Onrust Marokko voelbaar in België: familie Marokkaanse Belg gearresteerd

Een betoger in Al-Hoceima, 3 juni 2017. © Reuters
Willemijn de Koning
Willemijn de Koning Freelancejournaliste

Massademonstraties en -arrestaties in de Rif houden ook Marokkaanse Belgen met familie ter plaatse bezig. In België hoorde Abdessamad El Hamdioui dat zijn broer in Al Hoceima gearresteerd was na deelname aan protesten.

‘Terwijl hij zijn auto aan het voltanken was om naar zijn werk te gaan, werd hij door twee onbekende mannen tegen zijn motorkap geduwd. Youssef vroeg nog wie ze waren, maar daar reageerden ze niet op. Hij werd in een busje gegooid en ze reden naar zijn huis. Ze doorzochten al zijn spullen, maakten er foto’s van en namen zijn telefoon en laptop in beslag. Later vertelden ze hem dat hij meeging naar het politiebureau, ‘gewoon voor onderzoek’. Uiteindelijk zit hij al bijna drie weken vast.’

Hij werkte als leraar Frans en Arabisch en kreeg een vrouw en een dochtertje. Hij was een werkelijk voorbeeld voor zijn studenten.

Youssef over zijn gearresteerde broer Abdessamad

Aan het woord is Abdessamad (30), de broer van Youssef (33). Zoals wel meer Marokkanen vertrok Abdessamad in zijn jonge jaren naar België. Daar wilde hij zijn studie afmaken en een leven opbouwen.

Youssef bleef achter in Al Hoceima, de hoofdstad van de Rif, een gebied in Noord-Marokko. ‘Hij wilde daar iets maken van zijn leven, iets opbouwen voor zijn land. En dat deed hij: hij werkte als leraar Frans en Arabisch en kreeg een vrouw en een dochtertje. Hij was een werkelijk voorbeeld voor zijn studenten.’

Het verhaal van Youssef staat niet op zichzelf. Er zijn op de dag van schrijven al meer dan 130 personen gearresteerd in Al Hoceima en het getal stijgt met de dag. Bij het CMIDH, een Marokkaanse organisatie voor mensenrechten, zijn wel meer verhalen bekend waar de politie gewelddadig mensen oppakte op straat of ze meenam nadat ze hun huizen hadden binnengevallen.

De familie tast nog in het duister over de reden van Youssefs arrestatie. Volgens de advocaten zit hij vast wegens ‘Poging tot het in gevaar brengen van de veiligheid van de staat’.

‘Het is onbegrijpelijk en vooral niet aanvaardbaar,’ zegt zijn broer. ‘Youssef houdt van zijn land. Ik weet zeker dat hij onschuldig is.’ De meesten die zijn meegenomen door de politie, deden mee aan de protesten die de bewoners al sinds eind oktober vorig jaar organiseren. ‘Maar Youssef heeft daar bijna nooit aan mee gedaan; misschien drie keer. Meer tijd had hij niet door zijn dochtertje en zijn werk. Natuurlijk staat hij wel achter de protesten, dat doen we allemaal. De betogers vragen dan ook niets raars, ze verdedigen alleen hun rechten.’

Nog meer dan het hele land, heeft de Rif last van armoede, corruptie, slechte educatie en gezondheidszorg.

De betogers, verdeeld over het hele Rifgebergte maar met als epicentrum Al Hoceima en het nabijgelegen dorp Imzouren, vragen de verbetering van hun leefomstandigheden. Het gebied is ondertussen al meer dan honderd jaar achtergesteld op de rest van Marokko. Nog meer dan het hele land, heeft de Rif last van armoede, corruptie, slechte educatie en gezondheidszorg.

Ook de geschiedenis van onderdrukking weegt nog zwaar op de schouders. Het begon in 1921 toen de Spanjaarden hen probeerden te overheersen. Onder leiding van Abdelkrim El Khattabi wisten de Riffijnen vijf jaar een eigen republiek te stichten, maar daarna moesten ze buigen voor Spanje die hen slechter ‘verzorgde’ dan bijvoorbeeld de Fransen dat deden met het andere deel van Marokko.

Na de onafhankelijkheid van Marokko in ’56 zagen de Riffijnen geen verbetering in hun situatie en kwamen ze opnieuw in opstand. Ze eisten onder andere economische verbetering, maar dit werd afgedaan als een separatistische eis. Het leger greep in, vrouwen werden verkracht en Riffijnen werden gedood. In ’84 kwam de onrust terug na te hoge voedselprijzen, maar ook deze protesten werden neergeslagen. Hierna hield het gebied zich lange tijd koest.

Een agent zet een katapult in tegen betogers in Imzouren, Marokko, 2 juni 2017.
Een agent zet een katapult in tegen betogers in Imzouren, Marokko, 2 juni 2017.© Reuters

Die rust hield stand tot vorig jaar oktober. Mohsin Fikri, een visverkoper uit Al Hoceima, werd toen vermorzeld in een vuilniswagen. Daar sprong hij in om te protesteren tegen het feit dat de politie zijn vis – die hij volgens hen niet mocht verkopen – erin had gegooid. Volgens geruchten had de politie om smeergeld gevraagd, dat Fikri had geweigerd te betalen. Eenmaal in de wagen, werd deze zonder zijn medeweten aangezet en werd Fikri vermoord.

Zo herinnerde Fikri de Riffijnen weer aan hun achtergestelde positie. Hij werd het symbool voor de armoede en corruptie die er nog steeds heerst. Met zijn foto in de hand gingen duizenden mensen de straat op – in Al Hoceima, maar later ook in grotere Marokkaanse steden zoals Casablanca, Rabat en Tanger.

De Marokkanen eisen economische vooruitgang, een einde aan de corruptie en vooral het bestraffen van de schuldigen voor Fikri’s dood.

De koning beloofde het laatste en dit zorgde voor gevangenisstraffen tussen de drie tot acht maanden voor zeven verantwoordelijken. Het stelde mensen enigszins gerust, maar de onderliggende problemen aan Fikri’s dood zijn nog steeds niet opgelost. Geen zichtbare moeite werd gedaan door de overheid om armoede en corruptie aan te pakken.

Dus bleven de mensen in Al Hoceima protesteren. In april stuurde de overheid de gloednieuwe minister van Binnenlandse Zaken naar het gebied om de protesten te sussen met beloftes tot verbetering, maar dit mocht niet baten. De bewoners wilden actie zien: een goed ziekenhuis, een universiteit en werk. Dus ze bleven protesteren.

Eind mei bereikte de protesten een hoogtepunt met een geschatte 20.000 mensen op straat. De overheid had het leger gestuurd om de openbare orde te beschermen, maar dit was niet nodig: het motto van al wie op straat trok was altijd ‘blijf vredig’.

De Marokkaanse overheid vond zo geen reden om de protestanten te arresteren, tot een week na het grote protest. 26 mei noemde de imam in Al Hoceima de protestbeweging ‘Fitna’, een beproeving die de gelovigen moest testen en waaraan de gelovigen moesten weerstaan. De leider van de Hirak, zoals de protestbeweging genoemd wordt, was ook in de moskee: Nasser Zefzafi. Hij nam het woord en sprak de imam tegen.

Dit veranderde alles. Het verstoren van religieuze rituelen is verboden en dus viel de politie even later de stad binnen op zoek naar Zefzafi. Hij werd door vrienden beschermd en dus niet gearresteerd, maar zijn vrienden wel.

Maandag 19 juni vond en arresteerde de politie Zefzafi en sindsdien nemen ze bijna dagelijks willekeurig stadsbewoners mee en zetten ze deze vast, waaronder Youssef.

Eén groep is al veroordeeld: 25 mensen moeten 1,5 jaar de cel in. Youssef wacht nog op een datum waarop hij moet voorkomen. Intussen is hij overgebracht naar Casablanca, waar het volgens advocaten en gedetineerden die al vrij zijn gelaten beter vertoeven is dan in Al Hoceima. ‘Youssef mist ons, maar voelt zich gesterkt in zijn onschuld,’ vertelt zijn oom Farid nadat hij een telefoontje heeft ontvangen vanuit de gevangenis.

Abdessamad zit veilig in België maar denkt elke dag aan zijn broer en de situatie in de stad. Net als vele andere Belgische Marokkanen. ‘Veel Marokkanen praten er hier over, ja. We willen geen problemen, maar gewoon goede gezondheidszorg en onderwijs voor onze mensen daar,’ zegt Abdessamad.

Er zijn in België inmiddels vijf comités opgericht om de situatie in de Rif te steunen en deze organiseren regelmatig marsen en bijeenkomsten. 11 juni kreeg het Comité Mohsin Fikri Antwerpen zo’n 3000 mensen in beweging. Ze eisten de gedetineerden te bevrijden, maar het lijkt alsof Rabat ze niet wil horen. ‘Normaal helpen internationale protesten die de onze steunen, wel. Maar nu is het anders; het heeft nog geen effect gehad. De straffen die zijn uitgedeeld, zijn zwaar,’ vertelt Adil El Hilali, één van de advocaten.

De familie El Hamdioui wacht in spanning af – zij hopen dat de ramadan eindigt met de bevrijding van Youssef.

Dat de protestanten vaak familie hebben in Europa, wordt nu juist in hun nadeel gebruikt. Ze worden beschuldigd van het aannemen van buitenlands geld om zo de protesten en zelfs het onafhankelijk maken van de regio – zoals ze eerder is gelukt – te financieren. Bewijs is er niet, behalve een vondst van zo’n 250 euro in het huis van Zefzafi – volgens zijn moeder bedoeld voor dagelijkse uitgaven. Dat is niet gek; veel Riffijnen leven van giften van hun familie uit Europa: volgens het IFAD (Internationaal Fonds voor Landbouwontwikkeling, nvdr.) stuurden migranten in Europa in 2015 5,5 miljard euro naar Marokko. Abdessamad deed dit in elk geval niet. ‘Nooit. Mijn familie kan heel goed zelf hun geld verdienen.’

De ogen zijn nu gericht op koning Mohammed VI. Volgens betogers en experts is hij de enige die de situatie nog kan redden. Hij heeft de gewoonte tijdens Eid-al Fitr, bij ons bekend als het Suikerfeest, gevangenen gratie te verlenen. Velen hopen dat hij deze Eid-al Fitr gevangenen vanuit Al Hoceima zo vrij zal laten. De familie El Hamdioui wacht in spanning af – zij hopen dat de ramadan eindigt met de bevrijding van Youssef.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content