Over de ‘mythische relatie’ tussen Mexicaanse drugsbendes en Islamitische Staat

Volgens Amerikaans minister van Buitenlandse Zaken Rex Tillerson bestaan er nauwe banden tussen IS en Mexicaanse drugkartels. Concrete bewijzen zijn moeilijk te vinden. Mexicaanse media vrezen Amerikaanse inmenging.

Vorige week werd Rex Tillerson, Amerikaans minister voor Buitenlandse Zaken, ondervraagd door de Commissie Buitenlandse Zaken van het Congres. Een kort antwoord van de minister zorgde voor heel wat controverse in buurland Mexico.

Wat is er gebeurd?

Tijdens een bespreking over het budget vroeg congreslid Michael McCaul of Tillerson het eens was met zijn collega van Binnenlandse Veiligheid, John Kelly. Die had eerder gezegd dat er duidelijke banden bestonden tussen terroristische groeperingen, waaronder Islamitische Staat (IS), en Mexicaanse drugsbendes.

De bendes zouden volgens Kelly een ‘dirty bomb’ kunnen binnensmokkelen in de Verenigde Staten (VS), een radiologisch wapen dat qua vernietigingskracht te vergelijken valt met conventionele wapens. ‘De banden zijn echt en ze zullen gesofisticeerder worden’, aldus Kelly.

‘Ja’, antwoordde Tillerson, ‘daarom hebben we een gezamenlijk bijdrage geleverd met onze Mexicaanse collega’s tegen transnationale criminele organisaties.’

‘We zien duidelijke banden tussen activiteiten van bendes en terroristische organisaties, waaronder Islamitische Staat’, aldus de voormalige CEO van oliegigant ExxonMobil.

Congreslid McCaul verwees daarop naar een besloten bespreking met het hoofd van Southcom, de afdeling van Defensie die Centraal- en Zuid-Amerika overziet. De Republikein impliceert dat Southcom aanwijzingen heeft voor een samenwerking tussen IS en Mexicaanse drugkartels, maar hij zei geen details te kunnen geven…

De Mexicaanse autoriteiten zijn al jarenlang in conflict met een grote waaier aan drugsbendes. Naast de gevechten met de veiligheidsdiensten, bekampen de kartels ook elkaar om de lucratieve toegangswegen voor drugstransport naar de Verenigde Staten.

In het laatste decennium vielen in dit conflict al ongeveer 200.000 doden. De overheid lijkt het probleem maar niet onder controle te krijgen. Via een grootschalige infiltratie heeft de maffia zich ondertussen overigens een weg kunnen banen in diezelfde overheid. In grote gebieden van het land heerst er zo de facto straffeloosheid.

Gebedskleden in Texas

De theorieën over een jihadistisch-Mexicaanse samenwerking doen al langer dan vandaag de ronde. Voorheen waren die verhalen meestal terug te vinden op radicaal-rechtse websites en conservatieve blogs, zoals Breitbart en de blog van anti-islamactiviste Pamela Geller.

Soms halen ‘nieuwtjes’ de nationale media. In 2014 beweerde een beleidsman in Texas dat er islamitische gebedskleden waren teruggevonden in Texas, nabij de grens met Mexico. Een Republikeins congreslid voor Arizona zei in datzelfde jaar dat IS aanwezig was in Ciudad Juárez, in het noorden van Mexico.

Texaans gouverneur Rick Perry, nu minister in het kabinet van president Donald Trump, en senatoren zoals voormalig presidentskandidaat Marco Rubio uitten hun vrees voor een invasie vanuit het zuiden.

PolitiFact.com, een gerenommeerde groep factcheckers, vond geen (betrouwbare) bronnen die deze informatie konden staven en noemde de claims dan ook ‘(grotendeels) onwaar’.

Is deze vrees dan op helemaal niets gestoeld? Ook dat lijkt wellicht een stap te ver. Wie zoekt, vindt zaadjes om de beweringen te staven. In 2002 werd immers Salim Boughader, een Libanese cafébaas uit de Noord-Mexicaanse stad Tijuana, gearresteerd. Naast het werk in zijn Mexicaanse bar, smokkelde hij Libanese landgenoten de grens over, richting de Verenigde Staten. Onder die immigranten, een tweehonderdtal, zouden ook sympathisanten van de Libanese terreurbeweging Hezbollah hebben gezeten.

Sindsdien verschijnen overtrokken verhalen over een zuidelijke jihadistische infiltratie met de regelmaat van de klok – eerst was het al-Qaeda, dan IS. Het opvallende is dat deze angsten vandaag te horen zijn in hoge regeringskringen, door onder andere John Kelly en Rex Tillerson.

De ‘mythische relatie’

In Mexico wordt scherp gereageerd op de uitlatingen van de Amerikaanse functionaris. Ricardo Pascoe, columnist van de grote Mexicaanse krant Excelsior, noemt Tillerson ‘een bedreiging’ voor Mexico. Hij vraagt zich af wat de minister van Buitenlandse Zaken van plan is. Er wordt gevreesd voor een militaire inmenging van de Amerikanen – al dan niet op vraag van de Mexicaanse regering.

Volgens de linkse krant La Jornada moeten Tillersons uitlatingen serieus genomen worden. ‘Dit is een prelude van een verhoogde inmenging in de veiligheidsaangelegenheden in ons land’, aldus het commentaar.

Journalist Duncan Tucker, correspondent voor The Guardian, noemt de aantijgingen ‘angstzaaierij’.

De krant El Universal vraagt naar concrete bewijzen. Volgens het commentaar willen de VS enkel een bijkomend excuus om de grens met Mexico te sluiten. ‘Ze zullen daarom blijven zoeken naar de mythische relatie tussen narco’s en islamisten.’

De verhalen rond de verstrengeling tussen bendes en jihadisten zijn dus verschoven van omstreden blogs naar media met een breder bereik. Een gebrek aan bewijzen zorgt voor radeloosheid in Mexico. Zolang de VS geen informatie geven, kunnen de plaatselijke autoriteiten de claims niet ontkrachten.

Is dit dan inderdaad een ‘prelude’ van Amerikaanse inmenging? Veel zal afhangen van de Mexicaanse presidentsverkiezingen van volgend jaar. Hoewel nog niet alle kandidaten bekend zijn, is de koploper in de peilingen, de linkse Andrés Manuel López Obrador, altijd duidelijk geweest over mogelijke Amerikaanse inmenging.

In april schreef hij dat ‘de relatie met de VS een van vriendschap en samenwerking zal zijn, maar niet van onderwerping. We zijn een vrij en soeverein land.’ De huidige regering, geleid door president Enrique Peña Nieto, heeft tot op heden niet gereageerd op de beweringen dat IS voet aan grond zou hebben gekregen in Mexico.