Populariteit van Poetin taant

Naarmate de Russische verkiezingen naderen, lijkt de populariteit van de regeringspartij Verenigd Rusland te dalen, net als die van premier Vladimir Poetin zelf.

Toen Poetin onlangs de ring instapte om de Russische winnaar van een kamp tussen zwaargewichten te feliciteren, klonk boegeroep en gefluit vanuit het publiek. Medestanders van Poetin voerden snel aan dat het boegeroep bedoeld was voor de Amerikaanse verliezer van de kamp, Jeff Monson. Op het belangrijkste Russische tv-journaal werd er flink geknipt in het fragment en werd het gejoel vervangen door applaus.

Dat was natuurlijk buiten het internet gerekend: de ongecensureerde versie vond haar weg naar YouTube en werd er inmiddels drie miljoen keer bekeken. Blogger en anticorruptieactivist Alexey Navalny bestempelde het boegeroep prompt als “het einde van een tijdperk”, en de internetgemeenschap stak de draak met de uitleg dat het fluitconcert voor de verliezer bedoeld was.

Timing

De timing kan nauwelijks slechter voor Poetin, die in maart opnieuw het presidentschap ambieert en zondag een meerderheid voor zijn partij in het parlement wil verzekeren.

Verenigd Rusland heeft een tweederdemeerderheid in het Lagerhuis, waardoor het parlement zowat een aanhangsel geworden is van de uitvoerende macht en zelfs zonder problemen grondwetswijzigingen kan doorvoeren. De voorzitter van de Doema, Boris Gryzlov, liet zich ooit zelfs ontvallen dat “het parlement geen plaats is voor discussie”. Die uitspraak toonde duidelijk aan wat iedereen al wist, zegt Boris Kagarlitsky van het Instituut voor Globaliseringstudies : “Er is niets of niemand om over te discussiëren in de Doema.”

Toch is het cruciaal voor Verenigd Rusland om de verkiezingen te winnen en zo de legitimiteit van de machtsstructuren te behouden die de partij twaalf jaar lang heeft opgebouwd. Bovendien is controle over de Doema nodig om de komende maanden enkele pijnlijke maatregelen goed te keuren. De economische groei is verminderd en economen zijn het erover eens dat het Kremlin zal moeten snoeien om de begroting in evenwicht te houden. Er wordt onder meer gedacht aan besparingen in de sociale programma’s en een verhoging van de pensioenleeftijd.

De verkiezingen dreigen dit keer echter minder rooskleurig uit te pakken voor Verenigd Rusland. In 2007 haalde de partij nog 64 procent van de stemmen, nu spreken opiniepeilingen een week voor de verkiezingen van amper 40 procent. In Moskou is er nog minder steun: amper 29 procent van de inwoners van de hoofdstad is van plan voor de partij te stemmen.

Het lijkt erop dat Verenigd Rusland dus wel de grootste partij blijft in de Doema, maar er flink op achteruit zal gaan. Het protest tegen de partij groeit vooral bij de intellectuele elite in het land, in de steden en onder de internetgebruikers. Ze hebben het moeilijk met de beperking van de vrijheden, de autoritaire stijl en de verkalking van het politieke leven in Rusland. “Onze stem is al lang geleden gestolen”, schrijft voormalig schaakkampioen en oppositieleider Garry Kasparov. “Ze werden ons samen met onze vrijheid en recht van meningsuiting afgenomen.”

Levensstandaard

Maar ook steeds meer gewone Russen zijn ontevreden, omdat de regeringspartij er niet in slaagde om hun levensstandaard te verbeteren ondanks jaren van hoge inkomsten uit olie en gas. “Onze pensioenen zijn nog altijd laag en de wegen zijn nog altijd slecht”, zegt een inwoner van Moskou. “De partij kon zoveel meer gedaan hebben na meer dan tien jaar aan de macht”.

De gewone Rus heeft voornamelijk problemen met lage lonen, lage pensioenen, de hoge inflatie, slechte infrastructuur en een onbetrouwbare gezondheidszorg. Oppositiepartijen als de Communistische Partij, de Liberaal-democraten en Rechtvaardig Rusland voeren die thema’s consequent aan in hun advertenties.

Het grootste gevaar voor Verenigd Rusland is de eigen status: die van partij aan de macht. Net als de Communistische Partij in de Sovjet-Unie is het de partij van de elite geworden, die de top aantrok uit de politiek, het bedrijfsleven en de media, en zelfs een paar bekende leeuwentemmers. Een aantal onder hen deed het uit echte overtuiging, anderen waren vooral op zoek naar macht, carrière en privileges.

Die status van machtspartij heeft een belangrijke keerzijde: gewone Russen keren zich steeds vaker af van de machthebbers die in weelde leven terwijl zij de eindjes aan elkaar proberen knopen. Na enkele corruptieschandalen en verhalen over misbruik van overheidsgeld, kreeg de partij de bijnaam “Partiya Zhulikov i Vorov”, of de “Partij van Sjoemelaars en Dieven”.

Misbruik van middelen Het is tegen die achtergrond dat Verenigd Rusland steeds meer gebruik begint te maken van overheidsmiddelen om campagne te voeren. De mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch wijst erop dat de partij buitenproportioneel veel aandacht krijgt in de media. Het internet wemelt van de rapporten, onderbouwd met video- en geluidsopnames, van machthebbers in het hele land die bedrijfsleiders onder druk zetten om hun werknemers te doen stemmen voor Verenigd Rusland. Ook ambtenaren zouden onder druk gezet worden. Verschillende studentenorganisaties rapporteren dat hun decaan ze instructies gaf over hoe en waar ze moeten stemmen, in het voordeel van Verenigd Rusland.

Het toont aan dat de heersende partij zich zorgen maakt over de verkiezingsuitslag. In die mate zelfs dat Poetin de partijleden toesprak en ze waarschuwde dat verlies kan leiden tot een economische crisis in Rusland. “We zijn erin geslaagd om de economische crisis met minimale verliezen te boven te komen”, zei hij. “Enkel omdat we in staat waren om de nodige beslissingen op tijd te nemen, dankzij de meerderheid in de Doema.” (IPS)