Ontslagen eurocommissaris John Dalli: ‘Ik ben erin geluisd door José Manuel Barroso’

Het onderzoek van de Belgische justitie naar de omstandigheden van het ontslag van Eurocommissaris voor Volksgezondheid John Dalli in 2012 is vernietigend voor OLAF-topman Giovanni Kessler. Knack kreeg inzage in de documenten en sprak met Dalli. ‘Kessler werkte onder zware druk van Commissievoorzitter José Manuel Barroso.’

John Dalli windt zich nog altijd behoorlijk op over wat op 16 oktober 2012 is gebeurd in het kantoor van toenmalig Europees Commissievoorzitter José Manuel Barroso. De Maltese Eurocommissaris kreeg er te horen dat er twee persberichten over hem klaarlagen: een waarin hij ontslag neemt en een waarin Barroso hem ontslaat. De Portugees deed dat omdat er ‘sterke vermoedens’ waren dat Dalli zestig miljoen euro smeergeld had gevraagd van tabaksfabrikant Swedish Match.

‘Totaal onterecht’, schreeuwt Dalli vijf jaar later zijn onschuld uit. Als hij gelijk krijgt, is dit volgens sommigen een van de grootste politieke schandalen in de Europese instellingen de afgelopen decennia. Nooit eerder werd een Europees commissaris gedwongen om op staande voet op te stappen.

Het ontslag van John Dalli kwam er op basis van een rapport van Giovanni Kessler, de omstreden topman van de Europese antifraudedienst OLAF. Uit een document dat Knack kon inkijken blijkt dat Kessler illegale onderzoekspraktijken gebruikte om het ontslag van Dalli te forceren. De flamboyante Kessler is intussen weg bij bij OLAF en stapt binnenkort over naar de Italiaanse douane.

Gesjoemel met subsidies

Enkele maanden geleden bleek al uit een dossier van Knack (15-3-2017) dat OLAF, het Europees Agentschap voor Fraudebestrijding, zijn werk niet naar behoren doet. Voor velen ligt de oorzaak van die slechte werking bij de topman, de Italiaan Giovanni Kessler. Het agentschap slaagt er af en toe in om gesjoemel met Europese subsidies bloot te leggen, maar een groot deel van de OLAF-onderzoeken draait uiteindelijk op niets uit. Een hooggeplaatste Belgische magistraat vertelde aan Knack: ‘Al het negatieve dat u over Kessler en OLAF hoort, klopt. En de realiteit is vermoedelijk nog erger.’

Hoewel zijn mandaat tot in de lente van 2018 loopt, kondigde Günther Oettinger, vicevoorzitter van de Europese Commissie, onlangs aan dat Kessler OLAF onmiddellijk verlaat en dat een andere functie voor hem wordt gezocht in afwachting van zijn ’transfer’ naar de Italiaanse douane. Dat is een flinke streep door de rekening van de ambitieuze Italiaan, die hoopte benoemd te worden tot eerste Europese Openbare Aanklager. De EU wil OLAF immers omvormen tot een heus Europees Openbaar Ministerie.

Volgens sommigen heeft de jongste kronkel in Kesslers carrière alles te maken met het zogenaamde Dalligate. John Dalli was commissaris voor Volksgezondheid in de Europese Commissie onder leiding van José Manuel Barroso. Eind 2012, terwijl de Maltees de laatste hand legde aan een nieuwe Europese antitabaksrichtlijn, werd hij plots ontslagen door Barroso. Dat gebeurde nadat OLAF een klacht had ontvangen over Dalli. Die zou Swedish Match, een dochter van tabaksgigant Philip Morris, via Silvio Zammit, een Maltese kennis, aangeboden hebben om in ruil voor zestig miljoen euro de pruimtabak ‘Snuss’ niet te onderwerpen aan de strengere regels van de nieuwe Europese tabakswetgeving.

De maanden en jaren nadien bleek dat er heel wat is misgelopen met dat onderzoek van OLAF. Sterker, Giovanni Kessler gebruikte illegale onderzoeksmethoden en pleegde dus zelf een vorm van fraude. Dat staat in een document van 6 februari 2017 dat Knack kon inkijken. Het document is geschreven door Jean-Pascal Thoreau van het federaal parket in Brussel. Hij coördineerde tot voor kort in Brussel het onderzoek naar Dalligate. Hij stapte enkele maanden geleden over naar Eurojust in Den Haag. Dat is een Europees agentschap dat de samenwerking ondersteunt tussen gerechtelijke autoriteiten in de EU in de strijd tegen grensoverschrijdende zware criminaliteit.

In het document meldt Thoreau dat er een illegale telefoontap is uitgevoerd om de beschuldigingen tegen Dalli uit te lokken. Het afluisteren van een telefoongesprek moet aan duidelijke wettelijke regels beantwoorden, zo is er bijvoorbeeld toestemming van een onderzoeksrechter nodig. Die regels zijn hier volgens Thoreau niet nageleefd.

De telefoontap vond plaats in het kantoor van Giovanni Kessler. Daarbij was behalve Kessler ook een van zijn speurders aanwezig. Het telefoongesprek ging tussen Inge Delfosse, die toen werkte voor een inmiddels verdwenen lobbybureau voor de tabaksindustrie (ESTOC), en Silvio Zammit, volgens Kessler een nauwe medewerker van de Maltese eurocommissaris. Doel van het afluisteren was om Zammit te laten zeggen dat hij Dalli kon overtuigen om iets te ‘fixen’ in ruil voor smeergeld. Kessler zou het gesprek later als cruciaal bewijsmateriaal gebruiken in zijn rapport, ook al bleek achteraf dat Zammit niets bezwarends over Dalli had gezegd.

Dalli geeft vanuit Malta toe dat hij Silvio Zammit kent. ‘Maar zeer oppervlakkig. Ik weet wie hij is, maar ik had nooit een professionele relatie met die man. Hij was een van de honderden vrijwilligers die mij hielpen tijdens verkiezingscampagnes.’

Wij vroegen ook een reactie aan de woordvoerder van Kessler bij OLAF. Die zegt niet op de hoogte te zijn van het eindverslag van het federaal parket, maar voegt er wel aan toe dat nooit is bewezen dat Dalli rechtstreeks betrokken zou zijn geweest bij een poging tot omkoping, enkel ‘dat er indirecte bewijzen’ waren. ‘Er is evenmin een bewijs gevonden dat John Dalli het brein of een mededader van criminele activiteiten was.’ De vraag is waarom de Eurocommissaris dan toch meteen de laan uitgestuurd werd.

Het verslag van het Belgische federaal parket lijkt voorlopig het laatste in een ondertussen lange reeks van aanwijzingen dat OLAF en Kessler een loopje namen met de procedures. Verschillende bronnen bevestigen dat het Franse Europarlementslid José Bové (The Greens) in het bezit is van een geluidsopname waarin een topman van Swedish Match ontkent dat er een ontmoeting is geweest waarbij de poging tot corruptie werd besproken. Hij legt daarin ook uit dat hij op verzoek van Kessler bij zijn eerdere belastende verklaringen tegen Dalli is gebleven.

Bové is daarover ondervraagd door de Brusselse onderzoeksrechter. Ook het diensthoofd van het Europese directoraat Volksgezondheid Paola Testori verklaarde tegenover Kessler dat haar ambtenaren die meewerkten aan de antitabaksverordening nooit door Dalli onder druk werden gezet om de antitabaksrichtlijn aan te passen of te verzachten, integendeel.

Ook de commissie Begrotingscontrole van het Europees Parlement onder leiding van de Duitse christendemocrate Ingeborg Grässle onderzocht de zaak. Die liet geen spaander heel van het OLAF-onderzoek: Kessler ging niet onpartijdig te werk; er was een gebrek aan bewijzen; de rechten op privacy werden geschonden en OLAF overtrad verschillende Europese richtlijnen. (zie kaderstuk hiernaast)

Al die onregelmatigheden in Kesslers handelswijze werden opgesomd in een vernietigend rapport door de juristen van het Comité van Toezicht van OLAF. Bovendien volgde Kessler noch Barroso de officiële procedure: alle rapporten door OLAF, en zéker rapporten met dit gewicht, moeten eerst worden gecontroleerd door het Comité van Toezicht van OLAF. Dat is hier niet gebeurd. Men leek zo snel mogelijk van Dalli af te willen.

Imagoschade

John Dalli heeft vragen bij de plotse beslissing van Eurocommissaris Oettinger om Kessler meteen weg te halen bij OLAF. ‘Ik heb de brief van Günther Oettinger daarover gelezen. Het valt op dat Kessler meteen op een zijspoor wordt gezet, terwijl zijn mandaat nog een half jaar loopt. Misschien is de Europese Commissie ondertussen op de hoogte van de bevestiging door het Belgische federaal parket dat Kessler tijdens zijn onderzoek over de schreef is gegaan en hoopt ze zo imagoschade te vermijden.’

De zaak-Dalli moest in mei van dit jaar behandeld worden voor de rechtbank van eerste aanleg in Brussel, maar ze is uitgesteld op verzoek van de advocaat van John Dalli. ‘We hebben om bijkomend onderzoek gevraagd’, zegt John Dalli vanuit Malta. ‘Kessler beweert dat hij niet betrokken was bij de illegale telefoontap en schuift alle verantwoordelijkheid af op een medewerker. Dat is flauwekul, want uit het onderzoek van Jean-Pascal Thoreau blijkt duidelijk het tegendeel. Ik vraag dan ook dat de onschendbaarheid van enkele medewerkers van Kessler wordt opgeheven, zodat de Belgische justitie hen kan ondervragen over de ware toedracht.’

Dé vraag is waarom Kessler het onderzoek tegen Dalli op deze bizarre manier heeft gevoerd. Voor Dalli ligt het antwoord voor de hand: ‘Hij deed dat onder zware druk van Commissievoorzitter Barroso. Barroso was en is nog steeds zeer close met de Amerikaanse tabaksindustrie en hij wist dat ik in mijn nieuwe richtlijn streng zou zijn voor de tabaksfabrikanten. Barroso heeft er alles aan gedaan om mij tegen te werken. Dat hij zo snel overstapte naar zijn kapitaalkrachtige vrienden van Goldman Sachs was voor mij dan ook geen verrassing.’

John Dalli klinkt bijzonder strijdvaardig. ‘Ik ben erin geluisd door Giovanni Kessler, de topman van OLAF, en nog meer door José Manuel Barroso. Ik had een ijzersterke politieke reputatie in Europa en in mijn eigen land. Die is besmeurd door Kessler en Barroso. Eerherstel is het belangrijkste, maar ik vind het ook niet meer dan normaal dat ik een financiële compensatie van Europa vraag voor de geleden materiële en immateriële schade.’

Hij ergert zich behoorlijk aan de trage werking van het Belgische gerecht. ‘Mijn zaak wordt al vijf jaar behandeld in Brussel. Nu er eindelijk een bewijs is dat Kessler zelf gesjoemeld heeft, hoop ik dat het Belgische gerecht vaart maakt en dat ook de Europese Commissie de zaak grondig uitspit. Dat is ook in haar belang.’