leidde tot grote ongerustheid.
Le Pen: ‘Meneer Ebola kan migrantenprobleem in drie maanden oplossen’
Maar ook politici in Frankrijk maken misbruik van de angst die onder de bevolking heerst. Marine Le Pen van het extreemrechtse Front National pleitte in een interview met Radio Sud, geciteerd door USA Today voor isolatie. ‘We moeten vluchten naar en van getroffen landen stoppen om ons land te beschermen’, zei ze. Daarbovenop vroeg ze om een afschaffing van de Schengenzone die mensen in West-Europa toelaat vrij over de grenzen te reizen. ‘Die mensen kunnen naar België vliegen en zo Frankrijk binnenkomen’, klonk het nog.
Haar vader, Jean-Marie Le Pen deed er volgens de website nog een schepje bovenop in Le Figaro: ‘Overbevolking dreigt Frankrijk te overspoelen met immigranten. Maar meneer Ebola kan dat probleem in drie maanden oplossen.’Goetghebuer: ‘Andere dramatische maatregelen zien we in sommige staten van de VS en in Canada en Australië waar hulpverleners die terugkeren uit Guinee, Liberia en Sierra Leone verplicht quarantaine wordt opgelegd of reizigers uit die landen de toegang wordt verboden.’
‘Midden 2015 hopelijk ebola-vrij’
Maar volgens de vicedirecteur is de angstige reactie in België irrationeel. ‘Er is geen reden tot paniek, ook niet tijdens de nakende wintermaanden waarin het aantal verkoudheden en griepen zal toenemen’, meent Goetghebuer. ‘We hebben een kwalitatief gezondheidssysteem om op terug te vallen. België zal niet geconfronteerd worden met een ebola-epidemie.’
West-Afrika zal dat daarentegen nog een aantal maanden worden. ‘Het is triest om toe te geven dat het racisme dat uit angst voor de ziekte voortkomt, nog even zal aanhouden. We kunnen dat enkel trachten tegen te gaan door in te zetten op onderwijs en de families van de terugkerende hulpverleners. De regio zal nog zeker een aantal maanden met ebola kampen.’
Zeggen dat de epidemie midden 2015 achter de rug zal zijn, is volgens Goetghebuer optimistisch. ‘Er zijn bemoedigende tekens, maar ook alarmerende signalen. Liberia werd even ebola-vrij verklaard om dan weer met een groot aantal slachtoffers te kampen. Hetzelfde geldt voor Guinee. Het virus komt en gaat. We kunnen pas zeggen dat een land ebola-vrij is, als de hele regio dat is.’
‘Snel handelen en wetenschappelijk onderzoek’
Goetghebuer wijst op de recente nieuwe gevallen in Mali. ‘Dat is alarmerend, maar niet onverwacht. We kunnen de grenzen van de drie zwaarst getroffen landen niet sluiten, dat zou contraproductief zijn. En ook in de Verenigde Staten en Europa zullen nog gevallen opduiken, met hulpverleners die terugkeren en er later ziek worden of mensen die gerepatrieerd worden voor een betere behandeling thuis.’
De epidemie tegengaan en een verdere verspreiding stoppen, kan door snel te handelen. ‘Op die manier is de situatie in Senegal en Nigeria niet geëscaleerd’, zegt de vicedirecteur. ‘In de regio is ook een sterke mobilisatie voor de isolatiecentra merkbaar, wat een positieve evolutie is. Maar onze prioriteit is het inzetten op wetenschappelijk onderzoek naar onder andere een vaccin.’
‘De epidemie in West-Afrika zal op een dag eindigen en ik mag hopen dat het racisme errond daarmee ook uitdooft’, besluit Goetghebuer. ‘Ik kijk uit naar de dag waarop we niet meer over ebola zullen spreken.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier