Obama vs. Romney: 10 vragen over de Amerikaanse presidentsverkiezingen

Barack Obama en Mitt Romney aanvaardden de nominatie als presidentskandidaat voor hun partij. De slotfase van de presidentiële campagnes gaat daarmee van start. 10 vragen aan Tom Vandyck, Amerika-correspondent van Knack.be

In de Verenigde Staten hebben Barack Obama (voor de Democraten) en Mitt Romney (voor de Republikeinen) de nominatie als presidentskandidaat voor hun partij aanvaard. De slotfase van de presidentiële campagnes gaat daarmee van start.

10 vragen aan Amerika-correspondent Tom Vandyck van Knack.be:

1. Wie wordt de volgende Amerikaanse president?

Op dit moment wedt de slimme gokker op Barack Obama. In de nationale peilingen liggen Obama en zijn Republikeinse concurrent Mitt Romney nek aan nek, maar die betekenen niet zoveel. Amerikaanse presidentsverkiezingen worden niet nationaal beslecht, maar in de ‘swing states‘, een stuk of tien staten waar beide partijen aan elkaar gewaagd zijn. In de meeste daarvan heeft Obama een voorspong. Blijft die situatie bestaan, dan is er geen twijfel over het eindresultaat.

2. Wat zijn de troeven van Barack Obama?

Obama heeft er een bijzonder moeilijke eerste ambtstermijn opzitten en veel Amerikanen zijn het niet eens met zijn beleid, maar hij blijft persoonlijk populair. Vraag is of hij die populariteit politiek kan verzilveren.

Ook niet te versmaden: Obama is aan zijn tweede presidentscampagne bezig. Qua geld ligt hij achter op Romney, maar qua organisatie op het terrein heeft hij een fameuze voorsprong. Obama beschikt over een bijzonder geavanceerde database van potentiële kiezers, een leger mensen dat hij op pad kan sturen om op de deuren van hun buren te kloppen en door de wol geverfde lokale campagneleiders in het hele land die het allemaal al een keer eerder gedaan hebben.

3. Wat zijn de troeven van Mitt Romney?

Romney wil van deze verkiezing een referendum maken over het beleid van Barack Obama. Tijdens de Republikeinse Conventie in Tampa stelde Romney dat hij begreep waarom mensen vier jaar terug zo opgewonden waren over de verkiezing van de eerste zwarte president, maar dat het nu tijd is om toe te geven dat Obama’s beleid mislukt is. Niks persoonlijks, zei Romney, maar het is tijd om een Republikein naar het Witte Huis te sturen.

Romney heeft ook het voordeel van een bijzonder gemotiveerde achterban. Vier jaar terug repten de Democraten zich als één man naar de stembus omdat ze George W. Bush kotsbeu waren. Nu zal dat effect in het voordeel van Mitt Romney spelen: de Republikeinse basis staat sinds dag één bijzonder afkerig tegen de president en ziet haar gelijk bevestigd door de slappe economie. Die mensen naar de stembus krijgen, zal niet moeilijk zijn.

4. Wat zijn de zwakke punten van Barack Obama?

De economie, de economie en nog eens de economie. De werkloosheid in de VS ligt op 8,3 procent. Geen enkele president sinds de Tweede Wereldoorlog is herverkozen met zulke cijfers. Dat Obama competitief is in deze race, is dus al een half mirakel.

Voorts zal Obama vooruitgang moeten maken bij blanke mannen uit de working class, De president doet het goed bij vrouwen, minderheden en hoger opgeleiden, maar een stuk minder bij blanke arbeiders en lagere middenklassers. Om te winnen, moet hij geen meerderheid halen bij hen, maar hij moet wel zoveel mogelijk leden van die groep overtuigen dat hij de man is die hen kan helpen. Verwacht dus dat Obama de komende twee maanden tot vervelens toe zal blijven vertellen hoe hij de auto-industrie gered heeft – hét ultieme ‘blue collar‘-dossier.

5. Wat zijn de zwakke punten van Mitt Romney?

Die zijn legio. Als de economie beter draaide, zou Romney wellicht geen enkele kans maken.

Met zijn villa met lift voor auto’s, zijn Zwitserse bankrekeningen en zijn weigering om zijn belastingsaangiften vrij te geven, heeft hij weinig gedaan om zijn imago van een arrogante miljonair af te schudden. Om de Republikeinse nominatie te kunnen winnen, is hij over ongemeen veel dossiers van mening veranderd.

Als gouverneur van Massachusetts was hij voor homorechten, wapenwetten en klimaatwetten, nu is hij daar allemaal tegen. Voorbeeld bij uitstek is de ziekteverzekering. Romney’s gezondheidshervorming in Massachusetts stond rechtsreeks model voor Obama’s nieuwe ziektewet uit 2010. ‘Obamacare’ is echter des duivels in de Republikeinse partij.

Dat bezorgt Romney twee problemen: ten eerste kan hij niet uitpakken met zijn grootste politieke verwezenlijking en ten tweede zal hij op de debatten zeer moeilijk uitgelegd krijgen waarom hij nu plots tegen zijn eigen ideeën is.

Een zwak punt dat Romney geneutraliseerd lijkt te hebben, is dat zijn eigen partij bijzonder lauw is over hem. Hij is een Mormoon uit het progressieve Massachusetts en dat ligt niet makkelijk in een partij die gedomineerd wordt door Tea Party-sympathisanten en evangelische christenen uit het Diepe Zuiden.

Dat probleem heeft hij opgelost door de strenge katholieke en door de Tea Party aanbeden Congresman Paul Ryan aan te duiden als zijn running mate. Aan de ander kant: die is dan weer zo conservatief en doorspekte zijn Conventiespeech vorige week met zoveel onbeschaamde onwaarheden dat hij bij het bredere electoraat net een handicap zou kunnen blijken.

6. Waarom is het voor ons land belangrijk wie de volgende president van de Verenigde Staten wordt?

De VS is en blijft de enige supermacht. Gaat het mis in de VS, dan voelen wij dat net zo goed. Niet vergeten: de huidige economische crisis is daar begonnen en ook de problemen met de euro gaan in aanzienlijke mate terug op de Amerikaanse hypotheekcrisis die eind 2008 het financiële wereldsysteem ten gronde driegde te richten.

Nog fundamenteler: in de VS leeft het gevoel dat deze verkiezing zal bepalen of Amerika in de toekomst toonaangevend blijft of zal wegdeemsteren als wereldmacht. Als dat laatste klopt heeft dat verregaande gevolgen voor Europa dat sinds de Tweede Wereldoorlog onder de vleugels van de VS leeft. We klagen weliswaar graag over de Amerikanen, maar of we een even goeie bongenoot zouden hebben aan de Chinezen of de Indiërs, is maar de vraag. Als die daar überhaupt al in geïnteresseerd zouden zijn.

7. Is de eerste ambtstermijn van Barack Obama ver beneden de verwachtingen gebleven?

Het hangt er maar vanaf hoe hooggespannen je verwachtingen waren. Wie in Obama een heiland zag die alles nieuw zou maken, is eraan voor de moeite. Maar de geboren centrist Obama heeft een hoop gerealiseerd. Economen zijn het erover eens dat hij met zijn stimuluspakket van 800 miljard een nieuwe depressie voorkomen heeft.

Zijn gezondheidshervorming, die ervoor zorgt dat eindelijk zo goed als alle Amerikanen ziekteverzekering krijgen, is een verwezenlijking waar presidenten van beide partijen zich al haast een eeuw de tanden op stukgebeten hadden. De Amerikaanse auto-industrie werd van de ondergang gered. De oorlog in Irak is voorbij. Die in Afghanistan wordt afgebouwd. Al-Qaeda is gedecimeerd. Osama bin Laden is dood. Homo’s en lesbiennes mogen openlijk dienen in het leger.

Dat neemt echter niet weg dat Obama de werkloosheid nooit substantieel heeft kunnen doen dalen. De armoede is gestegen en de kloof tussen de rijken en de rest in Amerika is dieper dan ze is geweest sinds de tijd van de roversbaronnen. Hoe de explosief gestegen Amerikaanse staatsschuld onder controle moet raken, is nog steeds niet duidelijk.

Van Obama’s beloftes om het terreurgevangenenkamp in Guantánamo te sluiten en de wapenwetten te verstrengen, kwam niks. Wat in het licht van de geschiedenis wellicht zijn grootste mislukking zal blijken, is dat hij de grootscheepse klimaatwet die hij wilde, met een CO2-plafond en een handel in emissierechten, liet vallen als een baksteen.

8. Het belangrijkste campagnethema in de aanloop naar de presidentsverkiezingen is de Amerikaanse economie. Is één van beide kandidaten in staat om het land uit de crisis te halen?

Dat zouden de Amerikanen maar beter hopen. Obama’s beleid heeft de voorbije 19 maanden voor een gestage, maar zeer langzame banengroei gezorgd. Dat is goed, maar het is nauwelijks genoeg om de bevolkingsaangroei bij te houden en de meeste Amerikanen voelen het niet in hun portefeuille.

Romney staat voor een terugkeer naar ‘trickle down economics‘ zoals onder Ronald Reagan en George W. Bush. Dat wil zeggen: deregulering en meer belastingsverlagingen waarvan de opbrengsten vooral naar de rijken gaan, in de hoop dat de economie dan vanzelf weer gaat groeien. De prijs daarvoor is dat Romney hard zouden moeten besnoeien op allerlei openbare diensten en sociale voorzieningen, al weigert hij vooralsnog te zeggen welke.

Het grootste probleem voor dat soort doortastend beleid ligt dan ook in het Congres. Daar hielden beide partijen elkaar daar de voorbije jaren compleet in evenwicht en zat alles dus muurvast. Behoudens een zeer verrassende uitslag op zes november (wanneer er ook tussentijdse parlementsverkiezingen zijn), zal dat tot nader order zo blijven.

De Republikeinen maakten er een dagtaak van om alles te blokkeren wat president Obama probeerde. Zij zullen daar wellicht niet mee ophouden tijdens een tweede Obama-termijn. Als Romney president wordt, zullen de Democraten dat wellicht betaald zetten met gelijke munt. Ergo: wat de uitslag ook wordt, de kans dat er plots vlot beleid gemaakt kan worden, is miniem.

9. Speelt de buitenlandse politiek een rol in de campagne?

Niet of nauwelijks. In de gegeven economische omstandigheden zijn de Amerikanen vooral bezig met zichzelf. Mitt Romney, die er als president en opperbevelhebber vanaf dag één mee te maken zou krijgen, slaagde er zelfs in om tijdens zijn conventiespeech niet één keer het woord ‘Afghanistan’ uit te spreken.

Maar dat wil niet zeggen dat het buitenland zich niet kan opdringen als thema. Wat als er bijvoorbeeld een accident gebeurt met de euro? Wat als Israël Iran aanvalt? Wat als allebei die dingen gebeuren?

Hoe dat zou uitpakken en wie van beide kandidaten er de vruchten van zou plukken, is onmogelijk te voorspellen. Maar het is dus niet onmogelijk dat de afloop van de Amerikaanse presidentsverkiezingen in grote mate bepaald zal worden in Brussel, Frankfurt, Tel Aviv en Teheran.

10. In hoeverre bepaalt fondsenwerving wie de volgende president van de Verenigde Staten wordt?

Dit is de eerste presidentsverkiezing sinds de beruchte Citizens United-uitspraak van het Hooggerechtshof in 2010, die het mogelijk maakt dat miljonairs en bedrijven onbeperkte, anonieme giften mogen doen aan politieke actiegroepen die in naam onafhankelijk zijn, maar in de praktijk voor de kandidaten rijden.

Mitt Romney heeft wat dat betreft een groot voordeel. Hij kan rekenen op geldschieters als de energiemagnaten Charles en David Koch en Las Vegas-tycoon Sheldon Adelson die bereid zijn om op hun dooie eentje honderden miljoenen dollars uit te geven om hem in het Witte Huis te krijgen. Als tegengewicht voor Obama’s grondoperatie kan dat tellen.

Dat geldoverwicht zal vooral spelen in de allerlaatste week van de campagne. Bekend is dat de meeste onbesliste kiezers dan hun keuze maken. Mitt Romney en zijn bevriende organisaties zullen de lokale televisiezenders in de strijdstaten in dat stadium dan ook overspoelen met een eindeloze hoeveelheid campagnespotjes. Hoeveel Obama daar tegenover kan stellen, is een open vraag.