Het referendum in Griekenland roept veel vragen op, schrijft professor Herman Matthijs. ‘Tsipras heeft een klinkende overwinning behaald. Toch dreigt een Pyrrusoverwinning.’
De Griekse kiesgerechtigden hebben in de bakermat van de democratie ‘OXI’ gestemd tegen de Europese begrotingsregels. In ieder geval hebben de kiezers in de tiende lidstaat van de EU de kans gekregen om zich eens uit te spreken over Europa. In vele lidstaten zijn de kiezers nog nooit geconsulteerd over Europese kwesties, zoals : de nieuwe verdragen, de invoering van de euro, de talrijke uitbreidingen enzoverder. Misschien eens een idee voor onze ‘ Zweedse coalitie’ om de mening te vragen aan de landgenoten? Is men hier bereid om meer dan de huidige 11 miljard euro te geven aan Hellas?
Maar wat is nu het politieke gevolg van dit referendum voor Griekenland ten aanzien van de euro en in extenso zijn lidmaatschap van de Europese Unie?
‘Had Griekenland een minister van Financiën gehad als Jeroen Dijsselbloem, dan was de zaak er niet zo ontspoord’
De voorzitter van de Eurogroep Jeroen Dijsselbloem heeft nogal wat verwijten gekregen om zijn rentmeestermentaliteit. Dat is volledig ten onrechte. Men moet erkennen dat hij bijzonder veel geduld heeft gehad met de Grieken en een minister van Financiën moet een rentmeester te zijn.
Indien men in Griekenland de laatste decennia een dergelijke minister op de ‘Treasury’ had gezet, dan was de zaak daar ook niet zo ontspoord. Dat de Griekse overheidsbegrotingen niet geweldig zijn beheerd geweest is in de eerste plaats hun eigen schuld, maar ook de Europese Commissie heeft haar rol als toezichthouder zeker niet goed uitgevoerd.
Intern
De uitslag van dit referendum bevestigt de politieke rol van de regering-Tsipras. Bovendien is de meerderheid erg ruim en dat ondanks de enorme polarisatie in het land van de oude filosofen. De Grieken zien het dus niet meer zitten met de EU-begrotingsregels.
Het enige probleem voor de Griekse regering zou kunnen zijn dat bepaalde regio’s resoluut voor de EU kiezen. Dat laatste zou dan voor de nodige interne spanningen gaan leiden binnen de Helleense republiek. Maar deze uitslag bewijst ook dat de Grieken niet warmlopen voor de oppositie, die hoofdzakelijk de andere kaart trekt.
Trouwens: had de oppositie het referendum geboycot , dan had men de 40 procentnorm niet bereikt en dat had als gevolg dat dit referendum geen waarde zou gehad hebben.
De regeringscoalitie van uiterst links met uiterst rechts kan nu wel zeggen dat ze het niet ziet zitten met de EU-begrotingsregels, doch daarmee is de puinhoop van de Griekse openbare financiën nog niet opgelost. Evenmin is de economie hersteld.
Een ander probleem blijft de kost van de Griekse pensioenen: 31 miljard euro per jaar (17,5% van het BBP). Dat is een stuk erger dan in België 40 miljard op een BBP van 402 miljard). Van enige pensioenhervorming is daar nog niet veel te merken.
De Unie
De EU heeft de laatste maanden niets opgelost en vooral veel vergaderingen gehouden die men kan samenvatten als een poging tot crisismanagement. De ECB heeft reeds zeer veel kredieten gegeven om de Griekse banken recht te houden. In feite is dit niet houdbaar: ’s avonds zijn de Griekse banken leeg en de ochtend daarop geeft de ECB opnieuw geld, wat dan tegen de avond opnieuw op is. Dat bewijst het echte failliet van de financiële sector in de Helleense republiek. Bovendien is dat een politiek die structureel niets oplost in dat land: het is dweilen met de kraan open. En dat met het geld van de andere Euro-onderdanen.
De directe vragen
Hier komen we bij de directe problemen en dossiers die moeten opgelost worden.
Vooreerst de Griekse banken: gaat de ECB die verder ondersteunen na deze uitslag? Indien dat niet gebeurt, blijven die dicht en dan zal de Griekse economie volledig stilvallen. Griekenland dient deze zomer ook voor miljarden aan leningen terug te betalen aan het IMF en vooral de ECB. Als dat niet gebeurt, wat gaat er dan gebeuren ?
Waarom zou Griekenland talrijke uitzonderingen moeten krijgen, die nooit zijn gegeven aan de andere eurolanden?
Hellas heeft een schuldgraad van zowat 175 procent van het BBP of ongeveer 315 miljard euro. De Griekse regering vraagt een kwijtschelding. De vraag daarbij is: wie gaat dat betalen? België heeft al 11 miljard kosten aan Griekenland en een toename daarvan is ook bij onze bevolking niet het meest populaire thema. Bovendien heeft België ook een schuldgraad van 107 procent van het BBP. Gaat de Eurozone dan ook, bijvoorbeeld, een deel van onze nationale schuld willen overnemen?
Andere vraag: waarom zou Griekenland talrijke uitzonderingen moeten krijgen, die nooit zijn gegeven aan de andere eurolanden?
Brussel zal de volgende week opnieuw het toneel zijn van vele EU- en eurozonetops. Laatste vraag dus: gaat Griekenland uit de euro? Indien dat zou gebeuren, dan stelt zich de vraag of dat inhoudt dat Hellas ook de EU verlaat? Dat zou het land nog eens miljarden kosten, betaald uit de structuurfondsen binnen de EU-begroting. Maar als de eurolanden geen akkoord bereiken over een ‘Grexit’, dan blijft het land gewoon lid.
Een monetaire zone kan men maar rechthouden als er een zekere mate van budgettaire convergentie bestaat. En daarop is Griekenland al een enorme uitzondering. Als men dat blijft tolereren, dan zal dat snel de poort openen voor anderen en dan worden de problemen in de eurozone onoplosbaar.
Want het essentiële Griekse probleem blijft er een van teveel uitgaven in verhouding tot de inkomsten van dat land. De Grieken rekenen erop dat het verschil wordt bijgepast door de anderen. Maar is dat politiek allemaal nog wel verkoopbaar en budgettair te verantwoorden?
Tenzij de EU de begrotingsregels laat varen. Maar dat zal de waarde van de euro niet ten goede komen en leiden tot enorme conflicten in deze groep van landen. Trouwens: als Griekenland de euro verlaat en toch in de EU blijft , dan zijn die begrotingsregels ook nog voor een deel van toepassing.
Conclusie
In ieder geval kan de EU zich niet langer dit crisismanagement permitteren. Inderdaad, de broze economische groei in de Eurozone gaat eraan en de rest van de wereld lacht met de euro, die het imago aan het krijgen is van een zwakke munt.
Ongetwijfeld heeft de EU enorme fouten gemaakt met het toelaten van diverse landen tot de EU en de eurozone, die daar helemaal niet klaar voor waren. Bovendien wordt ook nog eens bewezen dat een monetaire unie niet kan werken zonder een politieke unie.
Ondertussen dreigt een Pyrrusoverwinning voor Alexis Tsipras: een klinkende overwinning bij het referendum laat hem toe veel te vragen. Maar eigenlijk staat hij nog steeds zwak.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier